Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Το φυτικό βασίλειο καλύπτει ακόμα και σήμερα ένα πολύ μεγάλο μέρος από τις διατροφικές συνθήκες των ανθρώπων.

Όμως από την στιγμή της ανακάλυψης και γνώσης του Βασιλείου αυτού παράλληλα τα φυτά προσφέρουν τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητές τους αποτελώντας τη βάση πολλών φαρμάκων και αρωμάτων καθημερινής χρήσης π.χ. η ασπιρίνη ανακαλύφτηκε στη φλούδα του δένδρου ιτιά, η ατροπίνη στο φυτό Datura stramonium – το σκεύασμα Serpasil (ετ. Ciba) φάρμακο για την θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης στις ρίζες του φυτού Rawvolfia serpentino).

Έτσι, ο άνθρωπος γρήγορα κατάλαβε τις φαρμακευτικές ιδιότητες ορισμένων φυτών και τα χρησιμοποίησε κατάλληλα.

Επίσης διδάχτηκε παράλληλα τις πρόσθετες ιδιότητες ορισμένων φυτών, παρατηρώντας τη φύση, αυτό το μεγάλο δάσκαλο της ζωής.

Σαν παράδειγμα αναφέρεται ότι όταν τα καβούρια της ξηράς, φάνε φίδια δηλητηριώδη σαν αντίδοτο τρώγουν το φυτό «Ζήχος» (πρόκειται για τον «Σοκλόνη» που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη).

Παρακάτω θα αναφερθούμε σε φυτά τα οποία παρουσιάζουν ή παρουσίασαν φαρμακευτικές ιδιότητες και μερικά των οποίων έχουν πια ιστορική σημασία.

α) ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, β) ΕΦΕΔΡΑ, γ) ΚΑΝΑΒΗ (από θεραπευτική πλευρά).

ΦΥΤΟ ΕΦΕΔΡΑ φίλος ή εχθρός;

Η εφέδρα είναι μέλος της βοτανικής οικογένειας των Εφεδροειδών 

Εφέδρα

Πολυετές θαμνώδες φυτό – αναρριχώμενο – με βλαστούς σκληρούς μέχρι 4 μέτρα πράσινου χρώματος που μοιάζουν στις διάφορες ποικιλίες με μαστίγιο, όπως :

ΠΟΙΚΙΛΙΕΣ

Α) ΕΦΕΔΡΑ ΔΙΣΤΑΧΥΑ

Φύεται στη Ν. Ευρώπη και Ν.Δ. Ασία

Β) ΕΦΕΔΡΑ Η ΣΙΝΙΚΗ

Ενδημεί στην Κίνα

Γ) ΕΦΕΔΡΑ ΤΥΠΟΥ ΝΕΒΑΔΑΣ

Ephedra Nelaudesis

Η λατινική ονομασία του φυτού είναι Ephedra Campylopida (εφέδρα ή καμπυλόπους) (βλέπε εικόνα 1).

Εικόνα 1

Εφέδρα κινέζικη (Ephedra sinica) Ma Haung

Στην Ελλάδα απαντάται με διάφορα κοινά ονόματα, όπως :

ΚΟΝΔΥΛΟΧΟΡΤΟ (Πάρος) – ΑΓΡΙΟΛΟΥΒΙΑ (Σύμη) – ΚΟΝΙΤΟΧΟΡΤΟ (Κύθνος) – ΠΟΛΥΚΟΜΠΙ (Ναύπλιο) – ΠΟΛΥΤΡΙΧΙ (Αργολίδα) – ΜΠΙΛΚΟΜΕΛΙΣ (Πήλιο) – ΠΙΚΡΟΚΑΛΑ (Σέρρες) – ΠΟΛΥΓΟΝΑΡΟ (Κέα) – ΡΕΪΚΙ (Σέριφος).

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Αναφέρεται από το Διοσκουρίδη σαν αποχρεπτικό.

Χρησιμοποιείται σαν βοτανικό φυτό στην Κίνα εδώ και 4.000 χρόνια για θεραπεία του άσθματος και λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος. Επίσης δείγματα καμένης εφέδρας βρέθηκαν σε νεολιθικό τάφο στη Μέση Ανατολή με πιθανή χρήση φαρμακευτική του φυτού πριν 60.000!!!

Οι παλιοί Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής το χρησιμοποιούσαν σαν φάρμακο για την δύσκολη εμμηνόρροια των γυναικών επίσης σαν κατάπλασμα για την θεραπεία της σύφιλης.

Το κάρβουνο από την καύση του ξύλου της Εφέδρας έφτιαχνε μία τέλεια βαφή για τα τατουάζ στα σώματά τους.

Η εφέδρα ονομάζεται και «τσάι των Μορμόνων» ή «τσάι της ερήμου».

Στην λαϊκη Ιατρική η εφέδρα χρησιμοποιήθηκε σαν βότανο-φάρμακο κατά της επιληψίας, κατά της σύφιλης, κατά της βλεννόρροιας.

Η εφέδρα περιέχει αλκαλοειδή (εφεδρίνη – ψευδοεφεδρίνη – σαπωνίνες – φλαβόνες – αιθέρια έλαια).

Η εφεδρίνη είναι αλκαλοειδές συγγενικό με την αδρεναλίνη βραδύτερης ενέργειας και μεγαλύτερης διάρκειας.

Η εφεδρίνη προκαλεί διαστολή των βρόγχων του αναπνευστικού δένδρου, διεγείρει το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, διαθέτει ισχυρές αντισπασμωδικές ιδιότητες.

Χρησιμοποιείται συχνά σαν αναβολικό σκεύασμα από τους αθλητές και επίσης χρησιμοποιείται στα προϊόντα αδυνατίσματος με τον συνδυασμό καφεḯνης και ασπιρίνης.

Σαν αναβολικό προκαλεί αύξηση ενέργειας και βελτίωση των αντανακλαστικών των αθλητών.

Η χρόνια χρήση της και η υπερδοσολογία που δεν απέχει πολύ από  τη μεσαία-δυνατή δόση μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες όπως ζαλάδα – υπερένταση – αυπνίες – αύξηση πίεσης – κατατονία.

Η υπερβολική χρήση και μείξη αυτής με άλλα συστατικά έχει οδηγήσει στην εξάρτηση αλλά και στη νοσηλεία έως και τον θάνατο αθλητών από αφυδάτωση με αποτέλεσμα την απαγόρευση της εφεδρίνης από τα συμπληρώματα διατροφής.

Επίσης στη Μεγάλη Βρετάνια απαγορεύτηκε η πώληση όπως και κατοχή του βοτάνου Εφέδρα ή Σινική.

Η λήψη εφέδρας (χρήση του Βοτάνου) αντενδεικνύεται όταν υπάρχει αρτηριακή υπέρταση, γλαύκωμα, υπερτροφία προστάτου, φαιοχρωμοκύτωμα – θυρεοτοξίκωση.

Η ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΣΤΑ ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΑ ΑΤΟΜΑ

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας εμφανίζεται αύξηση αρτηριακής πίεσης – διαταραχές καρδιακού ρυθμού στην παρατεταμένη χρήση προκαλεί εξάρτηση με συμπτώματα όπως – πόνος στο στήθος – οίδημα στόματος – παραισθήσεις – τρέμουλο χεριών – παραισθήσεις.

Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται οι βλαστοί και η ρίζα του φυτού.

Οι βλαστοί συλλέγονται το φθινόπωρο, πριν από την πρώτη παγωνιά γιατί τότε έχουν την μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε αλκαλοειδή.

Οι βοτανολόγοι χρησιμοποιούν ολόκληρο το φυτό που περιέχει και την ψευδοεφεδρίνη.

Παρασκευή σαν αφέψημα : 2 κουταλιές του τσαγιού ξηρό βότανο σε φλυτζάνι νερό βράσιμο 10΄-15΄. Δόση 1-3ml x 3.

Ref. : - Βικιπαιδεια

        - Valentine

        - Χανιώτικα νέα