Γράφει ο
Ηλίας Καραβόλιας

Άραγε τώρα που οι δείκτες των μεγάλων χρηματιστηρίων είναι σε ιστορικά ρεκόρ και το ευρώ υποχωρεί έναντι του δολαρίου, τώρα που ξεκίνησε ο πόλεμος κυρώσεων Δύσης-Ρωσίας και η Μέση Ανατολή είναι και πάλι καζάνι που βράζει, ποιο θα είναι εκείνο το κρίσιμο γεγονός που θα αναστατώσει τις αγορές και θα ανεβάσει στο τρενάκι του τρόμου κράτη, επιχειρήσεις, επενδυτές, πολίτες;

Το ξέρουμε όλοι και σιγά σιγά το ψιθυρίζουμε μεταξύ μας: η ζωή μας εν μέρει εξαρτάται όχι μόνο από τους πολιτικούς, αλλά και από τις περίφημες αγορές, δηλαδή από τις διαθέσεις και τις ορέξεις μεγαλοτραπεζιτών και μεγαλοχρηματιστών στο Μanhattan της Ν. Υόρκης και στο City του Λονδίνου.

Το χρηματιστικό κεφάλαιο έχει κατοχυρώσει ιστορικά μια μοναδική ιδιότητα: να κυκλώνει τις κοινωνίες στα δίχτυα του φόβου και της ανασφάλειας. Κατάρρευση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, πτώση δεικτών στα χρηματιστήρια και όλα τα συνεπακόλουθα. Στην δίνη των κερδοσκοπικών κεφαλαίων, η τιμή των προϊόντων, τα εισοδήματα και η καθημερινότητα εκατομμυρίων ατόμων, συνδέονται συχνά από τα στοιχήματα και τα πονταρίσματα γιάπηδων πίσω από τις πλατφόρμες υψηλής συχνότητας συναλλαγών στα χρηματιστήρια.

Το μοχλευμένο χρήμα (αέρας) δείχνει τον δρόμο: ποντάρετε στην μετοχή της ανασφάλειας, στο ομόλογο της αβεβαιότητας, στο προθεσμιακό συμβόλαιο της κρίσης. Είναι πλέον εμφανές ότι στην προθεσμιακή αγορά του φόβου κερδίζει όποιος ανοίξει θέσεις υπέρ του αστάθμητου παράγοντα, του απρόβλεπτου.

Σήμερα υπάρχει τέλεια κινητικότητα κεφαλαίων, γρήγορα αντανακλαστικά παρεμβατικών αρχών (κεντρικές τράπεζες) και κρατική πυρόσβεση με νεοκεϋνσιανές συνταγές τόνωσης της ζήτησης και διατήρησης ομαλής κυκλοφορίας του χρήματος (σημ: εξαίρεση αποτελεί η γερμανική εμμονή για περιοριστική πολιτική στην ευρωζώνη).

Δυστυχώς όμως ο διαστροφικός πυρήνας της επιθυμίας για ξέφρενο και γρήγορο κέρδος, κατέστρεψε την θεωρητική σταθερότητα των κεφαλαιαγορών και τώρα απειλεί και τις πραγματικές οικονομίες.

Η χρηματοοικονομική επιστήμη, εργαλείο στα χέρια των δυνατών του χρήματος, ορίζει την διακύμανση ως βασική παράμετρο αστάθειας των αγορών. Αυτή η παράμετρος είναι ουσιαστικά που ποσοτικοποιεί την επιθυμία και οδηγεί στην ανασφάλεια. Άλλωστε, ζούμε στην σκιά συσχετίσεων και συνδιακυμάνσεων μεταξύ τιμών που ποτέ δεν μετράμε στην καθημερινότητά μας, αλλά κάποιοι άλλοι, κάπου αλλού, ρυθμίζουν ερήμην μας (100 $ το βαρέλι πετρελαίου, 1.300 $ η ουγκιά χρυσού κ.α )

Δουλειά πλέον των χειριστών του παγκόσμιου χρήματος είναι να γεννούν και να διαχειρίζονται τον κίνδυνο που στηρίζεται σε μια βασική ανάγκη της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας: την ανάγκη για επιθυμίες. Δημιουργείται μια ολόκληρη γραμμή συναρμολόγησης του κινδύνου, που στηρίζεται στον πυρήνα της επιθυμίας.

Και στην χώρα της ελευθερίας και του ονείρου για πρόοδο (ΗΠΑ) ξεκίνησαν όλα. Εκεί, στα μέσα της δεκαετίας που πέρασε, χιλιάδες φτωχές αμερικανικές, μεξικανικές και ασιατικές οικογένειες δανείστηκαν για να αγοράσουν σπίτι, αν και δεν μπορούσαν να το ξεπληρώσουν. Τους δάνειζαν ακριβά οι τράπεζες και κάποιοι τρίτοι επένδυσαν έμμεσα στοιχηματίζοντας (δομημένα πιστωτικά προϊόντα) στο αν τελικά αποπληρώνονταν τα σπίτια.

Την συνέχεια την γνωρίζουμε όλοι: πτώση αξίας σπιτιών, απλήρωτες δόσεις, ανεξόφλητα δάνεια και εκτεθειμένα μοχλευμένα στοιχήματα (κατάρρευση Lehman Brothers), Bank of America, Goldman Sachs, Morgan Stanley, UBS, Deutsche Bank και κάποιοι άλλοι συνασπισμοί πολυεθνικών συμφερόντων, εμφανίστηκαν ως μεσσίες (αφού πήραν κάποια τρις από τις κεντρικές τράπεζες και τους φορολογούμενους πολίτες κάθε χώρας) για να διασώσουν μια ολόκληρη αλυσίδα διαμεσολαβητών. Έτσι, εμπορικές τράπεζες, χρηματιστηριακές εταιρείες και πάσης φύσεως πιστωτικοί οργανισμοί, θα ανοίξουν ξανά καταστήματα σχεδόν και στο τελευταίο χωριό του πλανήτη, ώστε να διαχειριστούν κάθε μονάδα ιδρώτα των εργαζομένων και να μυήσουν στο όνειρο του χάρτινου πλούτου, τον αγρότη, τον συνταξιούχο, τον μισθοσυντήρητο.

Δάνειο, επένδυση, παράγωγα, αντιστάθμιση κινδύνου, έγιναν σχεδόν μαγικές έννοιες, (κοινωνικά ιερογλυφικά τα ονόμασε πριν έναν αιώνα ο Μαρξ) στο μυαλό του καθενός που παλεύει για το αύριο της ζωής. Στα πανεπιστήμια τα διδαχθήκαμε ως χρήσιμα εργαλεία αναχαίτισης του ρίσκου. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για εργαλεία ώστε η κοινωνική επιθυμία για εύκολο χρήμα να επενδύεται (δια μέσου της μεθόδου της κυτταροποίησης του ρίσκου) σε έναν ατέρμονης διαδικασίας κύκλο διαχείρισης, όπου το διαμεσολαβητικό έσοδο των μεσαζόντων είναι το μόνο σίγουρο αποτέλεσμα.

Και φυσικά, η διαφήμιση είναι αυτή που γεννάει και ρυθμίζει επιθυμίες και ανάγκες. Τα σύγχρονα εργαλεία της χρηματοοικονομικής θεωρίας (όπλα στα χέρια των ανακατανομέων του πλούτου) αναλαμβάνουν να τις ομογενοποιήσουν και να τις πετάξουν στην χοάνη των χρηματιστηρίων.

Στα παίγνια δηλαδή μηδενικού αθροίσματος όπου όλα τα μαζεύουν οι πιο γρήγοροι παίχτες, με την μεγαλύτερη ρευστότητα...