21 Νοεμβρίου 2024
Γιάννης Βασιλείου
Η Επιτροπή δήλωσε πως μετά το 2006, μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) των 25 οι περιφέρειες του Στόχου 1 θα έχουν περιοριστεί στο 25% του πληθυσμού. Οι προηγούμενοι Στόχοι 2 και 3 έχουν συγχωνευτεί (Inforegio Panorama, 2008). Κατά τον τέταρτο Κύκλο (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς-ΕΣΠΑ) (2007-2013), αυτός που ήταν ο Στόχος 1 [συμπεριλαμβάνοντας περιφέρειες με Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) κάτω του 75% του μέσου όρου της Κοινότητας] έχει μετονομαστεί σε Στόχο Σύγκλισης. Επίσης, η Επιτροπή δήλωσε πως τα κράτη-μέλη με Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα (ΑΕΕ) κάτω από το 90% του μέσου όρου της ΕΕ θα επωφελούνταν από το Ταμείο Συνοχής (Europa, 2009γ).
Εκτός από το Στόχο Σύγκλισης, οι άλλοι δύο Στόχοι είναι: α) ο Στόχος Περιφερειακής Ανταγωνιστικότητας και Απασχόλησης και β) ο Στόχος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας, βασισμένοι στην πρωτοβουλία INTERREG για την υπερεθνική, διασυνοριακή και διαπεριφερειακή συνεργασία. Το σύνολο των διαθέσιμων κονδυλίων των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής είναι 347 δισεκατομμύρια ευρώ, που αντιστοιχούν στο 35,7% του προϋπολογισμού της ΕΕ και στο 0,38% του συνολικού ΑΕΠ της ΕΕ. Το 81,5% είναι διαθέσιμο για τις περιφέρειες του Στόχου 1 (170 εκατομμύρια άνθρωποι, αντιστοιχώντας στο 35% του συνόλου, συμπεριλαμβάνοντας τις περιφέρειες «Σε Φάση Σταδιακής Εξόδου»). Τα κυρίως ωφελημένα κράτη-μέλη είναι η Πολωνία (67,3 δισεκατομμύρια ευρώ), η Ισπανία (35,2 δισεκατομμύρια ευρώ), η Ιταλία (28,8 δισεκατομμύρια ευρώ), η Τσεχική Δημοκρατία (26,7 δισεκατομμύρια ευρώ), η Γερμανία (26,3 δισεκατομμύρια ευρώ), η Ουγγαρία (25,3 δισεκατομμύρια ευρώ) η Πορτογαλία (21,5 δισεκατομμύρια ευρώ) και η Ελλάδα (20,4 δισεκατομμύρια ευρώ) (Inforegio Panorama, 2008).
Όπως μπορούμε να δούμε, παρά την είσοδο των δώδεκα νέων κρατών-μελών, η πλειοψηφία των κονδυλίων των Διαρθρωτικών Ταμείων κατανέμεται και πάλι σε κράτη-μέλη της ΕΕ των 15, όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Γερμανία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια του τέταρτου Κύκλου (ΕΣΠΑ), η ΕΕ δαπανά επιπλέον 308 δισεκατομμύρια ευρώ (σε τιμές του 2004) για περιφερειακή σύγκλιση (Bachtler και Gorzelak, 2007: 309) ενώ «ένα σύστημα Φάσης Σταδιακής Εξόδου χορηγείται σε εκείνες τις περιφέρειες οι οποίες θα ήταν υποψήφιες για χρηματοδότηση υπό το στόχο της Σύγκλισης εάν η αφετηρία του 75% του ΑΕΠ είχε υπολογιστεί για την ΕΕ των 15 και όχι των 25” (Europa, 2009γ:1).
Σύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ και τις «Κοινοτικές Κατευθύνσεις για τη Συνοχή», κατά τη διάρκεια του τέταρτου Κύκλου ο σχεδιασμός θα έπρεπε να πραγματοποιηθεί σε εθνικό επίπεδο θέτοντας σε εφαρμογή τα ΕΣΠΑ, ενώ τα ζητήματα εφαρμογής θα επιλύονταν μέσω των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠ). Επιπλέον, έχουν υιοθετηθεί τρία νέα εργαλεία για την Πολιτική Συνοχής (JASPERS, JEREMIE και JESSICA) προκειμένου α) να διευκολύνουν τη συνεργασία και το συντονισμό μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ) και β) να βελτιώσουν την οικοδόμηση δυνατοτήτων (Inforegio Panorama, 2008).
Το JASPERS (Κοινή Βοήθεια για την Υποστήριξη Έργων στις Ευρωπαϊκές Περιφέρειες) μπορεί να χαρακτηριστεί ως μία συνεργασία μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης για την Περιφερειακή Πολιτική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της ΕΤΕ, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) και του Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) (Πιστωτικό Ινστιτούτο Ανασυγκρότησης), η οποία είναι μία αναπτυξιακή τράπεζα ιδιοκτησίας του γερμανικού δημοσίου με βάση τη Φρανκφούρτη. Το JASPERS είναι υπεύθυνο για τη διευκόλυνση της τεχνικής βοήθειας για τα δώδεκα νέα κράτη-μέλη (JASPERS, 2011α).
Η καθοδήγηση στα πλαίσια του JASPERS περιλαμβάνει τα εξής: α) προετοιμασία προγραμμάτων, β) έλεγχο τεκμηρίωσης και γ) συμβουλές για τη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή νομοθεσία (JASPERS, 2011β). Η έδρα του JASPERS βρίσκεται στην ΕΤΕ (Λουξεμβούργο), υπάρχουν όμως τρία περιφερειακά κέντρα στη Βαρσοβία, τη Βιέννη και το Βουκουρέστι, όπου εδρεύει το 70% των 85 ειδικών στελεχών του. Το κέντρο της Βαρσοβίας καλύπτει την Πολωνία, την Εσθονία, τη Λεττονία και τη Λιθουανία. Το κέντρο της Βιέννης καλύπτει την Τσεχική Δημοκρατία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και τη Μάλτα, ενώ το κέντρο στο Βουκουρέστι καλύπτει τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία (JASPERS, 2011γ).
Η JEREMIE (Κοινοί Ευρωπαϊκοί Πόροι για Πολύ Μικρές έως Μεσαίες Επιχειρήσεις) είναι μια πρωτοβουλία της Επιτροπής σε στενή συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και στόχος της είναι η βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις μέσω των Διαρθρωτικών Ταμείων (JEREMIE, 2011α). Αυτά μπορούν να προωθήσουν α) την εγκαθίδρυση νέων επιχειρήσεων ή την επέκταση των υπαρχουσών, β) την πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια κυρίως από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, γ) μεταφορά τεχνολογίας, έρευνας και ανάπτυξης στον επιχειρηματικό τομέα και δ) επενδύσεις προκειμένου να δημιουργηθούν καινούργιες θέσεις εργασίας (JEREMIE, 2011β).
Η JESSICA (Κοινή Ευρωπαϊκή Στήριξη για Βιώσιμες Επενδύσεις σε Αστικές Περιοχές) είναι μια πρωτοβουλία της Επιτροπής σε στενή συνεργασία με την ΕΤΕ και την Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης, υπεύθυνη για την αστική ανάπτυξη και αναγέννηση μέσω της αποτελεσματικής χρήσης των μηχανισμών χρηματοοικονομικής τεχνικής (JESSICA, 2011α). Η JESSICA οφείλει να προωθήσει την αστική ανάπτυξη στους τομείς α) των υποδομών, β) της πολιτιστικής κληρονομιάς - μνημείων, γ) της οικοδομικής αναμόρφωσης εγκαταλειμμένων περιοχών, δ) της δημιουργίας νέων εμπορικών χώρων για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τους τομείς της τεχνολογίας πληροφοριών (IT) και της Έρευνας και Ανάπτυξης, ε) της δημιουργίας πανεπιστημίων και στ) της ενέργειας (JESSICA, 2011β).
Ένα άλλο ειδικό εργαλείο στήριξης είναι η JASMINE (Κοινή Δράση για τη Στήριξη Μικροχρηματοπιστωτικών Οργανισμών στην Ευρώπη). Είναι μία κοινή πρωτοβουλία της Επιτροπής, της ΕΤΕ και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. Η παροχή τεχνικής βοήθειας μέσω της JASMINE ξεκίνησε το 2010. Στόχος της είναι να βελτιώσει την ικανότητα των μη τραπεζικών μικροπιστωτικών παρόχων / μικροχρηματοδοτικών θεσμών σε τομείς όπως η θεσμική διακυβέρνηση, η διαχείριση κινδύνου, η τεχνολογία πληροφοριών και ο στρατηγικός σχεδιασμός, προκειμένου αυτοί να αποτελέσουν βιώσιμους διαχειριστές της μικροπιστωτικής αγοράς. Ειδική στήριξη στους μικροπιστωτικούς παρόχους προσφέρεται από τη Μονάδα Τεχνικής Βοήθειας JASMINE, η οποία ελέγχεται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (JASMINE, 2011).
Η INTERREG IVC είναι άλλη μία σημαντική πρωτοβουλία για τον τέταρτο Κύκλο (ΕΣΠΑ), καθώς βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των περιφερειακών πολιτικών και οργάνων. Χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και βασίζεται σε δραστηριότητες δικτύων πληροφόρησης, όπως σεμινάρια, εργαστήρια, έρευνες και συνέδρια. Η INTERREG IVC στηρίζει και προωθεί δύο είδη έργων. Το πρώτο είναι τα Έργα Περιφερειακής Πρωτοβουλίας, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν στην εγκαθίδρυση μικροπρογραμμάτων, ενώ το δεύτερο είναι τα Έργα Κεφαλαιοποίησης, τα οποία δημιουργούνται προκειμένου να μεταφέρουν ορθές πρακτικές στα κυρίως προγράμματα των Διαρθρωτικών Ταμείων. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει πολυάριθμους φορείς χάραξης περιφερειακής πολιτικής και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσφέρει επιπρόσθετη εξειδικευμένη γνώση με τη μορφή Έργων Ταχείας Διαδικασίας (INTERREG IVC, 2011). Επίσης, το 2007, παρουσιάστηκε το URBACT II με στόχο την προώθηση και υποστήριξη της αστικής ανάπτυξης (URBACT EU, 2011α).
Ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας που δρα με έναν τρόπο περισσότερο «από κάτω προς τα πάνω» έχει την ευθύνη να ενθαρρύνει τις περιφερειακές και τοπικές αρχές διαφορετικών κρατών-μελών της ΕΕ να εγκαθιδρύουν ομίλους συνεργασίας ως νόμιμους φορείς για πολυάριθμα έργα, κυρίως στο πλαίσιο των διασυνοριακών μεταφορών και των υπηρεσιών υγείας. Επίσης, το 2007, ο Μηχανισμός Προενταξιακής Βοήθειας αντικατέστησε τα προηγούμενα προενταξιακά όργανα και έχει την ευθύνη να βοηθά τα υποψήφια κράτη-μέλη και τα εν δυνάμει υποψήφια κράτη-μέλη από τα Δυτικά Βαλκάνια να προετοιμαστούν για την ένταξη και να τους προσφέρει σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με θέματα περιφερειακής ανάπτυξης και συνεργασίας (Inforegio Panorama, 2008).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Bachtler, John και Gorzelak, Grzegorz (2007), “Reforming EU Cohesion Policy: A Reappraisal of the Performance of the Structural Funds”, Policy Studies, 28: 4, σελ. 309-326.
Europa (2009α) “European Cohesion Policy in Italy”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/informat/country2009/it_en.pdf (πρόσβαση στις 10/1/2010).
Europa (2009β) “European Cohesion Policy in Spain”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/informat/country2009/es_en.pdf (πρόσβαση στις 10/1/2010).
Europa (2009γ), “Which regions are affected?”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/policy/region/index_en.htm (πρόσβαση στις 30/5/2009).
Inforegio Panorama (2008), EU Cohesion Policy 1988-2008: Investing in Europe’s future, En Inforegio Panorama, 26, European Union Regional Policy, διαθέσιμο σεhttp://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/panorama/pdf/mag26/mag26_en.pdf (πρόσβαση στις 4/6/2010).
INTERREG IVC (2011), “Innovation and Environment, Regions of Europe Sharing Solutions”, διαθέσιμο σε http://www.interreg4c.net (πρόσβαση στις 8/12/2011).
JASMINE, (2011), “Special support instruments, JASMINE: Joint Action to Support Micro-finance institutions in Europe”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jasmine_en.cfm#2 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JASPERS (2011α), “Special support instruments, JASPERS: Joint Assistance to Support Projects in European Regions”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jaspers_en.cfm#1 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JASPERS (2011β), “Special support instruments, JASPERS: Joint Assistance to Support Projects in European Regions”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jaspers_en.cfm#2 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JASPERS (2011γ), “Special support instruments, JASPERS: Joint Assistance to Support Projects in European Regions”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jaspers_en.cfm#4 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JEREMIE (2011α), “Special support instruments, JEREMIE: Joint European Resources for Micro to medium Enterprises”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jeremie_en.cfm#1 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JEREMIE (2011β), “Special support instruments, JEREMIE: Joint European Resources for Micro to medium Enterprises”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jeremie_en.cfm#2 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JESSICA (2011α), “Special support instruments, JESSICA: Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jessica_en.cfm#1 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
JESSICA (2011β), “Special support instruments, JESSICA: Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas”, διαθέσιμο σε http://ec.europa.eu/regional_policy/thefunds/instruments/jessica_en.cfm#2 (πρόσβαση στις 6/12/2011).
URBACT EU (2011α), “URBACT in dates”, διαθέσιμο σε http://urbact.eu/en/header-main/about-urbact/urbact-at-a-glance/urbact-in-dates/ (πρόσβαση στις 8/12/2011).
URBACT EU (2011β), “URBACT in words”, διαθέσιμο σε http://urbact.eu/en/header-main/about-urbact/urbact-at-a-glance/urbact-in-words/ (πρόσβαση στις 8/12/11).
-Από το βιβλίο «Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης;» (Β’ Έκδοση-Ειδική έκδοση για Πανεπιστήμια) (Αθήνα: Historical Quest, 2014)
