Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Ο επιπεφυκότας ανατομικά είναι μια λεπτή μεμβράνη συνήθως διαφανής, που βρίσκεται πάνω στον σκληρό χιτώνα του ματιού.

Ο σκληρός χιτώνας είναι το άσπρο τοίχωμα του ματιού, ή αλλιώς το «ασπράδι» του ματιού.

Ο επιπεφυκότας καλύπτει και το εσωτερικό των βλεφάρων. Τα κύτταρα του επιπεφυκότα παράγουν βλέννα, η οποία συντελεί στη λίπανση του ματιού.

Σαν ΕΠΦ χαρακτηρίζεται η φλεγμονή του επιπεφυκότα. Η ΕΠΦ εμφανίζει οξεία μορφή : η οποία διαρκεί λιγότερο από 3 εβδομάδες και χρόνια μορφή η οποία διαρκεί πάνω από 3 εβδομάδες.

Πολλές φορές η φλεγμονή του επιπεφυκότα προσβάλλει και τον κερατοειδή χιτώνα του ματιού (διαφανής χιτώνας ματιού) με κατάληξη την κεφατοεπιπεφυκίτιδα αυτό συμβαίνει συχνά στις λοιμώξεις από ιούς.

Τα συμπτώματα της νόσου είναι πιο βαριά από εκείνα της επιπεφυκίτιδα και μπορεί να προκληθεί μείωση της όρασης αν προσβληθεί το κέντρο του κερατοειδούς.

Οι πιο βαρειές μορφές είναι: α) η επιδημική κερατοεπιπεφυκίτιδα (προκαλείται από αδενοϊούς, β) ερπητική κερατοεπιπεφυκίτιδα (οφείλεται στον ιό του έρπη).

Οι ΕΠΦ χωρίζονται εκτός από την χρονική πορεία τους που ξεχωρίζουν σε οξείες ή χρόνιες, χωρίζονται επίσης από την αιτιολογία τους σε λοιμώδεις η μη λοιμώδεις, διαχωρισμός που περιλαμβάνει και λοιμώδεις ή όχι.

Λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες προκαλούνται από λοιμώδη αίτια (βακτήρια, ιούς, μύκητες, παράσιτα).

Οι μη λοιμώδεις επιπεφυκίτιδες διακρίνονται σε : α) αλλεργικές, β) ξηρές (έλλειψη δακρύων), γ) αυτοάνοσες (- σ. Sjöngren – Ρευμ. Αρθρίτιδα – Συστηματικός Λύκος – Προϊούσα σκλήρυνση).

ΙΟΓΕΝΗΣ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ

Συνοδεύει συχνά από λοιμώξεις συστήματος του ανώτερου αναπνευστικού.

Εμφανίζεται συνήθως στο ένα μάτι και στη συνέχει μολύνεται και το άλλο, προκαλώντας παραγωγή δακρύων σε αμφότερους τους οφθαλμούς.

ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ

Παραγωγή κιτρινοπράσινου έκκρισης η οποία όταν παράγεται σε αφθονία μπορεί να προκαλέσει σύγκλειση των βλεφάρων (μη δυνατότητα ανοίγματος) κυρίως κατά την αφύπνιση.

Η μορφή αυτή της ΕΠΦ είναι η πιο κοινή στις μικρές ηλικίες παρά στις μεγάλες.

Μπορεί να προσβάλλει και τα δύο μάτια.

ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΗ – ΤΟΞΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ

Ερεθισμός του οφθαλμού από αναθυμιάσεις αερίων – ανέμου – σκόνης – καπνούς – μόλυνση του περιβάλλοντός ή εναπόθεση ξένου σώματος στο μάτι.

Χαρακτηρίζεται από έντονη ερυθρότητα.

Άλλα αίτια που προκαλούν επιπεφυκίτιδα είναι η αλόγιστη και χωρίς του απαραίτητους καθαρισμούς χρήση φακών επαφής.

Η ξηροφθαλμία είναι νόσος η οποία οφείλεται σε έλλειψη Βιτ. Α και προκαλεί χρόνια επιπεφυκίτιδα.

Τα συμπτώματα της οξείας επιπεφυκίτιδας, είναι :
- Υπεραιμία οφθαλμών
- Δακρύρροια
- Ερεθισμός των ματιών

Συνήθη μικρόβια της οξείας επιπεφυκίτιδας, είναι :
- Staphylococcus aureus
- Streptococcus pneumonia
- Hemophilus
- Chlemydia trachomatis

Η Neisseria gonochoeae προκαλεί γονοκοκκική επιπεφυκίτιδα που προέρχεται από μόλυνση μετά από σεξουαλική επαφή με άτομο μολυσμένο με γονόρροια των γεννητικών οργάνων του (βλέπε πίνακα 1).

Η επιπεφυκίτιδα των νεογνών προκαλείται κατά τον τοκετό του εμβρύου από μητέρα που πάσχει από λοίμωξη εκ γονόκοκκου ή χλαμύδια (ποσοστό 20% - 40%).

Η γονοκοκκική επιπεφυκίτιδα εμφανίζει συμπτώματα μετά πάροδο 12 – 48 ωρών από την μόλυνση. Με συμπτώματα: α) τοπικές εκχυμώσεις, β) μεγάλου βαθμού οίδημα βλεφάρων, γ) άφθονη πυώδη έκκριση.

Σπάνιες επιπλοκές της γονοκοκκικής επιπεφυκίτιδας είναι:
- Έλκη κερατοειδή χιτώνα
- Αποστήματα
- Διάτρηση τοπική
- Πανοφθαλμίτιδα
- Τύφλωση

ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ

Διακρίνεται στις ακόλουθες μορφές:
- ΕΠΟΧΙΑΚΗ
- ΧΡΟΝΙΑ
- ΑΤΟΠΙΚΗ
- ΕΑΡΙΝΗ
- ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΩΝ ΘΗΛΩΝ

Η εποχιακή αλλεργική επιπεφυκίτιδα (Ε.Α.Ε.) είναι η συνηθέστερη μορφή αλλεργίας των οφθαλμών.

Προσβάλλει ενήλικες και παιδιά με ποσοστό 15-20%. Είναι γνωστή σαν επιπεφυκίτιδα από χόρτο και αποτελεί το 50% του συνόλου των αλλεργικών επιπεφυκίτιδων (προκαλείται από αλλεργιογόνα τα οποία μεταφέρονται με τον αέρα).

Εμφανίζει η ΕΑΕ τοπικό κνησμό, δακρύρροια, κάψιμο.

Η ΕΑΕ μπορεί να αποτελεί την μοναδική εκδήλωση αλλεργίας αλλά συνήθως συνυπάρχουν ρινικές εκκρίσεις, φαρυγγίτιδα.

Το υφιστάμενο ποσό του υπεύθυνου αλλεργιογόνου στον περιβάλλοντα χώρο, παίζει μεγάλο ρόλο (συνήθως την Άνοιξη) και γιαυτό η βαρύτητα της εκδήλωσης της ΕΑΕ μπορεί να ποικίλλει από χρόνο σε χρόνο αλλά και από ημέρα προς ημέρα.

ΧΡΟΝΙΑ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Χ.Α.Ε.)

Λιγότερη συχνή, ηπιότερα συμπτώματα, μεγαλύτερη χρονική διάρκεια.

Μπορεί να συμπτώματα να υφίσταται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους αλλά συνήθως ποσοστό που φτάνει στο 79% εμφανίζει εποχιακή επιδείνωση.

Τα πιο συχνά «αερομεταφερόμενα αλλεργιογόνα» για την πρόκληση Χ.Α.Ε. είναι: σκόνη, τρίχες, πούπουλα, μαλλί, ακάρι.

ΑΤΟΠΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Α.Α.Ε.)

Εμφανίζεται συνήθως σε άνδρες 40ης – 60ης ηλικίας με προϋπάρχον θετικό ατομικό και οικογενειακό ιστορικό ατοπίας δέρματος – άσθματος.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Α.Α.Ε.

Μέτριος, έντονος κνησμός, κάψιμο ματιών, δακρύρροια, φωτοφοβία, εκκρίσεις παχύρρευστες.

Συνύπαρξη κερατίτιδας από απλό έρπητα, πρόσθιου – οπίσθιου υποκαψικού καταρράκτη, κερατοειδοκώνος με ΑΑΕ παρατηρείται.

ΕΑΡΙΝΗ ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ (Ε.Α.Ε.)

Υποτροπιάζουσα, αμφιτερόπλευρη νόσος, προσβάλλουσα συνήθως οι άνδρες ηλικίας 3 – 25 ετών (συχνή εμφάνιση κάτω των 10 ετών).

Η Ε.Α.Ε. εμφανίζεται κυρίως σε ξηρά και ζεστά κλίματα.

Η Ε.Α.Ε. μπορεί να είναι συμπτωματική σε όλη τη διάρκεια του χρόνου αλλά τους ζεστούς μήνες (Απρίλιο – Αύγουστο) γίνεται εντονότερη.

Υπάρχει θετικό ατομικό και κληρονομικό ιστορικό εποχιακών αλλεργιών, ατοπικής δερματίτιδας, άσθμα. Μετά από παρέλευση 2 – 8 ετών ενεργού νόσου, μεγάλη μερίδα των ασθενών με ΕΑΕ παρουσιάζει αυτόματη ίαση.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Ε.Α.Ε.

Έντονος κνησμός – αίσθημα ξένου σώματος – λευκές πυκυόρρευστες νηματοειδείς οφθαλμικές εκκρίσεις, φωτοφοβία, αίσθημα καύσου τοπικού, ερυθρότητα.

ΑΛΛΕΡΓΙΚΗ ΕΠΙΠΕΦΥΚΙΤΙΔΑ ΜΕ ΓΙΝΑΝΤΙΕΣ ΘΗΛΕΣ

Η μορφή αυτή της επιπεφυκίτιδας προκαλείται από συνεχή και αλόγιστη χρησιμοποίηση φακών επαφής.

Προεξέχον ράμμα μετά από εγχείρηση καταρράκτου, μεταμόσχευση κερατοειδούς, προκαλεί επίσης το είδος της επιπεφυκίτιδας αυτής.

Παλιότερα η διάγνωση της νόσου αυτής γινότανε με ανεύρεση θηλών στον άνω παρσικό επιπεφυκότα μεγαλύτερων από 1 χιλιοστά.

Σήμερα, η διάγνωση γίνεται ακόμα και αν οι θηλές εμφανίζουν μέγεθος ίσο ή μεγαλύτερο των 0,3 χιλ. Εφόσον τα άτομα φέρουν φακούς επαφής ή εξακριβώνεται η ύπαρξη ξένου σώματος.

Οι ασθενείς αυτοί εμφανίζουν (χρήση φακών επαφής) εκκρίσεις που εντοπίζονται στο έσω κανθό του οφθαλμού, μείωση οπτικής οξύτητας, αίσθημα κινούμενου σώματος, βλεφαρόπτωση, αιματηρά δάκρυα.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Πριν αναφερθούμε στη θεραπεία πρέπει να ξέρουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν κολλύρια, χωρίς τη συμβουλή του οφθαλμίατρου και ειδικά όταν δεν γνωρίζουμε τις ακριβείς ενδείξεις χορήγησης του κολλύριου.

Στα φαρμακεία βέβαια πωλούνται άφθονα αντισηπτικά και αγγειοδιασταλτικά σκευάσματα για ήπιες περιπτώσεις.

Αυτά τα κολλύρια μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε καταστάσεις απόλυτης ανάγκης.

Οι μικροβιακές επιπεφυκίτιδες θεραπεύονται με χρήση κολλυρίων που περιέχουν αντιβιοτικά.

Διάρκεια θεραπείας 1 – 2 εβδομάδες.

Οι ιογενείς επιπεφυκίτιδες δεν έχουν συγκεκριμένη θεραπεία.

Εξαίρεση αποτελεί η μόλυνση με τον ιό του έρπητα (υπάρχουν ειδικά κολλύρια). Για τις υπόλοιπες ιογενείς επιπεφυκίτιδες και κερατοεπιπεφυκίτιδες χορηγούνται κολλύρια μικτής σύστασης (αντιβιοτικό + κορτιζόνη) αλλά η χορήγησή τους εγκρίνεται από τον ειδικό γιατρό εφόσον αποκλειστεί η ερπητική κερατίτιδα (αντένδειξη χορήγησης κορτιζόνης).

Οι κερατοεπιπεφυκίτιδες ξηράς μορφής θεραπεύονται με χρήση ΤΕΧΝΗΤΩΝ ΔΑΚΡΥΩΝ και οι αλλεργικές με αντιισταμινικά και κορτιζόνη.