Πέμπτη
26 Δεκεμβρίου 2024
26 Δεκεμβρίου 2024
Ημερήσια ηλεκτρονική εφημερίδα, Αρ. φύλλου 5212
Αρχαίο Ιερό του Οδυσσέα στους Παξούς! 
Ο πιο γνωστός Επτανήσιος ήρωας και βασιλιάς υπήρξε ο Οδυσσέας. Ο Όμηρος – που ίσως να ήταν εγγονός του – φρόντισε να τον περάσει στην αιωνιότητα. Και το νησί του ήταν η Ιθάκη. Εκεί είχε το κύριο παλάτι του, που επιβεβαιώθηκε και με τις αρχαιολογικές ανακαλύψεις του Πανεπ. Ιωαννίνων στο βόρειο κομμάτι του νησιού, και με βάση αυτό το νησί διαφέντευε και τις άλλες εκτάσεις της επικρατείας του, την Κεφαλονιά, την Ζάκυνθο, την Λευκάδα και την Ακαρνανία.
Ο Οδυσσέας όμως είχε άγνωστο τέλος. Όσες λεπτομέρειες γνωρίζουμε για την ζωή του και την περιπλάνησή του στις θάλασσες της Μεσογείου και του Ατλαντικού, τόσο μας διαφεύγουν βασικά θέματα για τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.
Το σίγουρο είναι, πως ο «πολυμήχανος» των Ελλήνων, ο «πολύτροπος» των ηγετών, ο ήρωας που ταυτίζεται με την ψυχή του Έλληνος όσο κανένας άλλος της Ιστορίας μας, λατρεύτηκε. Και μετά τον θάνατό του στήθηκαν λατρευτικά ιερά προς τιμήν του και για την μνήμη του, σε πολλά μέρη – και δη στο Ιόνιο.
Αυτά ήταν τα «οδύσσεια ιερά» (κατά το ηραία για την Ήρα, αφροδίσια για την Αφροδίτη, ασκληπιεία για τον Ασκληπιό, αχίλλεια για τον Αχιλλέα, κλπ.).Οδύσσειο ιερό ευρίσκουμε – φυσικά! - στην Ιθάκη, στον χώρο του παλατιού του Λαερτιάδη Οδυσσέα, το οποίο μετά την παρακμή της νήσου συνέχισε ως λατρευτικός χώρος υπέρ του ήρωος και της θεάς Αθηνάς (η οποία ήταν, ως γνωστόν, προστάτις του). Αλλά ένα ακόμη τέτοιο, μικρότερης βέβαια εκτάσεως, αρχαίο οδύσσειο ιερό, ίσως, να υπάρχει και στους Παξούς! Και μάλιστα στην μεσόγεια περιοχή των Μαγαζιών, πλησίον του αρχαιολογικού χώρου, όπου ευρέθη το αρχαίο νεκροταφείο, εντός του οποίου ευρέθη ταφή αλόγου!
Έτσι, ίσως, να λύνεται το αίνιγμα της απαντήσεως τελετουργικής ταφής αλόγου στους Παξούς: Ίσως το άλογο να θυσιαζόταν εκεί προς τιμήν του Γαιήοχου ή Ιππίου Ποσειδώνος, για να πάψει ο θεός να ταλαιπωρεί στις θάλασσες τον Ιθακήσιο βασιλέα…
Άλλωστε, ο μητροπολίτης Παραμυθιάς Αθηναγόρας λέγει πως η Ιθάκη του Οδυσσέως (και του Ομήρου) είναι οι… Παξοί!..«Κατά την τελευταίαν 50ετίαν ανευρέθησαν εν Παξοίς αρκετοί αρχαίοι τάφοι, οι πλείστοι των οποίων εμπεριείχον αγγεία (ληκύθους, αμφορείς, κύπελλα)», ανέφερε η «Ακρόπολις»[1], το 1936. Αλλά για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:Στον Παξό, από τον κεντρικό δρόμο Γαΐου-Μαγαζιών, όταν φθάσουμε στο ύψος του κοιμητηριακού ναού του Αγ. Σπυρίδωνος ξεκινά δρόμος (αριστερά), που οδηγεί στα Μποϊκάτικα. Στα 100 μ. αυτού του δρόμου, λοιπόν, και αριστερά, κείται ο αρχαιολογικός χώρος του νησιού.
Εδώ τυχαία ανεκαλύφθη αρχαία νεκρόπολις, το 1996! Το νυν νεκροταφείο του χωριού είναι η προς Α. επέκτασή του! Η αρχαιολογική σκαπάνη το 2003 έφερε στο φως αρχαίο ελληνικό νεκροταφείο (του 6ου-5ου π.Χ. αι. έως και των ελληνιστικών χρόνων): Τρεις πεταλόσχημοι λιθόκτιστοι περίβολοι, που περικλείουν κιβωτιόσχημη ταφή. Οι νεκροί συνοδεύονταν από πήλινα αγγεία, κοσμήματα και αργυρά νομίσματα. Καθώς επίσης ανακαλύφθηκε και ένα τμήμα από έναν αρχαίο λιθόστρωτο δρόμο.
Χαρακτηριστικό και αξιομνημόνευτο είναι πως στο νεκροταφείο ευρέθη και σκελετός αλόγου![2] Το παράξενο είναι πως χρήση αλόγου δεν αναφέρεται πουθενά και ποτέ στο νησί! Ποιανού - άρχοντα ή ιερέα; - ήταν λοιπόν; Σ’ αυτόν τον τόπο, μου ‘ξομολογήθηκε παλιός Παξινός, πως όταν έπαιζε με άλλα παιδιά (δεκαετία 1950-60) εύρισκαν κύπελλα, χρώματος πράσινου, που τότε φυσικά δεν ήξευραν πως είναι αρχαία, και ούτε κανείς τους είχε εμφυσήσει αγάπη γι’ αυτά. Τα ξέθαβαν, λοιπόν και τα έβαζαν σε υψηλά σημεία και τα πετροβολούσαν και ανακήρυσσαν νικητή όποιον τα έσπαγε… (Άλλοι αρχαίοι τάφοι στους Παξούς έχουν ευρεθεί σε Καστανίδα, Παληόμυλο, Αλάτι, Άγ. Χαράλαμπο, Ανεμογιαννάτικα κ.α.).
Ο ίδιος δρόμος (προς Μποϊκάτικα), 30 μ. μετά την αρχαία νεκρόπολη των Παξών, δεξιά, οδηγεί με βατό χωματόδρομο προς την άγρια παραλία του Ερημίτη. Στα 100 μ. δεξιά, υπάρχει μια θέση που οι εντόπιοι την γνωρίζουν ως «Στου ΄Δυσσέα» (δηλ. «Στου Οδυσσέα»)! Γιατί; Εκεί υπάρχει ένας άλλος σημαντικός (αλλά άγνωστος) αρχαιολογικός χώρος: Υπάρχει ένας διάδρομος-είσοδος (από Δ.) που εισέρχεται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο δομικό κατασκεύασμα. Είναι μπαζωμένο και θα απαιτηθεί αρχαιολογική σκαπάνη για να δούμε τι κρύβεται μέσα σε αυτό.
Αλλά πάνω απ’ αυτό, υπάρχουν φανερά ερείπια αρχαίου κτίσματος (ίσως των χρόνων του αρχαίου νεκροταφείου), που σε δεύτερη ή τρίτη χρήση έγινε ελαιόμυλος. Σώζεται η αρχαία πέτρα, απ’ την οποία έρρεε το αίμα των θυσιασμένων ζώων, η οποία εν συνεχεία επεξεργάσθηκε και έγινε η αύλακα από την οποία έρεε το λάδι. Σώζεται η ελαιομυλόπετρα, πέτρες με τρύπες για βάσεις αγαλμάτων, λαξευτή στον βράχο στέρνα, κλπ.
Το αρχαίο κτίσμα (τάφος; κενοτάφιο; ιερόν;) κοιτάει προς δυσμάς, και βλέπει το Ιώνιο πέλαγος προς την Ιταλία, ίσως, διότι απ’ εκεί ήλθε ο Οδυσσέας απ’ τις περιπλανήσεις του στο νησί… Λέτε ο ερημίτης Οδυσσέας να βγήκε στον Ερημίτη των Παξών και απ’ εκεί οι Φαίακες να τον διαπεραίωσαν στην Ιθάκη;..Το διασωθέν τοπωνύμιο, ο τόπος, η παρακείμενη αρχαία ταφή αλόγου, η κοντινή σχέση Ιθάκης-Παξών, όλα συνηγορούν σε ένα οδύσσειο λατρευτικό ιερό, που η Αρχαιολογία θα πρέπει να σκύψει με ευλάβεια, και να μας δώσει περισσότερες απαντήσεις…
ΠΗΓΗ: Λεκάκης Γ. «Παξοί, τα νησιά του πάθους», εκδ. «Ερωδιός».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Στην έκδοσή της «Ο γύρος της Ελλάδος», επιμ. Μ. Δ. Βαταλά, τ. 4ο, έκδ. «Ακροπόλεως», τύποις «Πυρσού», Απρίλιος 1936.[2] Αρχαία ταφή αλόγου, έως τώρα, στον ελλαδικό χώρο είχε ευρεθεί μόνο στην Μικρή Δοξιπάρα Έβρου, στην Βεργία, στον Μαραθώνα και στο μυκηναϊκό νεκροταφείο Δενδρών Μιδέας! Ενώ στην αρχαία περιφέρεια της Κολχίδος, στο Βάνι, λ.χ. έχουν ευρεθεί δυο τάφοι με ταφή αλόγου:•
Ο τάφος 11, ανεσκάφη το 1969. Ανάγεται στα μέσα του 5ου π.Χ. αι. Ήταν θαμμένοι σε αυτόν 4 άνθρωποι με κοσμήματα, σε ξύλινη κατασκευή, και ένα άλογο εκτός αυτής, κτερίσματα, εισηγμένα από την Αττική και την Ρόδο.•
Ο τάφος 24, ανεσκάφη το 2004. Ανάγεται στο β΄ μισό του 4ου π.Χ. αι. Ήταν θαμμένος σε αυτόν κάποιος επιφανής νεκρός, με 4 υπηρέτες του και ένα άλογο. Μαζί ευρέθησαν περισσότεροι από 15.000 υάλινοι ψήφοι, που κοσμούσαν τον νεκρικό χιτώνα, καθώς κ.ά. κτερίσματα, εισηγμένα από την ηπειρωτική Ελλάδα, την Εγγύς Ανατολή και την Περσία (των Αχαιμενιδών).
www.lekakis.com
Γράφει ο
Γιώργος Λεκάκης
Γιώργος Λεκάκης
Ο Οδυσσέας όμως είχε άγνωστο τέλος. Όσες λεπτομέρειες γνωρίζουμε για την ζωή του και την περιπλάνησή του στις θάλασσες της Μεσογείου και του Ατλαντικού, τόσο μας διαφεύγουν βασικά θέματα για τις τελευταίες ημέρες της ζωής του.
Το σίγουρο είναι, πως ο «πολυμήχανος» των Ελλήνων, ο «πολύτροπος» των ηγετών, ο ήρωας που ταυτίζεται με την ψυχή του Έλληνος όσο κανένας άλλος της Ιστορίας μας, λατρεύτηκε. Και μετά τον θάνατό του στήθηκαν λατρευτικά ιερά προς τιμήν του και για την μνήμη του, σε πολλά μέρη – και δη στο Ιόνιο.
Αυτά ήταν τα «οδύσσεια ιερά» (κατά το ηραία για την Ήρα, αφροδίσια για την Αφροδίτη, ασκληπιεία για τον Ασκληπιό, αχίλλεια για τον Αχιλλέα, κλπ.).Οδύσσειο ιερό ευρίσκουμε – φυσικά! - στην Ιθάκη, στον χώρο του παλατιού του Λαερτιάδη Οδυσσέα, το οποίο μετά την παρακμή της νήσου συνέχισε ως λατρευτικός χώρος υπέρ του ήρωος και της θεάς Αθηνάς (η οποία ήταν, ως γνωστόν, προστάτις του). Αλλά ένα ακόμη τέτοιο, μικρότερης βέβαια εκτάσεως, αρχαίο οδύσσειο ιερό, ίσως, να υπάρχει και στους Παξούς! Και μάλιστα στην μεσόγεια περιοχή των Μαγαζιών, πλησίον του αρχαιολογικού χώρου, όπου ευρέθη το αρχαίο νεκροταφείο, εντός του οποίου ευρέθη ταφή αλόγου!
Έτσι, ίσως, να λύνεται το αίνιγμα της απαντήσεως τελετουργικής ταφής αλόγου στους Παξούς: Ίσως το άλογο να θυσιαζόταν εκεί προς τιμήν του Γαιήοχου ή Ιππίου Ποσειδώνος, για να πάψει ο θεός να ταλαιπωρεί στις θάλασσες τον Ιθακήσιο βασιλέα…
Άλλωστε, ο μητροπολίτης Παραμυθιάς Αθηναγόρας λέγει πως η Ιθάκη του Οδυσσέως (και του Ομήρου) είναι οι… Παξοί!..«Κατά την τελευταίαν 50ετίαν ανευρέθησαν εν Παξοίς αρκετοί αρχαίοι τάφοι, οι πλείστοι των οποίων εμπεριείχον αγγεία (ληκύθους, αμφορείς, κύπελλα)», ανέφερε η «Ακρόπολις»[1], το 1936. Αλλά για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή:Στον Παξό, από τον κεντρικό δρόμο Γαΐου-Μαγαζιών, όταν φθάσουμε στο ύψος του κοιμητηριακού ναού του Αγ. Σπυρίδωνος ξεκινά δρόμος (αριστερά), που οδηγεί στα Μποϊκάτικα. Στα 100 μ. αυτού του δρόμου, λοιπόν, και αριστερά, κείται ο αρχαιολογικός χώρος του νησιού.
Εδώ τυχαία ανεκαλύφθη αρχαία νεκρόπολις, το 1996! Το νυν νεκροταφείο του χωριού είναι η προς Α. επέκτασή του! Η αρχαιολογική σκαπάνη το 2003 έφερε στο φως αρχαίο ελληνικό νεκροταφείο (του 6ου-5ου π.Χ. αι. έως και των ελληνιστικών χρόνων): Τρεις πεταλόσχημοι λιθόκτιστοι περίβολοι, που περικλείουν κιβωτιόσχημη ταφή. Οι νεκροί συνοδεύονταν από πήλινα αγγεία, κοσμήματα και αργυρά νομίσματα. Καθώς επίσης ανακαλύφθηκε και ένα τμήμα από έναν αρχαίο λιθόστρωτο δρόμο.
Χαρακτηριστικό και αξιομνημόνευτο είναι πως στο νεκροταφείο ευρέθη και σκελετός αλόγου![2] Το παράξενο είναι πως χρήση αλόγου δεν αναφέρεται πουθενά και ποτέ στο νησί! Ποιανού - άρχοντα ή ιερέα; - ήταν λοιπόν; Σ’ αυτόν τον τόπο, μου ‘ξομολογήθηκε παλιός Παξινός, πως όταν έπαιζε με άλλα παιδιά (δεκαετία 1950-60) εύρισκαν κύπελλα, χρώματος πράσινου, που τότε φυσικά δεν ήξευραν πως είναι αρχαία, και ούτε κανείς τους είχε εμφυσήσει αγάπη γι’ αυτά. Τα ξέθαβαν, λοιπόν και τα έβαζαν σε υψηλά σημεία και τα πετροβολούσαν και ανακήρυσσαν νικητή όποιον τα έσπαγε… (Άλλοι αρχαίοι τάφοι στους Παξούς έχουν ευρεθεί σε Καστανίδα, Παληόμυλο, Αλάτι, Άγ. Χαράλαμπο, Ανεμογιαννάτικα κ.α.).
Ο ίδιος δρόμος (προς Μποϊκάτικα), 30 μ. μετά την αρχαία νεκρόπολη των Παξών, δεξιά, οδηγεί με βατό χωματόδρομο προς την άγρια παραλία του Ερημίτη. Στα 100 μ. δεξιά, υπάρχει μια θέση που οι εντόπιοι την γνωρίζουν ως «Στου ΄Δυσσέα» (δηλ. «Στου Οδυσσέα»)! Γιατί; Εκεί υπάρχει ένας άλλος σημαντικός (αλλά άγνωστος) αρχαιολογικός χώρος: Υπάρχει ένας διάδρομος-είσοδος (από Δ.) που εισέρχεται σε ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο δομικό κατασκεύασμα. Είναι μπαζωμένο και θα απαιτηθεί αρχαιολογική σκαπάνη για να δούμε τι κρύβεται μέσα σε αυτό.
Αλλά πάνω απ’ αυτό, υπάρχουν φανερά ερείπια αρχαίου κτίσματος (ίσως των χρόνων του αρχαίου νεκροταφείου), που σε δεύτερη ή τρίτη χρήση έγινε ελαιόμυλος. Σώζεται η αρχαία πέτρα, απ’ την οποία έρρεε το αίμα των θυσιασμένων ζώων, η οποία εν συνεχεία επεξεργάσθηκε και έγινε η αύλακα από την οποία έρεε το λάδι. Σώζεται η ελαιομυλόπετρα, πέτρες με τρύπες για βάσεις αγαλμάτων, λαξευτή στον βράχο στέρνα, κλπ.
Το αρχαίο κτίσμα (τάφος; κενοτάφιο; ιερόν;) κοιτάει προς δυσμάς, και βλέπει το Ιώνιο πέλαγος προς την Ιταλία, ίσως, διότι απ’ εκεί ήλθε ο Οδυσσέας απ’ τις περιπλανήσεις του στο νησί… Λέτε ο ερημίτης Οδυσσέας να βγήκε στον Ερημίτη των Παξών και απ’ εκεί οι Φαίακες να τον διαπεραίωσαν στην Ιθάκη;..Το διασωθέν τοπωνύμιο, ο τόπος, η παρακείμενη αρχαία ταφή αλόγου, η κοντινή σχέση Ιθάκης-Παξών, όλα συνηγορούν σε ένα οδύσσειο λατρευτικό ιερό, που η Αρχαιολογία θα πρέπει να σκύψει με ευλάβεια, και να μας δώσει περισσότερες απαντήσεις…
ΠΗΓΗ: Λεκάκης Γ. «Παξοί, τα νησιά του πάθους», εκδ. «Ερωδιός».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Στην έκδοσή της «Ο γύρος της Ελλάδος», επιμ. Μ. Δ. Βαταλά, τ. 4ο, έκδ. «Ακροπόλεως», τύποις «Πυρσού», Απρίλιος 1936.[2] Αρχαία ταφή αλόγου, έως τώρα, στον ελλαδικό χώρο είχε ευρεθεί μόνο στην Μικρή Δοξιπάρα Έβρου, στην Βεργία, στον Μαραθώνα και στο μυκηναϊκό νεκροταφείο Δενδρών Μιδέας! Ενώ στην αρχαία περιφέρεια της Κολχίδος, στο Βάνι, λ.χ. έχουν ευρεθεί δυο τάφοι με ταφή αλόγου:•
Ο τάφος 11, ανεσκάφη το 1969. Ανάγεται στα μέσα του 5ου π.Χ. αι. Ήταν θαμμένοι σε αυτόν 4 άνθρωποι με κοσμήματα, σε ξύλινη κατασκευή, και ένα άλογο εκτός αυτής, κτερίσματα, εισηγμένα από την Αττική και την Ρόδο.•
Ο τάφος 24, ανεσκάφη το 2004. Ανάγεται στο β΄ μισό του 4ου π.Χ. αι. Ήταν θαμμένος σε αυτόν κάποιος επιφανής νεκρός, με 4 υπηρέτες του και ένα άλογο. Μαζί ευρέθησαν περισσότεροι από 15.000 υάλινοι ψήφοι, που κοσμούσαν τον νεκρικό χιτώνα, καθώς κ.ά. κτερίσματα, εισηγμένα από την ηπειρωτική Ελλάδα, την Εγγύς Ανατολή και την Περσία (των Αχαιμενιδών).
www.lekakis.com
