Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Πηγή βλαστοκυττάρων αποτελεί ο μυελός των οστών, λιπώδης ιστός, ομφάλιος λώρος, πλακούντας, αμνιακό υγρό.

Πρόκειται για αδιαφοροποίητα κύτταρα πολυδύναμα, με δυνατότητα μετατροπής τους σε όλα τα κύτταρα του σώματος κάτω από ορισμένες συνθήκες όπως μυϊκά κύτταρα – συνδεσμικά κύτταρα – κύτταρα αρχικού χόνδρου.

Ακολουθούν νόμους ομοιόστασης, αναγνωρίζουν κάθε ιστό που είναι επιβλαβής για τον οργανισμό, διαθέτοντας ικανότητα απομάκρυνσης του.

Τα βλαστοκύτταρα διαθέτουν επίσης ικανότητες προϊούσης παραγωγής (αναπαράγονται μόνα τους) δημιουργόντας πανομοιότυπα – κλώνους του εαυτού τους.

Το νεοβλαστικό κύτταρο που παράγεται μπορεί να παραμείνει βλαστικό ή να διαφοροποιηθεί σε οποιοδήποτε άλλο κύτταρο π.χ. κύτταρο δέρματος.

Ο αυτόνομος αυτός πολλαπλασιασμός των βλαστοκυττάρων με τον τρόπο που διεξάγεται ομοιάζει πολύ με τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών – νεοπλασματικών κυττάρων.

Παρακάτω εκθέτονται οι σύγχρονες πειραματικές ιδέες για την λήψη και χρήση βλαστοκυττάρων από τους ΝΕΟΓΙΛΟΥΣ ΟΔΟΝΤΕΣ.

ΝΕΟΓΙΛΑ ΔΟΝΤΙΑ ΝΕΟΓΙΛΗ ΟΔΟΝΤΟΦΥΪΑ (ΝΔ)

Τα ΝΔ είναι η πρώτη χρονολογικά σειρά των δοντιών που εμφανίζονται στην στοματική κοιλότητα του ανθρώπου.

Τα παιδικά (νεογιλη) οδοντοφυϊα αρχίζει τον 6^ο μήνα μετά από την γέννηση, ολοκληρώνεται στην ηλικία των 2,5 ετών.

Αριθμός νεογιλων οδόντων : Σύνολο 20 (10 στην άνω γνάθο, 10 στην κάτω γνάθο) βλέπε εικόνα 1 

Τα νεογιλά δόντια είναι σημαντικοί παράγοντες για την ανάπτυξη του στοματογναθικού συστήματος του παιδιού, την μάσηση της τροφής, που προσλαμβάνει, την σωματική ανάπτυξη του παιδού, την εμφάνιση του.

Επίσης είναι απαραίτητα για την δημιουργία και διατήρηση του χώρου για την ομαλή έκφυση των μόνιμων οδόντων.

Από τον 6^ο χρόνο της ζωής τα νεογιλά δόντια αρχίζουν να αντικαθίστανται από τα μόνιμα δόντια.

Η μόνιμη αυτή οδοντοφυϊα περιλαμβάνει 28 οδοντες.

Στο 12^ο – 13^ο της ηλικίας του ατόμου η μόνιμη οδοντοφυϊα συμπληρώνεται με την εμφάνιση δεύτερων γόμφιων οδόντων.

Σε ηλικία 17-20 ετών εμφανίζεται οι τρίτοι γόμφιοι οδόντες (φρονιμίτες) με συνολικό πλέον αριθμό οδόντων 32 (16 στην άνω – 16 στην κάτω γνάθο). Σύμφωνα με το σχήμα και την λειτουργικότητα τους τα δόντια ξεχωρίζουν σε 4 κατηγορίες τομείς (κοπτήρες) – κυνόδοντες – προγύμφοι – γόμφιοι. Βλέπε σχήμα 2-3

Μόνιμα δόντια – Μόνιμα Οδοντοφυϊα

ΝΕΟΓΙΛΑ ΔΟΝΤΙΑ

Τα δόντια αυτά στην ηλικία των 5 – 6 ετών αντικαθιστάνται από μόνιμα.

Τα νεογιλά δόντια αποτελούν σήμερα χρονολογικά τη δεύτερη πηγή λήψης Β/α (πρώτη πηγή είναι το αίμα του πλακούντα).

Τα κύτταρα που προέρχονται από τους νεογίλους οδόντες βρίσκονται σήμερα στο εξελεκτικό στόχαστρο μελέτης στις θεραπείες της αναγεννητικής Ιατρικής (βλέπε σχήματα 4)

Σχήμα 4

Βλαστοκύτταρα λαμβάνονται από τις κόκκινες ζώνες

Η ανακάλυψη των βλαστοκυττάρων τν νεογίλων οδόντων έγινε το έτος 2003 από Εθνικό Ίδρυμα Υγείας ΗΠΑ.

Οι επιστήμονες αυτοί ανακάλυψαν ότι τα βλαστικά κύτταρα των οδόντων των παιδιών αναπαράγονται με ταχύτερη ρύθμιση σε σύγκριση με τα βλαστικά κύτταρα που προέρχονται από άλλε πηγές.

Η δυνατότητα αναπαραγωγής και δημιουργίες των κυττάρων αυτών αφορά μετατροπή αυτών σε κύτταρα νευρικού ιστού – οστικού ιστού – κύτταρα χόνδρου.

Τα νεογιλά δόντια του ανθρώπου ή η πρώτη οδοντοφυϊα, περιέχουν στο εσωτερικό τους (που ονομάζεται οδοντικός κολφός) βλαστοκύτταρα. Τα Β/α αυτά χρησιμοποιούνται σε θεραπείες και εφαρμογές παράλληλες με αυτές των βλαστοκυττάρων του ομφάλιου λώρου (βλέπε σχήμα 4).

ΠΟΛΦΟΣ ΟΔΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΕΧΕΙ ΤΑ ΕΞΗΣ ΚΥΤΤΑΡΑ

• ΙΝΟΒΛΑΣΤΕΣ. Τα πολυπληθέστερα κύτταρα του πολφού. Η αύξηση ηλικίας προκαλεί μειώση αυτής.
• ΚΥΤΤΑΡΑ ΑΝΟΣΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ. Προέρχονται από την κυκλοφορία του αίματος ή από διαφοροποίηση των κυττάρων του πολφού σε περιπτώσεις φλεγμονής.
• ΟΔΟΝΤΟΒΛΑΣΤΕΣ. Κύτταρα που σχηματίζουν την οδοντίνη των δοντιών βρίσκονται στην περιφέρεια του πολφού.
• ΕΝΔΟΘΗΛΙΑΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ. Λίγα στον αριθμό, προερχόμενα από τοίχωμα μικρών αγγείων και κυττάρων αίματος.
• ΜΕΣΤΕΓΧΥΜΑΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ. Βρίσκονται στο εσωτερικό μέρος του πολφού περιβάλλουν αγγεία και νεύρα.

Αυτά τα μετεγχυματικά βλαστικά κύτταρα των νεογιλών οδόντων διαθέτουν:

1. ΥΨΗΛΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΥ. Διατηρούνται τα κύτταρα αυτά αδιαφοροποίητα μετά από πολλούς πολλαπλασιασμούς που υφίστανται (12 διπλασιασμός in vitro)
2. ΜΕΓΑΛΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ (ΚΛΩΝΙΚΗ) ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ
3. ΠΛΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ. Τα κύτταρα αυτά υφίστανται διαφοροποίηση ανάλογα με τις περιβαλλοντικές αλλαγές και ερεθίσματα σε πληθυσμούς κυττάρων (Χονδροβλάστες – Οδοντοβλάστες – Νευρικά Κύτταρα). Οι παραπάνω ιδιότητες των μεσεγχυματικών βλαστικών κυττάρων πολφού των νεογιλων οδόντων μπορούν να χρησιμεύσουν στις θεραπευτικές εφαρμογές της Αναγεννητικής Ιατρικής. Τα κύτταρα αυτά εμφανίζουν ορισμένα πλεονεκτήματα σε σχέση με τα μετεγχυματικα βλαστικά κύτταρα του μυελού των οστών όπως :

α. Ο μεγαλύτερος ρυθμός πολλαπλασιασμού που εμφανίζουν δίνει πλεονεκτήματα στις περιπτώσεις που επιδιώκεται κυτταρικές θεραπείες διαφόρων οργάνων μεσεγχυματικής προέλευσης.

β. Η λήψη των κυττάρων αυτών είναι εύκολη και ανώδυνη.

γ. Τα βλαστοκύτταρα αυτά ανήκουν στον τύπο βλαστοκυττάρων του ενήλικα και θεωρούνται απόλυτα ασφαλή.

Τα νεογνά δόντια και οι σωψρονιστήρες του ανθρώπινου οργανισμού εκτός από τα μεσεγχυματικά τύπου βλαστοκύτταρα, περιέχουν και ένα μικρό αλλά σημαντικό τύπο κυττάρων που έχουν κοινή προέλευση με το νευρικό ιστό. Ο πληθυσμός αυτός αποτελεί ποσοστό 5% των βλαστοκυττάρων και μετά από τις πρώτες κυτταρικές διαιρέσεις, πολλαπλασιασμένα χάνουν την ικανότητά τους αυτή.

Οι σωψρονιστήρες περιέχουν την ίδια ποιότητα βλαστοκυττάρων με τους νεογιλους οδόντες και αν είναι αυτοί έγκλειστοι τα βλαστοκύτταρα που περιέχουν είναι πλέον αρχέγονα.

ΕΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΕΡΗΔΟΝΑ ΤΟ ΔΟΝΤΙ ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΓΙΑ ΛΗΨΗ ΒΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ.

Σημερινά θεωρείται ότι τα βλαστοκύτταρα του δοντιού έχουν περισσότερες δυνατότητες εφαρμογής από τα κύτταρα του μυελού των οστών,

ΧΡΗΣΕΙΣ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΟΔΟΝΤΩΝ

Για παθήσεις σκελετού (νέκρωση κεφαλής μηριαίου οστού, κατάγματα, συγγενή οστικά ελλείματα).

Τα βλαστοκύτταρα των δοντιών σε συνδυασμό με οστικά εμφυτεύματα βελτιώνουν την στερεότητα των οστών της γνάθου – επαναφέρουν την λειτουργικότητα πολφού των απονευρωμένων δοντιών.

Πειραματική χρήση βλαστοκυττάρων του δοντιού έχουν γίνει στο εμφρακτό μυοκαρδίου σε μυϊκή δυστροφία τύπου Duchenne.

Δυστροφία μυϊκή Duchenne: Αδυναμία, ψευδοϋπερτροφική μυϊκή δυστροφία, αδυναμία προσβεβλημένων μυών, μεταβιβάζεται με Φιλοσύνθετη υπολειματική κληρονομικότητα.

Τα  βλαστοκύτταρα των δοντιών έχουν χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία των τραυματισμών του κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμού.

Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται και βλαστοκύτταρα του λιπώδους ιστού.

Επίσης τα βλαστοκύτταρα των δοντιών έχουν εφαρμοστεί σε παθήσεις τραυματικές του νωτιαίου μυελού (πλεονέκτημα των κυττάρων του δοντιού έναντι των βλαστοκυττάρων από άλλες πηγές είναι πληθυσμός νευρικής προέλευσης που περιέχουν αυτά).

Γενικά τα βλαστοκύτταρα των δοντιών θα αποδειχτούν στο μέλλον ιδιαίτερα χρήσιμα για γονιδιακές θεραπείες.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΟΝΤΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΗΨΗ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΑΠΟ ΑΥΤΑ

1. Τοποθέτηση δοντιού στο φιαλίδιο που περιέχει ειδικό υγρό συντήρησης μετά την εξαγωγή του.
2. Τοποθέτηση φυαλιδίου σε ισοθερμική συσκεασία.
3. Μεταφορά πρέπει να πραγματοποιηθεί 45΄ μετά την εξαγωγή.

Δεν πρέπει να περάσουν πάνω από 30΄ από την εξαγωγή του δοντιού μέχρι την τοποθέτηση του στο φιαλίδιο.

Μπορεί να τοποθετηθεί το δόντι σε καθαρό ποτήρι με φρέσκο πλήρες γάλα υψηλής παστερίωσης – συντήρηση ψυγείο.

Χρήση στοματικού αντισηπτικού διαλύματα πριν συλλογή, για λίγες μέρες ώστε να ελαχιστοποιηθεί επιμόλυνση από τα μικρόβια του στόματος.

Συντήρηση φιαλιδίου στη συντήρηση ψυγείου.

Ref. : - Φυλ. Οδοντ. Συλλ. Ηρακλείου

         - Φυλ. Biohellenika

         - Merck Man 18^th ed.