23-24 Νοεμβρίου 2024
Ερμιόνη Κοροσίδου-Καρρά
Σε μία σύντομη ιστορική αναδρομή, θα αναφερθούμε στη θέση της γυναίκας διαχρονικά στην Ελλάδα και στη δύση.
Στην απώτερη, προμινωική εποχή, η κοινωνία ήταν μητριαρχική. Εν συνεχεία στην μινωική εποχή, επικράτησε η ισοτιμία ανδρών και γυναικών, γεγονός που φανερώνει μια ανώτερη αντίληψη ζωής.
Στην αρχαία ελληνική πραγματικότητα, από το 8ο ως τον 4ο π.χ. αιώνα, η θέση της γυναίκας διαφοροποιείται ανάμεσα στις πόλεις-κράτη.
Η Αθηναία γυναίκα, της εύπορης κυρίως οικογενείας παρέμενε στο σπίτι, διοικούσε τις υπηρέτριες, φρόντιζε τα του οίκου. Η απλή γυναίκα δούλευε σκληρά δίπλα στον σύζυγο της, έβγαινε στην αγορά για να συμπληρώσει τα έσοδα της οικογενείας. Η μητέρα του Ευριπίδη πουλούσε στην αγορά μαϊντανό.
Ο Σόλων στις αρχές του 6ου αιώνα, στην προσπάθεια του για μεταρρυθμίσεις, με νόμο κατήργησε τις υπέρογκες προίκες και όρισε ότι αρκούσαν ως προίκα στη νύφη 3 φορέματα και ελάχιστα σκεύη μικρής αξίας.
Η Ελληνική μυθολογία ανήγαγε την γυναίκα σε θεότητες: Την Ήρα ως προστάτιδα του γάμου, την Αθηνά ως σύμβολο της σοφίας, την Αφροδίτη ως σύμβολο του έρωτα κλπ.
Το θέατρο του 5ου αιώνα επιφυλάσσει μια ιδιαίτερη θέση στις γυναίκες. Πρόκειται για γυναίκες, των οποίων η δράση υπερβαίνει το πολιτιστικό πλαίσιο της εποχής. Ας θυμηθούμε την Μήδεια, την Κλυταιμνήστρα, την Αντιγόνη, την Ηλέκτρα και την Ελένη.
Καθώς ιστορείται στην κωμωδία του Αριστοφάνη «Λυσιστράτη», που γράφτηκε το 411 π. Χ., οι γυναίκες της Αθήνας με αρχηγό την Λυσιστράτη, αλλά και με την συμμετοχή γυναικών από άλλες πόλεις, συγκαλούνται και διαδηλώνουν εναντίον των ανδρών απαιτώντας να σταματήσει ο Πελοποννησιακός πόλεμος. Κύριο όπλο τους έχουν την απόφαση για ερωτική αποχή.
Ο Πλάτων στο έργο του <Πολιτεία> υποστηρίζει ότι η διαφορά του φύλου δεν συνεπάγεται και την διαφορά στις επαγγελματικές ικανότητες. Οι γυναίκες μπορούν να μοιράζονται όλες τις δραστηριότητες με τους άνδρες.
Παρά ταύτα, οι γυναίκες στην αθηναϊκή πολιτεία αποκλείονταν από την πολιτική ζωή. Η συμμετοχή τους δε, περιοριζόταν στις θρησκευτικές εορτές.
Στην αρχαία Σπάρτη οι γυναίκες απολάμβαναν ελευθερίας και τύχαιναν σεβασμού, όσο σε καμία άλλη πόλη της αρχαιότητας. Διακρίνονταν δε για την μεγάλη τους φιλοπατρία. Γυμνάζονταν ισότιμα με τους άνδρες και όπως μας πληροφορεί ο Πλούταρχος, σκοπός της φυσικής άσκησής τους ήταν η ευγονία, για την απόκτηση υγιών απογόνων.
Με την έλευση του χριστιανισμού, εμφανίζονται τα πρώτα σπέρματα διδαχής για να θεμελιωθεί η ισότητα ανδρός και γυναικός, αλλά και η ισότητα γενικότερα των ανθρώπων. Ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του αναφέρει: «Ουκ ένι δούλος ουδέ ελεύθερος, ουκ ένι άρσεν και θήλυ, πάντες γαρ υμείς είς εστέ εν Χριστώ».
Κυρίες και κύριοι
Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι ακόμη και ο 18ος μ.Χ. αιώνας, αιώνας του διαφωτισμού, της γαλλικής επανάστασης και των κοινωνικών κατακτήσεων, δεν κάνει καν αναφορά στην γυναίκα ως εργαζομένη ή ως συμμέτοχο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Τα δικαιώματα των γυναικών αγνοήθηκαν. Δεν συμπεριλαμβάνονταν στις τότε διεκδικήσεις. Ενδεχομένως αρκούνταν στο βασικό ρόλο της γυναίκας ως μητέρας.
Οι γυναίκες όμως διεκδικούν την αναγνώριση τους. Στον αγώνα αυτό πρωτοστατεί η Γαλλίδα Ολυμπία Ντε Γκούζ, όταν το Σεπτέμβριο του 1791 δημοσιεύει φυλλάδιο με τον τίτλο «Τα δικαιώματα της γυναίκας και της πολίτιδας». Η κατάληξη ήταν να οδηγηθεί, δυστυχώς, στην γκιλοτίνα, δηλαδή στην λαιμητόμο. Οι γυναίκες διαμαρτύρονται, απαιτούν ανθρώπινες συνθήκες εργασίας λένε όχι στην καταπίεση και την οικονομική ανισότητα.
Στις 8 Μαρτίου του 1857, στη Νέα Υόρκη, γυναίκες εργαζόμενες σε βιοτεχνίες ενδυμάτων κάνουν απεργία, με αίτημα καλύτερες συνθήκες εργασίας και ίση αμοιβή με τους άνδρες. Η απεργία διαλύθηκε με βία. Όμως το γυναικείο κίνημα έχει γεννηθεί.
Οι γυναίκες έχουν αρχίσει να διεκδικούν δυναμικά την κατάργηση των διακρίσεων, που υφίστανται στον εργασιακό χώρο, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό βίο. Διεκδικούν την κοινωνική ασφάλιση, την οργάνωση ενός αποτελεσματικού συστήματος για την προστασία της εργαζόμενης μητέρας.
Στη Μεγάλη Βρετανία ανατέλλει το 1903 το κίνημα «Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών», γνωστό ως κίνημα της «σουφραζέτας» από την γαλλική λέξη suffrage που σημαίνει ψήφος. Επικεφαλής του κινήματος είναι η μαχητική Έμελιν Πάνκχερστ, η οποία τελικά φυλακίζεται. Αποτέλεσμα των αγώνων αυτών είναι το δικαίωμα ψήφου που δίδεται το 1918 στις Αγγλίδες άνω των 30 ετών.
Ήδη από το 1893, η Νέα Ζηλανδία ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο που έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου.
Τελικά, το 1977 ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών καθιέρωσε την 8η Μαρτίου ως παγκόσμια ημέρα για τα δικαιώματα της γυναίκας και την διεθνή ειρήνη. Από τότε μέχρι σήμερα η ημέρα αυτή δεν έπαψε να συμβολίζει τους συνεχείς αγώνες των γυναικών για τα δικαιώματά τους και τη διεθνή αγωνιστική αλληλεγγύη τους.
Κοινή είναι η διαπίστωση ότι ο 20ος αιώνας χαρακτηρίζεται από μεγάλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αλλαγές. Αλλάζει ο ρόλος της γυναίκας στην οικογένεια, στην κοινωνία, στην οικονομία. Η μέχρι τότε καταπίεση και η υποβαθμισμένη θέση, ωθούν τις γυναίκες στην ενδυνάμωση του γυναικείου κινήματος για την διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Πρόκειται για το γνωστό και στην εποχή μας κίνημα του φεμινισμού.
Ειδικότερα στην Ελλάδα κατά τους νεότερους χρόνους, στον αγώνα για τη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά πράγματα της χώρας μας, πρωτοστατεί η σημαντική φωνή έκφρασης των διεκδικήσεων, εκείνη της Καλλιρρόης Παρρέν, το γένος Σιγανού. Πρόκειται για την πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που δημοσιογραφεί και εκδίδει από το 1887 και για 31 χρόνια την «Εφημερίδα των Κυριών», με το θαρραλέο σύνθημα «Ψήφος στη Γυναίκα».
Στα μέσα του περασμένου αιώνα, η θέση της γυναίκας αναβαθμίζεται θεσμικά. Στις 28 Μαΐου 1952, ο νόμος 2159, κατοχυρώνει το δικαίωμα ψήφου της Ελληνίδας γυναίκας και της δίδει το δικαίωμα όχι μόνο του εκλέγειν, αλλά και του εκλέγεσθαι. Έτσι εκλέγεται στη Θεσσαλονίκη η πρώτη γυναίκα βουλευτής στην ιστορία της Ελλάδας, η Ελένη Σκούρα.
Η ισότητα των δύο φύλων μετέπειτα θα κατοχυρωθεί και στο Σύνταγμα της Ελλάδος .Η ισότητα στις εργασιακές σχέσεις ενισχύθηκε περαιτέρω στη χώρα μας με την ένταξη της στην ευρωπαϊκή ένωση.
Παρατηρούμε πάντως ότι η έγκυος γυναίκα ναι μεν προστατεύεται επαρκώς νομοθετικά, πλην όμως σε πολλές περιπτώσεις στην πράξη οι νόμοι παραβιάζονται στο θέμα αυτό. Δυστυχώς, υπάρχουν περιπτώσεις, που ο εργοδότης, ενόψει πρόσληψης γυναίκας υπαλλήλου, θέτει ως όρο να μη μείνει έγκυος.
Οι γυναίκες σήμερα, στην Ελλάδα και στις πολιτισμένες χώρες της Δύσης , είναι παρούσες τόσο στην οικογενειακή όσο και στην κοινωνική ζωή. Η γυναίκα παρόλο που ως μητέρα είναι επιβαρημένη με πολλές ευθύνες και υποχρεώσεις, εντός και εκτός του σπιτιού, είναι πρωτοπόρος σε εθελοντικές οργανώσεις, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, προσφέρει και συμβάλλει στην πρόοδο της κοινωνίας. Είναι ισχυρή και αυτάρκης στον αγώνα της επιβίωσης.
Όμως, ο αγώνας αυτός δεν θα πρέπει να οδηγείται στην υπερβολή. Τελευταία παραδείγματος χάριν, συμβαίνει σε κάποιες χώρες να εμφανίζονται καταγγελίες για σεξουαλική παρενόχληση γυναικών, που ορισμένες εξ’ αυτών αμφισβητείται αν είναι αληθείς Αλλά, το ουσιώδες και πολύ θλιβερό είναι το αντίστροφο. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις πραγματικής σεξουαλικής παρενόχλησης, που δυστυχώς αποσιωπούνται είτε από φόβο είτε για λόγους κοινωνικούς και δημοσιότητας.
Εν πάση περιπτώσει είναι γνωστό ότι σκοπός του αγώνα των γυναικών δεν είναι ο ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα των δύο φύλων, ούτε η υποκατάσταση του άνδρα. Η ισότητα στη σχέση, είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για μια υγιή οικογένεια και αρμονική κοινωνία.
Η αυτογνωσία και ο διάλογος οδηγούν σε μία σχέση ισορροπίας και αλληλοσυμπλήρωσης με τον άνδρα, στην κοινή πορεία τους. Η αληθινή αγάπη και συντροφικότητα είναι μακράν της έννοιας της κτητικότητας, είναι επικοινωνία, είναι κατανόηση .Είναι η αρμονία του έρωτα.
Κυρίες και κύριοι,
Σήμερα, γιορτή για τις γυναίκες στον δυτικό κόσμο. ‘Όμως μέρα αγωνίας για τις γυναίκες που ζουν σε ανελεύθερα δικτατορικά καθεστώτα. Παραπέρα, άγνωστη έννοια για τις πολλές γυναίκες του τρίτου κόσμου.
Στην επέτειο αυτή, ας στρέψουμε την σκέψη μας και το ενδιαφέρον μας στις γυναίκες του κόσμου που υποφέρουν ακόμη. Η φωνή των κινημάτων για τα δικαιώματα των γυναικών, είναι ανάγκη και υποχρέωση όλων μας, να φθάσει στις χώρες αυτές.
Οι μέχρι τώρα κατακτήσεις, αλλαγές και μεταρρυθμίσεις θα πρέπει σύντομα να γίνουν κτήμα και εκεί. Ας αποτελέσει τούτο ανάμεσα στις άλλες δράσεις και επιδιώξεις μας, βασικό μέλημα μας.
