Γράφει ο
Παναγιώτης Καραφωτιάς

Αν το περίφημο του Ηράκλειτου «πόλεμος πατήρ πάντων» ίσχυε στην αρχαιότητα με την έννοια ότι ο πόλεμος “γεννούσε”, προκαλούσε συμπεριφορές σε όλους τους τομείς των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων, στη σύγχρονη εποχή ο πόλεμος έχει αποκτήσει τέτοιες διαστάσεις που, αυτό-μεταλλασσόμενος φαυλοκυκλικά και πολύμορφα{στρατιωτικός-συμπεριλαμβανομένης της τρομοκρατίας, στρατηγικός,  οικονομικός, θρησκευτικός, πολιτισμικός}τείνει να «θεοποιηθεί» σε αντίθεση με την ειρήνη, τη «μητέρα πάντων» σύμφωνα με το φιλοσοφικό στοχασμό και την ποιητική άδεια ειρηνόφιλων, που ταλανίζεται. Οι γνωστές πυρηνικές τραγωδίες, αλλά και από άλλα όπλα μαζικής καταστροφής, αναδεικνύουν, αφενός, την ανθρώπινη αδυναμία να ελέγξει τον πολεμικό τραγέλαφο {για να θυμηθούμε το τζίνι με το μπουκάλι}, και, αφετέρου, την ακραία στρέβλωση της συνείδησης κάποιων που, εξαιτίας της αλαζονείας της ισχύος, έχουν μεταλλαχθεί σε απάνθρωπα όντα και χρησιμοποιούν ασύδοτα πολεμικά εργαλεία!  Ακόμη, όσον αφορά το θεσμικό πλαίσιο, φαίνεται ότι η υπεροχή του πολέμου έναντι της ειρήνης συνεχίζεται με αποτέλεσμα τα υπάρχοντα διεθνή κείμενα συμβάσεων και διακηρύξεων υπέρ της ειρήνης να έχουν στην πράξη «κουρελιασθεί».

Το 1917 ο τότε ιδεαλιστής Πρόεδρος των ΗΠΑ Wilson διακήρυξε ότι η χώρα του μπαίνει στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο «για να τερματισθούν όλοι οι πόλεμοι»! Όμως, στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι ρεαλιστές Churchill και Roosevelt στη Διακήρυξη της Τεχεράνης το 1943 αναγνώρισαν την ευθύνη των Ηνωμένων Εθνών να «εξαλείψουν τη μάστιγα του πολέμου και του τρόμου για πολλές γενιές».{Όχι για πάντα;}.Τι είχε, όμως, προηγηθεί και αποτέλεσε κακό οιωνό; Οι ΗΠΑ, που πρωτοστάτησαν για τη δημιουργία της ΚτΕ, δεν έγιναν μέλος της και την υπονόμευσαν {όπως και άλλα κράτη}. Επίσης, η αποκάλυψη από την Αμερικανική Γερουσία της μυστικής συνεργασίας Αμερικανών βιομήχανων όπλων με Γερμανούς ομολόγους τους στον Α΄ ΠΠ, η πρωτοφανής μείωση των γερμανικών πολεμικών αποζημιώσεων, και ο επανεξοπλισμός της Γερμανίας με τα γνωστά τραγικά αποτελέσματα. Στο μεταξύ, το 1928, πρόταση στα πλαίσια του Συμφώνου ΗΠΑ-Γαλλίας{Kellogg-Briand} να τεθεί ο πόλεμος εκτός νόμου έμεινε στα χαρτιά, όπως επίσης και πρόταση στα πλαίσια της ΚτΕ για αφοπλισμό, αλλά και αργότερα παρόμοιες προσπάθειες στα πλαίσια του ΟΗΕ. ΄Ηταν επόμενο γιατί στο μεταξύ οι βιομηχανίες όπλων θριάμβευαν, είχαν καταστεί «κράτος εν κράτη»!

Και όπως είναι γνωστό, οι Μεγάλες Δυνάμεις, που είναι μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας και έχουν το σκανδαλώδες προνόμιο του βέτο, είναι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί και έμποροι όπλων ενώ οι μεγαλύτεροι αγοραστές είναι οι αναπτυσσόμενες χώρες! {Περίπου 1,5 τρισεκατομμύρια δολάρια δαπανώνται ετησίως για εξοπλισμούς}.΄Οσον αφορά τις δήθεν ειλικρινείς προσπάθειες των Μεγάλων Δυνάμεων για αφοπλισμό είτε στα πλαίσια του ΟΗΕ είτε διμερώς, αν κάποιος τις μελετήσει προσεκτικά θα καταλήξει στο θλιβερό συμπέρασμα ότι μάλλον πρόκειται για προσχηματικές ενέργειες, για αποπροσανατολισμό. Και μόνον εξαιτίας της «ισορροπίας του τρόμου», της πυρηνικής  απειλής, έχουν επιτευχθεί συμφωνίες για την κατάργηση ορισμένων ειδών όπλων χωρίς, ωστόσο, να υπάρχουν εγγυήσεις για την πιστή τήρησή τους.

Η συνεχιζόμενη τραγωδία σε χώρες της Μ. Ανατολής κ.α. αποδεικνύει του λόγου το αληθές ότι, δηλαδή, ο πόλεμος έχει αναχθεί σε υπεράνθρωπη, υπερφυσική δύναμη, που μέσω του εθισμού στον ανταγωνισμό, την αλαζονεία της ισχύος, τη βία και το συνεπαγόμενο φόβο, τείνει, όπως ήδη αναφέρθηκε, να “θεοποιηθεί” ενώ ο όποιος «θεός» προσαρμόζεται ανάλογα με τα συμφέροντα που επικρατούν στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, οι ανθρωποθυσίες συνεχίζονται και τα όπλα έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη αξία από τους ανθρώπους. Επίσης, δεν είναι τυχαία η προφητεία του ΄Οργουελ ότι στην εποχή μας «ο πόλεμος θα θεωρείται ειρήνη». Κι ούτε είναι τυχαίο ότι ο Θουκυδίδης χαρακτήρισε τον πόλεμο «βίαιο δάσκαλο» και ο Παπαδιαμάντης «μεταλλασσόμενο τύραννο».  Και εφόσον το παρόν σύστημα στυγνού ανταγωνισμού δεν μπορεί να επιβιώσει δίχως αντιπάλους, ο πόλεμος αποτελεί την ασφαλιστική του δικλείδα.

Εξάλλου, είναι γνωστό ότι οι θιασώτες της θεωρίας του ρεαλισμού πρεσβεύουν και διακηρύττουν ότι η βία είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση.“Homo homini lupus est”{ο άνθρωπος για τον άνθρωπο είναι όπως ο λύκος} δεν έλεγαν οι Λατίνοι; Επίσης θεωρίες περί υπεράνθρωπου.  Όμως, διαψεύδονται από τα γεγονότα, από κοινωνίες που ζουν αρμονικά χωρίς οποιοδήποτε μέσο βίας, αλλά από πράξεις αλληλεγγύης που φθάνουν στην αυτοθυσία. Και όπως έχουν αποδείξει διαπρεπείς επιστήμονες, ο νους του ανθρώπου αποτελεί tabula rasa {άγραφο πίνακα}.

Και αυτό αναδεικνύει την αξία και σημασία της παιδείας όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη Διακήρυξη της ΟΥΝΕΣΚΟ : «Εφόσον οι πόλεμοι γεννιούνται στη σκέψη των ανθρώπων, εκεί πρέπει να οικοδομήσουμε τις άμυνες της ειρήνης». Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι πόλεμοι δεν είναι αποτέλεσμα παρθενογένεσης ή ουρανοκατέβατοι. Προϋπάρχει η ιδεοληψία, ο φανατισμός{ο οποίος σύμφωνα με το Βολταίρο «αποτελεί ασθένεια της ψυχής»}, που προκαλούνται από το κρατούν σύστημα στυγνού ανταγωνισμού με τα επακόλουθά του: ακραίο ατομικισμό, κοινωνικό κατακερματισμό και αποκλεισμό, φόβο, βία, συγκρούσεις. Ο γνωστός Αμερικανός καθηγητής William Sumner έγραψε το περίφημο: «If you want war, nurture a doctrine”{Aν θέλεις πόλεμο, καλλιέργησε ένα δόγμα»}.

Κι αν ζούσε σήμερα ο Clausewitz ίσως να μην έδινε τον ίδιο ορισμό του πολέμου, ότι «είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα», αλλά ότι είναι η συνέχιση του παραλογισμού με άλλα μέσα, και ότι η εξουσία μεταλλάσσει ακόμη και θύματα σε θύτες! Επίσης, έχουν ανατραπεί ριζικά οι θεωρίες περί «δίκαιου πολέμου» και ο καθένας δίνει την ερμηνεία που τον βολεύει. Τελικά, δυστυχώς, η πολεμική «παραφροσύνη» έχει πλήξει και τους διεθνείς θεσμούς. Τόσο οι πρόνοιες του Χάρτη του ΟΗΕ όσο και της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, έχουν, όπως προαναφέρθηκε, «κουρελιασθεί» από τα πολεμοκάπηλα, πολεμόβια κυκλώματα που κυβερνούν τον πλανήτη Γη. Ο Χάρτης του ΟΗΕ {1945}, στο Προοίμιό του, αναφέρει την αποφασιστικότητα των Ηνωμένων Εθνών να «σώσουν τις επερχόμενες γενιές από τη μάστιγα του πολέμου». Η δε Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα {1948} στο άρθρο 26 αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι  «η παιδεία θα διευρύνει τις δραστηριότητες των Ηνωμένων Εθνών για τη διατήρηση της ειρήνης». Όμως, για ποιά παιδεία καλλιέργειας και εδραίωσης της ειρήνης μιλάμε όταν ο κινηματογράφος, τα ΜΜΕ, το διαδίκτυο κ.λπ. κατακλύζονται από κάθε μορφή βίας  που εθίζει, αποψυχώνει  και μεταλλάζει τους ανθρώπους ώστε ν’ απαξιώνουν την ειρήνη θεωρώντας την ουτοπική, περιττή, ασύμφορη και επικίνδυνη, και η μόνη επιλογή είναι ο πόλεμος και ποιος θα είναι ο νικητής. Λες κι είναι παιχνίδι στο Διαδίκτυο ή στον κινηματογράφο!

Επίσης, όταν διεθνείς οργανισμοί από αμυντικοί, όπως προβλέπει ο καταστατικός τους χάρτης, έχουν μετεξελιχθεί σε «επιθετικούς», κι όταν είναι γνωστό ότι η οικονομία των χωρών-μελών τους κινδυνεύει να καταρρεύσει αν σταματήσουν οι εξαγωγές εξοπλιστικών τους συστημάτων. Ακόμη, υπάρχει μια σοβαρή και ανησυχητική παράμετρος. Πρόκειται για την επέλαση  φονταμενταλιστικών στρατιών διαφόρων αποχρώσεων, που αυτο-θυσιάζονται με όποιο πρόσφορο και ακραίο τρόπο εναντίον των εχθρών τους, και επηρεάζουν ψυχολογικά δημοκρατικές κοινωνίες όπου λόγω οικονομικών, κοινωνικών κ.λπ. προβλημάτων οι αυτοκτονίες έχουν χτυπήσει κόκκινο, και ακούγεται το τραγικά φρικτό: «αντί ν’ αυτοκτονούν γιατί δεν ζώνονται με εκρηκτικά και ν’ ανατιναχθούν μαζί με τους φταίχτες»; Τη δεκαετία του 80 το σύνθημα του ΟΗΕ ήταν: «Αφοπλισμός ή Αφανισμός» και το Διεθνές Έτος Ειρήνης πέρασε ουσιαστικά απαρατήρητο με μόνον βαρύγδουπες δηλώσεις και διακηρύξεις ενώ ο καταιγισμός φιλοπολεμικών δραστηριοτήτων στα ΜΜΕ κ.λπ. συνεχιζόταν απτόητος. 

Εξάλλου, ο ίδιος ο ΟΗΕ έχει υπονομευθεί από πολεμοκάπηλα κυκλώματα, που προετοιμάζουν ακόμη και «πόλεμο στο διάστημα», και υπολειτουργεί στον καίριο τομέα της ειρήνης. Μήπως, συνεπώς, κάποιοι άνθρωποι έχουν αποκτήσει «εμπόλεμη» συνείδηση, και, στο πλαίσιο της γενικότερης υλιστικής «κουλτούρας» που πρυτανεύει, έχουν εθισθεί στην ιδέα του αφανισμού του αντίπαλου τρέφοντας την ψευδαίσθηση της δικής τους επικράτησης «θεοποιώντας» τον πόλεμο και αποφασίζοντας στυγνά για τη μοίρα των άλλων;

Ιδιαίτερα προβληματίζει η συνεχιζόμενη τραγωδία στη ΜΑ όπου συγκρούονται ο φονταμενταλισμός της αλαζονείας της ισχύος και ο φονταμενταλισμός της απόγνωσης - και στη μέση σε ρόλο προβοκάτορα ο φονταμενταλισμός της απληστίας - υπό το κυνικά αδιάφορο βλέμμα της διεθνούς κοινότητας που δεν συγκινείται ακόμη και από γενοκτονίες! Τέλος, υπάρχει και μια άλλη τραγική πτυχή:  η θεωρία ότι ο πλανήτης Γη έχει ημερομηνία λήξης, οπόταν κάποιοι, στο μεταξύ, πασχίζουν να ικανοποιούν τα αντικοινωνικά τους πάθη μέσω της πολεμικής βίας ασχέτως συνεπειών. Μήπως, λοιπόν, οι υγιώς και δημοκρατικά σκεπτόμενοι άνθρωποι, ευαισθητοποιούμενοι από τις εκατόμβες ανθρώπινων θυμάτων από πολεμικές συγκρούσεις κ.λπ., και σαν αντίδοτο στον απάνθρωπο φονταμενταλισμό που κατακλύζει επικίνδυνα τον κόσμο προκαλώντας τραγωδίες, χρειάζεται να δημιουργήσουν έναν ειρηνόφιλο «φονταμενταλισμό», να προκαλέσουν μια επανάσταση ειρηνόφιλων συνειδήσεων που να αποτρέψουν άλλες ανθρωποθυσίες και ίσως έναν Αρμαγεδδώνα;

Περίπου 70 εκατομμύρια άνθρωποι θυσιάστηκαν για τη δημοκρατία στο Β΄ΠΠ, και στις ιερές στάχτες τους ιδρύθηκε ο ΟΗΕ ακριβώς για ν’ αποτρέψει νέες τραγωδίες και να εδραιώσει τη διεθνή ειρήνη. Και έχει τη δυνατότητα να το πετύχει εφόσον, βέβαια, στέρξουν τα Κράτη-Μέλη του, ιδιαίτερα τα πιο ισχυρά, να τον ενισχύσουν ειλικρινά και αποτελεσματικά.

-Ο κ. Παναγιώτης Ι. Καραφωτιάς, είναι Διεθνολόγος, Καθηγητής και Διευθυντής Διπλωματικών και Διεθνών Σπουδών στο Κολλέγιο της Νέας Υόρκης στην Αθήνα,  τ. Διευθύνων Σύμβουλος του Γραφείου ΟΗΕ για Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ