Βιβλιοκριτική: Λιλή Ζωγράφου - «Από τη Μήδεια στη Σταχτοπούτα. Η ιστορία του φαλλού» Τα καλά βιβλία δεν πρέπει να παλιώνουν ποτέ. Η Λιλή Ζωγράφου, έχοντας αφήσει ένα αξιοπρόσεκτο στίγμα στην ελληνική δημοσιογραφία και πεζογραφία, υπήρξε μαχητική φεμινίστρια.

Σε αυτό το ευσύνοπτο βιβλίο επιχειρεί μια γλαφυρή αφήγηση της φυλετικής πορείας της ανθρωπότητας, από την πιο πρωτόγονη εποχή, τότε που ο homo nudus et inermis, ο γυμνός και άοπλος άνθρωπος στέκεται τρομαγμένος μπροστά στα εφιαλτικά φυσικά φαινόμενα που τον περιβάλλουν, παλίρροιες, εκρήξεις, κεραυνοί, στο μέσο μιας ανοικοδόμητης πλάσης. Μιας γης χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, χωρίς τραύματα από ανθρώπινο χέρι, γεμάτη απειλητικά θηρία που όλα σχεδόν είναι πιο προικισμένα σωματικά από τον ίδιο. Ο προϊστορικός, δόλιος άνθρωπος, ανίδεος ακόμη από Θρησκείες και Ποιητές που θα διεκδικήσουν αργότερα το μυστήριο της προέλευσής του. Παντελώς ελεύθερος από θεσμούς, άδειος σαν αμεταχείριστο κουτί, χωρίς γλώσσα και λεξιλόγιο, με μόνο κραυγές να βγαίνουν από το στήθος του. Δεν έχει ακόμη ανακαλύψει την αγάπη, και το μόνο συναίσθημα που γνωρίζει καλά είναι ο φόβος. Εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν. Σε αυτή τη σκοτεινή αυγή της ανθρωπότητας μας μεταφέρει η συγγραφέας προσπαθώντας να ανιχνεύσει το πώς αυτή η ανθρωπότητα εξανθρωπίστηκε.

Πώς τάχα συνουσιάστηκαν ο άντρας με τη γυναίκα όταν ακόμη το είδος περπατούσε στα τέσσερα; Πώς βρέθηκε η γυναίκα ανάσκελα κάτω από τον άντρα πολύ αργότερα; Ερωτήματα αδιανόητα, και όμως άξια να διεκδικήσουν απόπειρες απάντησης. Πώς, και κυρίως χάρη σε ποιον, βγήκε το ανθρώπινο ον από το στάδιο της αποκτήνωσης; Η απάντηση είναι σαφής: πάνω στο δεσμό της μάνας με το παιδί, και στην ομαδική μητρότητα, οικοδομήθηκε η ανθρώπινη κοινωνία. Τα θηλυκά ζούνε σε κοινόβια από την ανάγκη της αυτοπροστασίας, της υπεράσπισης των βρεφών από τον κανιβαλισμό: το κρεατάκι τους θεωρείται μεζές δυσεύρετος από τα πεινασμένα αρσενικά. Η μια βοηθάει την άλλη, είναι φύλακας των μικρών όσο η μάνα βγαίνει από τη σπηλιά σε αναζήτηση τροφής, και έτσι, σιγά σιγά, το ανθρώπινο είδος εισάγεται στην αγάπη. Η ιδιοφυία της αγάπης ξεκίνησε ως γυναικεία υπόθεση.

Το πρωτόγονο θηλυκό γεννάει αβοήθητο μπροστά στα μάτια των άλλων μελών της «αγέλης». Ο τοκετός συνοδεύεται από αίμα και το αίμα συνδέεται στα μάτια του πρωτόγονου με το θάνατο, με την κατασπάραξη ενός ζωντανού από κάποιο άλλο ισχυρότερο. Η γυναίκα μάνα μετατρέπεται σε ον μαγικό, αφού μπορεί ανάμεσα από τα σκέλια της να φέρει στον κόσμο τη νέα ζωή: ένα μικρό, καινούργιο ον, που είναι μεν ανίσχυρο, αλλά κουβαλάει ακέραιη την ελπίδα. Ο πυρήνας, η βασίλισσα της ομάδας είναι η μάνα αρχηγός, σε ένα καθεστώς μητριαρχίας που κράτησε πάμπολλα χρόνια. Τα αρσενικά εντάσσονται στην ομάδα της μάνας τους, μπαινοβγαίνουν για ζευγάρωμα ελεύθερα, και μόνο όταν ζευγαρώσουν μόνιμα με κάποια, πάνε να ζήσουν στην καλύβα της μάνας της. Αυτή η πρώτη γυναίκα, η αχειροποίητη δημιουργός, που πρώτη έντυσε με πανί το γυμνό μωρό, που πρώτη το χάιδεψε, πρώτη το νανούρισε και το βοήθησε να ψελλίσει τις πρώτες λέξεις, είναι για τη Λιλή Ζωγράφου εκείνη που έκρουσε τη θύρα του Θεού, κι ας ήξερε ότι αυτός δεν είναι μέσα ούτε αλλού πουθενά. «Το χέρι και η ομιλία: να ποια είναι η ανθρωπότητα».

Και ο άντρας; Εκτός από εκστασιασμένος μπροστά στη γυναίκα που γεννάει, τι άλλο είναι; Ταπεινωμένος από τη γυναικεία υπεροχή, πρέπει να βρει τρόπο να επιβληθεί στη γυναίκα. Και τον βρίσκει: δεν είναι άλλος από τη ληστεία, δηλαδή τον πόλεμο. Εκβάλλει ουρανομήκεις πολεμικές κραυγές, και κάνει πράξεις απίστευτης αγυρτείας. Κλέβει τα πάντα για να επιβιώσει, και κυρίως γυναίκες. Από τη στιγμή που συνειδητοποιεί το ρόλο του στην αναπαραγωγή, γίνεται ασύστολος. Η ανθρωπότητα περνάει από το στάδιο της αγριότητας σε εκείνο της βαρβαρότητας, για να μπει με δειλά, ανασφαλή βήματα στο στάδιο του πολιτισμού. Η μητριαρχία αντικαθίσταται από την πατριαρχία, εμφανίζεται και δοξάζεται η ιδιοκτησία. Ο άντρας κάνει τα πάντα για να δεσμεύσει τη γυναίκα και να εξασφαλίσει την πατρότητα των παιδιών που εκείνη θα φέρει στον κόσμο. Αρχίζει να την αγοράζει. Η μοιχεία θεωρείται κλοπή, και εμφανίζεται η ζήλια. Η ανθρωπότητα μεγαλώνει με γλώσσα μητρική και πατρική γη. Τα αρχέτυπα κάνουν την εμφάνισή τους. Δημιουργούνται ο Οδυσσέας, η Πηνελόπη, ο Αγαμέμνονας, η Ιφιγένεια, η Κλυταιμνήστρα, η Ηλέκτρα, ο Ορέστης. Ποιος θα σκοτώσει ποιον. Οι ποιητές εξημερώνουν και διδάσκουν τον άνθρωπο, πώς να μεταβεί από ένα ανομοθέτητο μητριαρχικό καθεστώς σε ένα νομοθετημένο κόσμο και μια οριοθετημένη κοινωνία. Οι θρησκείες δείχνουν τις ολέθριες συνέπειες της αιμομιξίας και του φόνου. Οιδίπους, Μήδεια. Και επανερχόμαστε στον τίτλο: Γιατί από τη Μήδεια στην Σταχτοπούτα; Η βασίλισσα Μήδεια διέθετε την επίγνωση του σώματός της αφού ερωτεύτηκε τρελά τον Ιάσονα, δηλαδή τον επιθυμούσε με όλο της το κορμί, πρόδωσε για χάρη του τον πατέρα της, και σκότωσε τα ίδια τα παιδιά της, αυτή η τρομακτική εκδικήτρια του έρωτα. Πώς λοιπόν από αυτή τη γυναίκα φτάσαμε στην αθλιότητα της Σταχτοπούτας που περίμενε άβουλη δίπλα στο τζάκι, μη περιμένοντας και μη διεκδικώντας τίποτε, παρά την εύνοια του πρίγκιπα; Ερωτήματα που θέτει η ταλαντούχα πένα της Λιλής Ζωγράφου, σε ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί.

                     
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

www.bibliofagos.vasilikipitouli.gr