26 Νοεμβρίου 2024
Νίκος Καλλιακμάνης
Η ραγδαία, ταχύτατη ανάπτυξη της επιστημονικής κατάρτισης και έρευνας έφεραν στην επιφάνεια ποικίλα θέματα, όπως:
- Σκοποί έρευνας
- Παρεμβάσεις στην ανθρώπινη ύπαρξη
- Προστασία προσωπικών δεδομένων
- Βιοασφάλεια
- Εκμετάλλευση χωρών υπό ανάπτυξη.
Οι κανόνες της δεοντολογίας όπως και η νομοθεσία που διέπουν τα ζητήματα αυτά και η θεσμοθέτηση οργάνων και οργανισμών για την επίβλεψή τους, διαφέρουν σημαντικά από χώρα σε χώρα αλλά και κατά επιστημονικό τομέα.
Τον τελευταίο αιώνα τα ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας εξετάζονται εκτενώς και αφορούν την ιατρική έρευνα και τις εφαρμογές αυτής.
ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ
ΗΘΙΚΗ: σύνολο των πρακτικών κανόνων που ρυθμίζουν την συμπεριφορά του ανθρώπου και περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της Αρετής.
ΑΡΕΤΗ: προέρχεται από το αρχαίο ρήμα άρω που σημαίνει συναρμόζω, ενοποιώ, συνδέω τους αρμούς. Παρέχει την εικόνα της γέφυρας, του δρόμου ο οποίος ενώνει την προσωπικότητα με το εγώ – τον άνθρωπο με το θείο.
Ο Ιπποκράτης ορίζει ότι η Ιατρική είναι εκείνη που έχει σαν σκοπό της, την απαλλαγή κάθε άρρωστου από τους πόνους και τη σφοδρότητα των ασθενειών.
Ενοποιώντας αυτούς τους 2 ορισμούς μπορούμε να πούμε ότι ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΡΥΘΜΙΖΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΠΟΥ ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ΤΟ ΡΟΛΟ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ, ΤΟΥ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ.
Η ηθική και η δεοντολογία αποτελούν βέβαια αναπόσπαστο κομμάτι κάθε έρευνας (από την σύλληψη της αρχικής ιδέας έως την υλοποίηση της και δημοσίευση των τελικών αποτελεσμάτων).
Η πρώτη μορφή ολοκληρωμένης Ιατρικής ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ γράφτηκε τον 4ο αιώνα Π.Χ. από τον Πατέρα της Ιατρικής,
τον ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ και μαθητές του.
Επίσης πρέπει να θυμόμαστε ότι ανέκαθεν η Ιατρική συμπορευότανε με το ΘΕΙΟΝ – με την ΘΡΗΣΚΕΙΑ.
Στην αρχαιότητα τα ασκληπιεία ήταν θεραπευτικά ιδρύματα και είχαν σαν διευθυντές Ιερείς.
Επίσης ασθενείς ταξίδευαν για θεραπευτικές συμβουλές στην Κω, Επίδαυρο, Τρίκη (Τρίκαλα) – Πέργαμο στα πιο φημισμένα Ασκληπιεία της αρχαιότητας.
Τον 4ο αιώνα μ.Χ. στο Βυζάντιο γεννώνται Ξενώνες-Νοσοκομεία ενώ Μοναχοί μεταφέρουν τους ανήμπορους επαίτες από της οδούς και ρύμας στους ξενώνες αυτούς για σίτιση και περίθαλψη. Τον ίδιο καιρό επίσης τα κηρύγματα από τον άμβωνα κομίζουν χρήματα από εκκλησιαζόμενους.
Μετά το 1000 μ.Χ. νοσοκομεία εξαπλώνονται από το Βυζάντιο στη Δύση με ταχεία ανάπτυξη και της έρευνας τον 16ου και 19ου αιώνα.
Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε πολλά ερωτήματα. Είναι γεγονός ότι στη σημερινή εποχή διανύουμε τον αιώνα της βιοτεχνολογίας.
Ο καθημερινός καταιγισμός βιοϊατρικών εξελίξεων προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα δέους, θαυμασμού, απορίας. Δέος και θαυμασμό μπροστά στις νέες προοπτικές για την δημιουργία, θεραπεία, παράταση της ζωής αλλά και απορία ως προς τις δυνατότητες των ατόμων και των κοινωνιών γενικότερα να διαχειριστούν, επεξεργαστούν τις νέες γνώσεις και δυνατότητες χωρίς να υπάρξει ουδεμία παρέκκλιση από τις ηθικές και κοινωνικές αντιλήψεις.
Σαν παραδείγματα αναφέρονται:
1. Μεταμοσχεύσεις οργάνων
2. Χρήση εθελοντών για δοκιμή νέων φαρμάκων
3. Εξωσωματική γονιμοποίηση
4. Εξωσωματική γονιμοποίηση με σπέρμα θανόντος συζύγου
5. Δημιουργία τραπεζών πληροφοριών DNA
6. Θεραπευτική και αναπαραγωγική κλωνοποίηση
7. Μεταλλαγμένα τρόφιμα
8. Επιλογή φύλου
9. Ευθανασία (παθητική – ενεργητική).
Για τα παραπάνω ερωτήματα και για την αντιμετώπιση της πληθώρας των ηθικών και κοινωνικών προβλημάτων ασχολείται η ΒΙΟΗΘΙΚΗ, ένας νέος όρος αλλά με παλιές ρίζες που σαν μετεξέλιξη της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας εντοπίζεται στον όρκο του Ιπποκράτη, ο οποίος αποτελεί τον πρώτο κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας.
Η ονομασία του οφείλεται στον Van Renssealer Potter (1971) ερευνητή ογκολόγο του Πανεπιστημίου Madison Kennedy στο Πανεπιστήμιο Georgtown. Η ΒΙΟΗΘΙΚΗ αποτελεί κλάδο της ηθικής φιλοσοφίας, η οποία ασχολείται με την αξιολόγηση της συμπεριφοράς και των πράξεων του ανθρώπου έτσι ώστε να μην εμποδίζονται οι ενεργητικές εφαρμογές κάθε νέας γνωστής (γενετικής, άλλων τεχνολογικών κλάδων) και να περιορίζονται οι κίνδυνοι από τις βλαβερές συνέπειες αυτών.
Ότι είναι «ιατρικά εντυπωσιακό» δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη να είναι και ηθικά αποδεκτό είναι η αρχή Βιοηθικής.
Το έτος 2002 στο Βουκουρέστι στην 9η Διακοινοβουλευτική Συνέλευση ψηφίστηκαν 24 αρχές της βιοηθικής κατά την παράδοσης της Ορθοδοξίας.
Έτσι :
- O γιατρός πρέπει να διαθέτει ορθόδοξη παιδεία ζωής και θανάτου.
- Ο κάθε γιατρός σέβεται το πρόσωπο, τον άρρωστο, το ιατρικό απόρρητο, συμβουλεύει, νοσηλεύει, θεραπεύει.
- Ο γιατρός εξασκεί ιατρική του συνόλου ανθρωπίνου οργανισμού και όχι του οργάνου χωριστά.
- Αφίστανται της εμπορευματοποίησης.
- Εντάσσει την τεχνολογία στο χώρο που ανήκει χωρίς μείωση της προσωπικότητας, στοιχείο κορυφαίο συνεργασίας στις πολυκοσμικές κοινωνίες (Σεβασμιώτατος κκ. Αθηναγόρας – Μητροπολ. Φωκίδος).
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η Ιατρική δεν είναι μία στείρα τεχνική που περιορίζεται από κάποια δεοντολογία, αλλά μία ηθική φιλοσοφία που διέπει όλη τη ζωή του κάθε γιατρού.
Επιβράβευση αυτής της ηθικής στάσης αποτελεί καλό όνομα και υστεροφημία μεταξύ των συνανθρώπων του.
Η Ιατρική στον πυρήνα της είναι ηθική, είναι φιλοσοφία δηλαδή αγάπη για τη σοφία, αγάπη για την επιστημονική έρευνα της αλήθειας με απώτερο και μοναδικό σκοπό παράταση της ζωής, ανακούφιση από τους πόνους.
Η ΙΑΤΡΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ή ΒΙΟΗΘΙΚΗ (όπως αναφέρεται στο σύγχρονο κόσμο της τεχνολογίας). ΔΕΝ ΑΝΗΚΕΙ ΜΟΝΟ ΣΤΟΥΣ ΓΙΑΤΡΟΥΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΝΟΜΙΚΟΥΣ, ΣΤΟΥΣ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΟΥΣ, ΣΤΟΥΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΥΣ, ΣΤΟΥΣ ΘΕΟΛΟΓΟΥΣ, εν κατακλείδι σε όλους τους πολίτες.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΗΘΙΚΗΣ ΕΓΙΝΕ ΜΕ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΔΕΚΤΗ ΚΑΙ ΕΝΑ ΓΝΩΜΟΝΑ ΕΧΕΙ : ΟΧΙ ΤΟ ΣΤΑΜΑΤΗΜΑ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΑΛΛΑ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΔΙΚΛΕΙΔΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΘΑ ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΟΥΝ ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΟ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ, ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ
Ref. : - Ελλ. Εταιρεία ΗΘΙΚΗΣ
- Ιατρική & ηθική φιλοσοφία, Μ. Αρβανιτάκης
- Γονίδια Ιατρικής Ηθικής, Π. Τουτουζάς
