Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Ανατομικά το κρανίου του ανθρώπου φέρει κοιλότητες (κόλπους προσώπου) οι οποίες περιέχουν αέρα:

Αυτοί είναι:

1. ΜΕΤΩΠΙΑΙΑΟΣ
2. ΙΓΜΟΡΙΟ ΑΝΤΡΟ Ή ΓΝΑΘΙΑΙΟΣ ΚΟΛΠΟΣ
3. ΗΘΜΟΕΙΔΕΙΣ ΚΥΨΕΛΕΣ
4. ΣΦΗΝΟΕΙΔΗΣ ΚΟΛΠΟΣ

(Βλ. Εικόνα 1)

Η χρησιμότητα των κόλπων αυτών είναι μεγάλη:

1. Συντείνουν στη θέρμανση του αέρα που εισπνέει ο άνθρωπος
2. Λειτουργούν σαν «αντηχείο» στην παραγωγή και την χροιά της φωνής
3. Παρέχουν μερική προστασία του εγκεφάλου από κακώσεις, τραύματα.

Πιο αναλυτικά στοιχεία:

ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΣ ΚΟΛΠΟΣ

Η ανατομική του θέση βρίσκεται στο μέσο του κατώτερου τμήματος του μετώπου. Βρίσκεται δεξιά και αριστερά των πλευρών του κεφαλιού (αριστερός – δεξιός μετωπιαίος κόλπος).

Χωρίζονται μεταξύ τους με οστέινο διάφραγμα. Συχνά υπάρχει διαφορά μεγέθους μεταξύ τους.

Μπορεί να λείπει ο ένας (αριστερός, δεξιός).

Επίσης σε ποσοστό 10% ελλείπουν αμφότεροι.

Το περιεχόμενο τους παροχετεύεται μέσω του μετωπορινικού πόρου στον αντίστοιχο ρινικό πόρο (στη μύτη).

Οι μετωπιαίοι κόλποι δεν υπάρχουν κατά τη γέννηση, παραμένουν υποπλαστικοί μέχρι την ηλικία των 6 ετών και αναπτύσσονται πλήρως στα 12 χρόνια της ζωής κάθε ανθρώπου.

ΙΓΜΟΡΕΙΟ ΑΝΤΡΟ ή ΓΝΑΘΙΑΙΟΣ ΚΟΛΠΟΣ

Ο μεγαλύτερος κόλπος του προσώπου βρίσκεται στην άνω γνάθο του προσώπου. .

Ανατομικά το άνω τοίχωμά του αντιστοιχεί στον σύστοιχο οφθαλμικό κόγχο, δηλαδή γειτονεύει με τους οφθαλμούς.

Επομένως κάθε φλεγμονή του ιγμορείου μπορεί να επεκταθεί και προς τους οφθαλμούς.

Κάτω τοίχωμα: Βρίσκεται στην φατνιακή απόφυση της άνω γνάθου.

Έσω τοίχωμα: Σε επαφή με την αντίστοιχη ρινική θαλάμη.

Το ιγμόρειο άντρο έχει σχηματιστεί πλήρως μετά την ηλικία των 7 ετών.

Το περιεχόμενο αυτού του κόλπου παροχετεύεται στον μέσο ρινικό πόρο.

ΗΘΜΟΕΙΔΕΙΣ ΚΥΨΕΛΕΣ

Η ανατομική θέση τους είναι στο ηθμοειδές οστούν.

Αποτελούν σύμπλεγμα 10-14 μικρών αεροφόρων κοιλοτήτων.

Χωρίζεται σε πρόσθιες, οπίσθιες.

Εκβάλλουν οι μεν πρόσθιες που είναι μικρότερες στο μέσο ρινικό πόρο.

Ενώ οι οπίσθιες κυψέλες στον άνω ρινικό πόρο αναπτύσσονται πλήρως μέχρι την ηλικία των 12 ετών.   

ΣΦΗΝΟΕΙΔΗΣ ΚΟΛΠΟΣ

Βρίσκεται ανατομικά στο σφηνοειδές οστούν.

Χωρίζεται με οστέινο διάφραγμα σε 2 μέρη με μέγεθος και σχήμα που ποικίλλουν.

Σε ποσοστό 1% λείπει ο ένας σφηνοειδής κόλπος.

Το περιεχόμενο του εισβάλλει στο μέσο ρινικό πόρο.

Η τελική τους μορφή γίνεται στην ηλικία των 13 ετών.

ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟ ΟΙ ΣΦΗΝΟΕΙΔΕΙΣ ΚΟΛΠΟΙ – ΗΘΜΟΕΙΔΕΙΣ ΚΥΨΕΛΕΣ. ΚΑΤΑ ΤΟ 3^ο – 4^ο ΕΤΟΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΙ ΤΑ ΙΓΜΟΡΙΑ – ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΙ (7^ο ΕΤΟΣ)

Οι φλεγμονές παραρρινίων κόλπων και της μύτης ονομάζονται ΠΑΡΑΡΡΙΝΟΚΟΛΠΙΤΙΔΕΣ.

Όταν τα συμπτώματα της φλεγμονής έχουν διάρκεια μικρότερο των 12 εβδομάδων αν ονομάζονται ΟΞΕΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ.

Τα  συνηθέστερα συμπτώματα είναι:

- Αίσθηση ρινικής απόφραξης, συμφόρησης (βουλωμένη μύτη)

- Πρόσθια, οπισθορρινική καταρροή με εκκρίσεις.

- Άλγος προσώπου (στον πάσχοντα κόλπο)

- Μείωση οσφρητικής ικανότητας

Προδιαθεσικοί παράγοντες αποτελούν οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού δέντρου, αλλεργική, αγγειοκινητική ρινίτιδα, παθήσεις που συνοδεύονται από δυσλειτουργία του κροσσωτού επιθηλίου (κυστική ίνωση, σύνδρομο δυσκινησίας των κροσσών – πολύποδες).

Επίσης υφιστάμενες ανατομικές ανωμαλίες οι οποίες παρεμποδίζουν την ευχερή αποχέτευση των παραρρινίων κόλπων (μεγάλη σκολίωση του ρινικού διαφράγματος – αυξημένη πνευμάτωση της μέσης ρινικής κόγχης – επίμονη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση – καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος – πολύποδες.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για τις ΟΔΟΝΤΟΓΕΝΕΙΣ ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΕΣ (φλεγμονές δοντιών άνω γνάθου).

Αν επιμένει η συμπτωματολογία πάνω από 7 ημέρες, τίθεται η διάγνωση κλινικά της οξείας μικροβιακής ρινοκολπίδας (χορήγηση αντιβιοτικής θεραπείας).

ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ Η ΥΠΕΡΤΡΟΦΙΑ ΤΩΝ ΑΔΕΝΟΕΙΔΩΝ ΕΚΒΛΑΣΤΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΧΝΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΥΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΤΟΥΝ ΣΕ ΡΙΝΟΚΟΛΠΙΤΙΔΕΣ

Ποσοστό 18% του γενικού πληθυσμού εμφανίζει 1 τουλάχιστον επεισόδιο οξείας ρινοκολπίτιδας κάθε χρόνο.

Επίσης ποσοστό 0,5%-2% του κοινού κρυολογήματος εξελίσσεται σε ιγμορίτιδα.

Τα παραπάνω ποσοστά έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και τα αίτια είναι:

• Ατμοσφαιρική ρύπανση
• Συνωστισμός πόλεων
• Έξαρση των αλλεργιών
• Κατάχρηση φαρμάκων

ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΟΚΗΛΗ ΠΑΡΑΡΡΙΝΙΩΝ ΚΟΛΠΩΝ

Σακκοειδής διεύρυνση του βλεννογόνου του κόλπου.

Η διεύρυνση αυτή πιέζει τον βολβό του ματιού, παίρνει μορφές κύστεως με υγρό περιεχόμενο.

Οφείλεται σε συγγενή ατρησία ή μακροχρόνια απόφραξη του στομίου του κόλπου και εκφύλιση του βλεννογόνου.

Αν το υγρό αυτό μολυνθεί προκαλείται βλεννογονοπυοκήλη.

Διόγκωση τοπική – τρισμός (σπασμένο τσόφλι αυγού) – διπλωπία – κεφαλαλγία – τοπικός πόνος.

Θεραπεία: χειρουργική

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΑΣ

Χρόνια μορφή – προκαλεί ωτίτιδα à αμυγδαλίτιδα, συχνές προσβολές.

Γενικά λοιμώξεις από το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα που μπορούν να εξελιχθούν σε βρογχικό άσθμα.

Σπάνια: αποστήματα οφθαλμών, αποστήματα εγκεφάλου, αποστήματα μηνιγγίτιδας

Ιγμορίτιδα à ΩΤΙΤΙΔΑ

Πλησίον των ιγμορείων βρίσκονται οι ΕΥΣΤΑΧΙΑΝΕΣ ΣΑΛΠΙΓΓΕΣ.

Ευσταχιανές σάλπιγγες: λειτουργούν εξισώνοντας τις πιέσεις εκατέρωθεν της κοιλότητας του τυμπάνου, ώστε να πάλλεται αυτό ελεύθερα με τα ηχητικά κύματα.

Οίδημα + φλεγμονές ρινικής περιοχής à επίδραση ευσταχιανής σάλπιγγας με εμφάνιση οξείας μέσης ωτίτιδας (βαρηκοΐα – αίσθημα τοπικής πληρότητας – εμβοές – αυτοφωνία: τριγμός αυτιών κατά την κατάποση).

Συμπτώματα που εμφανίζονται σε κάθε ρινοκολπίτιδα:

Στην ΙΓΜΟΡΙΤΙΔΑ: εμφανίζονται πόνοι που εντοπίζονται στη σύστοιχη παρειά και αντανακλούν προς το μέτωπο και τα δόντια της άνω γνάθου.

Στην ΗΘΜΟΕΙΔΙΤΙΔΑ προκαλείται πόνος μεταξύ των οφθαλμών και πίσω από αυτούς.

Στη ΜΕΤΩΠΙΑΙΑ ΚΟΛΠΙΤΙΔΑ: Εμφανίζεται πόνος στην περιοχή του μετώπου με έντονη μορφή τις πρωινές ώρες με την αφύπνιση του ατόμου.

Στη ΣΦΗΝΟΕΙΔΙΤΙΔΑ πόνος που εντοπίζεται στο κέντρο του κεφαλιού με ακτινοβολία προς τους κροτάφους

Πρέπει να σημειωθεί ότι το κάπνισμα παρακωλύει τη φυσιολογική κινητικότητα των κροσσών του αναπνευστικού επιθηλίου, εμποδίζοντας με τον τρόπο αυτό την απομάκρυνση των φυσιολογικώς παραγόμενων εκκρίσεων.

Ο βλεννογόνος του αναπνευστικού συστήματος παράγει συνεχώς βλέννη η οποία αποτελεί  σημαντική άμυνα του οργανισμού και η οποία δια των ανατομικών οστών αποβάλλεται.

Αν για κάποιο λόγο (φλεγμονή, απόφραξη πόρου) δεν αποβληθεί προκαλείται λοίμωξη από μικρόβια που υπάρχουν τοπικά (πρόκληση ρινοκολπίδας).

Θεραπεία Ρινοκολπίτιδας

Άφθονη πόση υγρών για ρευστοποίηση της βλέννης.

Εισπνοές με αιθέρια έλαια.

Πλύσεις τοπικές με τα παραπάνω ή φυσιολογικό ορό.

Χρήση αποσυμφορητικών επιτρέπεται για 2-3 μέρες.

Οι πλύσεις και αντιβιοτική αγωγή αντιμετωπίζουν τη μικροβιακή λοίμωξη. Προσοχή στη ρινοκολπίτιδα εκ μυκητών.

Τα αντισταμινικά φάρμακα και τα αποσυμφορητικά φάρμακα από το στόμα χορηγούμενα, δεν ενδείκνυνται όταν οι παραγόμενες εκκρίσεις είναι πηκτές.

Η ενδοσκοπική χειρουργική έχει καθιερωθεί τα τελευταία χρόνια για τη θεραπεία της ρινοκολπίτιδας.

Είσοδος κατάλληλων εργαλείων εκτελείται από τη ρινική κοιλότητα.

ΔΕΝ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΤΟΜΕΣ

Με την ενδοσκοπική χειρουργική ελέγχονται:

1. ΜΕΣΟΣ ΡΙΝΙΚΟΣ ΠΟΡΟΣ: όπου εκβάλλουν οι πρόσθιοι κόλποι του προσώπου
2. ΣΦΗΝΟΗΘΜΟΕΙΔΕΣ ΚΟΛΠΩΜΑ: όπου εκβάλλουν όλοι οι  οπίσθιοι κόλποι
3. ΜΕΤΩΠΙΑΙΟ ΚΟΛΠΩΜΑ: ελέγχεται ειδικά με αξονική τομογραφία

Ενδοσκοπική χειρουργική γίνεται:

- Πολύποδες ρινός

- Ρινοκολπίτιδα χρόνια (αποτυχία αντιβιωτικής αγωγής)

- Όγκοι καλοήθεις, όγκοι παραρρινίων