Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Η διαιτητική καθοδήγηση, η πρόσληψη με την τροφή κατάλληλων θερμίδων χρησιμοποιείται σήμερα πολύ συχνά σαν «πρόσθετο μέσο θεραπείας» για πολλά νοσήματα (ελκώδης κολίτιδα – έλκος στομάχου – διάρροιες).

Επομένως η συνεργασία των γιατρών κάθε ειδικότητας με τον ειδικό διατροφολόγο-διαιτολόγο, θεωρείται απόλυτα απαραίτητη στην άσκηση της Σύγχρονης Ιατρικής.

Οι θεραπευτικές δίαιτες διαχωρίζονται σε 3 κατηγορίες :

• 1η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Δίαιτες οι οποίες μεταβάλλουν τη σύσταση των τροφών που προσλαμβάνονται.
• 2η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Δίαιτες στις οποίες περιορίζονται ή μεταβάλλονται τα συστατικά των τροφών που περιέχουν.
• 3η ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ : Δίαιτες οι οποίες περιέχουν συμπληρωματικά διαιτητικά στοιχεία.

ΔΙΑΙΤΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΟΙΩΝΟΥΝ ΤΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΣΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ

- ΥΔΡΙΚΗ ΔΙΑΙΤΑ Με την δίαιτα αυτή παρέχεται στον ασθενή : 1) αρκετή ποσότητα ύδατος, 2) 500-1000Kcal σακχάρου, 3) Ηλεκτρολύτες. Η δίαιτα αυτή χορηγείται σε ασθενείς.
• Μετά την εγχείρηση ειλεού.
• Οξείας γαστρεντερίτιδας.
• Μερική απόφραξη εντέρου.
• «σαν προπαρασκευή» για την «συνηθισμένη προετοιμασία» εξετάσεων γαστρεντερικού συστήματος.
• Στην αρχή της σίτισης των ατόμων τα οποία δεν έχουν λάβει τροφή για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Η δίαιτα αυτή λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας σε θερμίδες και χαμηλής ποσότητας πρωτεϊνών χορηγείται για μικρό χρονικό διάστημα.

- ΠΛΗΡΗΣ ΥΔΡΙΚΗ ΔΙΑΙΤΑ
Με την δίαιτα αυτή παρέχονται στον ασθενή πολλά υγρά και κατά την κρίση του γιατρού και διαιτολόγου γίνονται προσθήκες θερμίδων και πρωτεϊνών.

Μέταλλα και βιταμίνες (φυλλικό οξύ – Fe – B6 – B12) επίσης δίδονται υπό μορφή συμπληρωματικών τροφής. Προϊόντα γάλακτος όπως και σούπες, αυγά, δημητριακά, μπορεί επίσης να συμπληρώσουν την διατροφή. Συμπληρώματα διατροφής του εμπορίου χορηγούνται μεμονωμένα είτε με συνδυασμό όλων των παραπάνω.

Η μορφή αυτή της δίαιτας μπορεί να δοθεί σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέρθηκαν στην υδρική δίαιτα ειδικότερα στους ασθενείς : 1) με δυσκολία μάσησης και κατάποσης, 2) στους ασθενείς που εμφανίζουν μερική απόφραξη εντέρου, 3) στα άτομα τα οποία προετοιμάζονται για γαστρεντερολογικές επεμβάσεις (γαστροσκόπηση – U/S στομάχου) ή για ακτινολογικό έλεγχο πεπτικού (C.T. – άνω-κάτω κοιλίας).

Επίσης, οι δίαιτες αυτές χορηγούνται σε άτομα με προηγηθείσα μακρά περίοδο ασιτίας.  

- «ΜΑΛΑΚΕΣ» ΔΙΑΙΤΕΣ
Τέτοιες δίαιτες χορηγούνται σε άτομα που εμφανίζουν αδυναμία μάσησης και κατάποσης σκληραάς (όχι μαλακής σύστασης) τροφής.

Η δίαιτα αυτή περιλαμβάνει κυρίως φρέσκα φρούτα και λαχανικά.

Η δίαιτα αυτή «υποστηρίζει» δίαιτες που χορηγούνται :
1. Σε μετεγχειρητικές περιόδους ατόμων παράλληλα με πλήρεις υδρικές δίαιτες.
2. Σε άτομα με προβλήματα οδοντοφυΐας – έλλειψης οδόντων.
3. Σε άτομα με εγχειρήσεις λαιμού, τραχήλου.
4. Σε άτομα με στενώσεις οισοφάγου.

Η δίαιτα αυτή μπορεί να περιέχει λειοτριβώμενα προϊόντα κρέατος.

ΔΙΑΙΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ

Συνηθισμένες δίαιτες στην κατηγορία αυτή είναι εκείνες οι οποίες περιορίζουν το αλάτι, λίπος, πρωτεΐνες.

Στην κατηγορία αυτή υπάγονται δίαιτες που μειώνουν τη γλουτένη, κάλιο, φώσφορο.

Κύρια εφαρμογή : στη Χρόνια Νεφρική Ανεπάρκεια (Χ.Ν.Α.) – Αλλεργία από τροφές.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΡΙΖΟΥΝ ΤΟ ΑΛΑΤΙ
Χορηγούνται :
1. Στην αρτηριακή υπέρταση.
2. Σε καταστάσεις (καρδιακή, νεφρική ανεπάρκεια, παχυσαρκία), ηπατική ανεπάρκεια, όπου η κατανάλωση NacL δημιουργεί οιδήματα. Χρήση γίνεται με παράλληλη θεραπευτική χορήγηση διουρητικών φαρμάκων.

Η αποβολή του Καλίου, επηρεάζεται από την αποβολή στα νεφρικά σωληνάρια του Na και μείωση Na θα μειώσει παράλληλες με τη διούρηση τις απώλειες Κ.

Τυπικές δίαιτες περιλαμβάνουν 4-6gr (175 – 260meq) Νατρίου ημερησίως. Η χωρίς προσθήκη Na δίαιτα περιέχει σχεδόν 3g (132meq) Na ημερησίως. Η μείωση του NacL μπορεί να περιοριστεί στο 1g την ημέρα. Μείωση κάτω από το 1g δεν γίνεται αποδεκτή και τελικά δεν εφαρμόζεται από τον ασθενή.

Υπολογίζεται το αλάτι που περιέχεται στις τροφές και συμπληρώνεται κατά το μαγείρεμα των τροφών ή μπαίνει κατά το σερβίρισμα των φαγητών στο τραπέζι.

Ποσοστό 1/3 του προσλαμβανόμενου NacL περιέχεται σε κάθε μία από τις κατηγορίες αυτές. Συνήθως εύκολη και ελεγχόμενη είναι η μη προσθήκη στο φαγητό αλατιού και περιορισμός των τροφίμων τα οποία περιέχουν μεγάλη αναλογία αλατιού.

Δίαιτες πτωχές σε NacL (περί τα 2000mg ημερησίως) εφαρμόζονται συνήθως.

Αν τα άτομα συνηθίσουν τις δίαιτες αυτές «η λαχτάρα του αλατισμένου φαγητού» χάνεται και εφαρμόζεται η δίαιτα αυτή χωρίς κανένα πρόβλημα για όλη τους την υπόλοιπη ζωή.

Άτομα με μέτρια αρτηριακή υπέρταση αν ακολουθήσουν πρόγραμμα πρόσληψης 2gr NacL/ημερησίως, μειώνουν την διαστολική πίεση περίπου 5mmHg.

Πάντως, δίαιτα που περιέχει 1g NacL ημερησίως δύσκολα γίνεται ανεκτή και αποδεκτή από τον ασθενή. Συνήθως εφαρμόζεται σε νοσοκομειακό επίπεδο κυρίως στη χρόνια ηπατική ανεπάρκεια με ασκίτη.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΜΕ ΠΕΡΙΟΣΜΟ ΛΙΠΟΥΣ
• Χορηγούνται στο σύνδρομο δυσαπορρόφησης. Οι δίαιτες αυτές βελτιώνουν τη στεατόρροια και τις διάρροιες από αυτή. Η μείωση της πρόσληψης λίπους εξατομικεύεται για τον κάθε άρρωστο. Σε σοβαρό σύνδρομο δυσαπορρόφησης 40 – 60g λίπος χορηγείται ημερησίως.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΥΝ ΧΑΜΗΛΟ ΠΟΣΟ ΧΟΛΗΣΤΕΡΙΝΗΣ – ΧΑΜΗΛΟΥ ΚΟΡΕΣΜΟΥ ΛΙΠΗ
Χορηγούνται :
1. Στην Υπερχοληστεριναιμία.
2. Στο Σακχαρώδη Διαβήτη.
3. Σε καρδιαγγειακά νοσήματα.
4. Σε νεοπλασίες συνιστάται μείωση πρόσληψης λίπους. 
 
-Περιορισμός συνολικού λίπους < 30% θερμίδων.  
-Διατήρηση σωματικού βάρους σε μείωση θερμίδων. 
-Αύξηση φυσικής δραστηριότητας πρέπει να αποτελούν το «χρυσό κανόνα» για τους σημερινούς, καθημερινούς τρόπους ζωής.

Οι δίαιτες που δίδονται για ελάττωση, μείωση της χοληστερίνης και βελτίωση του «χοληστερινικού profile» ενισχύονται με φυτικές στανόλες και διαλυτές φυτικές ίνες με τη δίαιτα προσλαμβανόμενες.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΜΕ ΧΑΜΗΛΗ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΠΡΩΤΕΪΝΩΝ
Χορηγούνται σε ασθενείς που πάσχουν :
1. Από ηπατική εγκεφαλοπάθεια (χρόνια ηπατική ανεπάρκεια).
2. Από χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (περιορισμός παραγωγής ουρίας).
3. Άτομα με κληρονομικές ανεπάρκειες μεταβολισμού αμινοξέων με σκοπό τον περιορισμό παραγωγής νιτρογόνων προϊόντων.

Οι δίαιτες αυτές πρέπει να περιέχουν τουλάχιστον 0,6g/kg/d πρωτεΐνης.

ΔΙΑΙΤΕΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΟΧΟΥΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΜΕ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΙΝΩΝ
Οι φυτικές ίνες περιέχονται σε διάφορα φυτά και δεν πέπτονται από τον ανθρώπινο οργανισμό.

Τυπική δίαιτα τέτοιου τύπου, περιέχει 5 -10g φυτικών ινών.

Έχει αποδειχθεί στατιστικά ότι λαοί, πληθυσμοί οι οποίοι καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών εμφανίζουν μικρότερα ποσοστά παθήσεων του γαστρεντερικού συστήματος (Γ.Ε.Σ. – Εκκολπωματίτιδα – καρκίνο εντέρου).

Υψηλής περιεκτικότητας τέτοιες δίαιτες (20 – 35g/d) χρησιμοποιούνται :
1. Σε αρρώστιες του Γ.Ε.Σ. (σπαστικό έντερο – υποτροπιάζουσα εκκολπωματίτιδα).
2. Σε άτομα πάσχοντα από Σακχαρώδη Διαβήτη.
3. Σε περιπτώσεις υπερχοληστεριναιμίας.

Οι δίαιτες αυτές περιέχουν μεγάλες ποσότητες φρέσκων φρούτων – λαχανικών – σπόρων – πιτυρούχες τροφές.

Προσθήκη psyllium (ψύλιο) 2 κουτάλια τσαγιού την ημέρα ή σκευάσματα με πίτουρο έχουν επίσης προταθεί.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΜΕ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕΓΑΛΗ ΣΕ ΚΑΛΙΟ (Potassium)
Χορηγούνται όταν προκαλείται απώλεια Κ από χορήγηση κυρίως διουρητικών φαρμακίου.

Υψηλές τιμές Κ στον ορό προκαλούν άμεση αντι-υπερτασική ενέργεια. Τυπική δίαιτα περιέχει 3g (80meq) K. Φρούτα (χυμοί φρούτων), Λαχανικά, Ξηροί καρποί, Ντομάτες, Κρέας, είναι πλούσια σε Κ. Επίσης, συμπληρώματα καλίου 20meq/σε ¼ κουταλιού τσαγιού ή potassium chloride σε υγρό ή κάψουλες μπορεί να δοθεί.

- ΔΙΑΙΤΕΣ ΥΨΗΛΗΣ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΑΣΒΕΣΤΙΟ (Ca)
Χρήση αυτών στην μεταεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση, στη πρόσληψη και θεραπεία της υπέρτασης.

Επίσης, συζητείται ότι προλαμβάνει τον καρκίνο του εντέρου (λήψη 1g Ca ημερησίως για ενήλικες, και 1,5g/d για τις εμμηνοπαυσιακές γυναίκες).

Η ημερήσια δόση Ca με τη λήψη τροφών : 700mg/d. Προϊόντα γάλακτος – πράσινα χόρτα και φύλλα περιέχουν Ca.

Ref: Merck Man 18th ed.