Γράφει ο
Γιώργος Λεκάκης

Στο προηγούμενο άρθρο μου έγραφα για τα αρχαία ελληνικά αντικείμενα που πωλούνται (παρανόμως και παρατύπως) από διεθνείς οίκους δημοπρασιών. Κάτι τέτοιο έγινε και την περασμένη εβδομάδα, αλλά με ένα άγαλμα της Αιγύπτου. Και ξεσηκώθηκαν αντιδράσεις, από τον αιγυπτιακό λαό, που διαδήλωσε (!), την κυβέρνησή της Αιγύπτου (!), αλλά και από παγκοσμίου φήμης πνευματικές προσωπικότητες...

Στην Ελλάδα, του σαφώς μεγαλύτερου και πνευματικότερου πολιτισμού της Αιγύπτου, που διαπομπεύοουν σαν πόρνες τα αρχαία της αντικείμενα, από πωλητήριο σε πωλητήριο, μήτε ο αποχαυνωμένος λαός αντιδρά, πολύ περισσότερο οι κοιμισμένες της κυβερνήσεις, αλλά ούτε όταν μας δίδεται ένα χέρι βοηθείας από παγκοσμίου φήμης προσωπικότητες, το εκμεταλλευόμεθα (βλ. περίπτωσις Κλούνεϊ)...

Αλλά ας δούμε τι έκαναν οι «τριτοκοσμικοί» Αιγύπτιοι...

Ο οίκος Κρίστι’ς επώλησε το άγαλμα του Sekhemka για 15.762.500 λίρες! Αμέσως ο παγκοσμίου φήμης συγγραφεύς Alan Moore[1] εξαπέλυσε τορπίλλες κατά της πολιτιστικής πολιτικής  της κυβερνήσεως, στο Λονδίνο και στην Αίγυπτο έγιναν διαδηλώσεις και απεργίες, ενώ το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων καταδίκασε την πώληση του αγάλματος... Εν τω μεταξύ, σοβαρά ερωτήματα παραμένουν, σχετικά με τις ακριβείς νομικές και οικονομικές συμφωνίες, που συνήφθησαν μεταξύ Νορθάμπτον Borough Council και Μαρκησίου του Northampton...

Το άγαλμα του Sekhemka, που φιλοτεχνήθηκε να τον συντροφεύει στην μετά θάνατον ζωή του, διαδίδεται τώρα ότι θα πλανάται ως φάντασμα ανάμεσα στους άστεγους της περιοχής, και η θυμωμένη σκιά του γραφέα θα περιπλανάται πάνω από το κάστρο Ashby, με ένα κουτί σπίρτα και θα τρομάζει τους περιηγητάς... Όλοι μιλάνε τώρα για την κατάρα του Sekhemka… Αυτό προξενεί συναισθήματά φρίκης στον κόσμο... Η Ζώνη του Λυκόφωτος ξυπνά στην περιοχή μαζί με συμπτώσεις και παλαιές κατάρες στο Northampton… Κι αυτό οι Αρχές δεν το θέλουν καθόλου…

Το 4.500 χρόνων αιγυπτιακό άγαλμα, που θεωρείται ένα αριστούργημα της αιγυπτιακής τέχνης, είναι ένα ζωγραφισμένο, ασβεστολιθικό γλυπτό (ύψους 30 ιντσών), και απεικονίζει τον Sekhemka καθιστό, επιθεωρητή, δικαστικό υπάλληλο και γραφέα του φαραώ της 5ης Δυναστείας. Το άγαλμα αρχικώς «αποκτήθηκε» (;) από τον 2ο μαρκήσιο του Northampton, κατά την διάρκεια των ταξειδιών του στην Αίγυπτο, το 1849-1850. Εδόθη στο Μουσείο του Northampton, είτε από την 3η ή την 4η μαρκησία του Northampton, πριν από το 1880, κατά τον οίκο Κρίστι’ς. Ο Sekhemka δωρήθηκε στο Μουσείο του Northampton από τον διαθέτη-παππού του μαρκησίου, υπό τον όρο να παραμείνει σε δημόσια θέα, για την απόλαυση και την εκπαίδευση των κατοίκων του Northampton! Το άγαλμα αυτό στο συγκεκριμένο μουσείο έχει προσελκύσει πολλούς τουρίστες από τότε. Ήταν ένα από τα κεντρικά αξιοθέατα του μουσείου! Και έδινε πληροφορίες στους μελετητές, σχετικά με μια από τις πιο δημοφιλείς περιόδους της παγκοσμίου ιστορίας...

Η διαδικασία δημοπρατήσεως του αγάλματος του βασιλικού γραφέα, διεκόπη από έναν διαδηλωτή, ο οποίος εφώναζε στην αίθουσα το δίκαιον και το νόμιμον: Ότι «κανείς δεν πρέπει να προσφέρει ή να αγοράζει ... κλοπιμαία»![2] Αυτό είναι ένα τεράστιο ζήτημα: Εάν το Νορθάμπτον Borough Council «κατέχει» νόμιμα τον Sekhemka και εάν είχε το δικαίωμα να τον πουλήσει... Εάν ναι, πώς κατείχε το άγαλμα; Με ποια παραστατικά; Εάν ο μαρκήσιος δεν έχει παραστατικά αγοράς, είναι παράνομη η πώληση. Εάν ναι, είναι και πάλι παράνομη, διότι η πώληση αρχαίων αντικειμένων και πάλι απαγορεύεται...
Ο κόσμος ξεσηκώθηκε!

Τηλεοπτικά συνεργεία του BBC και του Al Jazeera, κ.ά μέσα, αφιέρωσαν ρεπορτάζ στους φωνασκούντες Αιγυπτίους διαδηλωτές, οι οποίοι τυλίχθηκαν με αιγυπτιακές σημαίες και σήκωσαν πλακάτ που έγραφαν «Η Ιστορία μας δεν είναι για πούλημα», έξω από το κτήριο που γινόταν η δημοπρασία, υπό τα βλέμματα της Μητροπολιτικής Αστυνομίας και των αμήχανων «μπράβων» του Οίκου Κρίστι’ς... Οι Αρχές φοβούνται τώρα, ότι το άγαλμα θα πυροδοτήσει και εξεγέρσεις των ισλαμιστών, από τις οποίες το Λονδίνο έχει υποφέρει...

Αλλά δεν ξεσηκώθηκε μόνον η αιγυπτιακή παροικία του Λονδίνου! Και οι εντόπιοι κάτοιοι του Νορθάμπτον εσχημάτισαν μια ομάδα δράσεως, για την σωτηρία του αγαπημένου αγάλματός τους, που σφραγίζει την πόλη τους - δες Save Sekhemka Action Group. Άρχισαν μάλιστα και απεργίες!

Η αιγυπτιακή κυβέρνηση έδρασε άμεσα

Παραλλήλως, η αιγυπτιακή κυβέρνησις ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να λάβει νομική δράση για να ακυρώσει την πώληση! Ο υπουργός Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων, Μαμντούχ el-Damati, εζήτησε από την αιγυπτιακή πρεσβεία, στο Λονδίνο, να αναλάβει νομικά μέτρα για να εμποδίσει την πώληση του Sekhema! Και μάλιστα αμέσως: Στις 28 Απριλίου! (Μόλις τον Δεκέμβριο του 2013 το ΔΣ του Νορθάμπτον προέβη σε ψηφοφορία για να πωλήσει το αιγυπτιακό τεχνούργημα!). Ο el-Damati κατήγγειλε την απόφαση του Μουσείου του Northampton, ρεζιλεύοντας τους Βρετανούς, ότι «είναι ενάντια στις αξίες των μουσείων, τα οποία σε όλο τον κόσμο έχουν ιδρυθεί για να ενεργούν ως οχήματα διαδόσεως του πνεύματος, και όχι ως επιχειρήσεις που ψάχνουν για ένα κέρδος»... (Άμποτε να ακούγαμε και έναν Έλληνα υπουργό Πολιτισμού να αρθρώνει έναν τέτοιο πολιτικό-πολιτιστικό λόγο και ανάστημα έναντι των πολλών κλεπτών του πολιτισμού μας!)... Εκπρόσωπος του μουσείου έχει ψελίσει ότι, μετά από έρευνα, η Αίγυπτος δεν είχε το δικαίωμα να διεκδικήσει εκ νέου το άγαλμα... Αλλά αυτά τα λέει η πλευρά αυτού που θέλει να πωλήσει και να κερδίσει χρήμα... Βάσει συμφωνίας, ο οίκιος Christie θα επλήρωνε στο Northampton 45% των εσόδων από την πώληση, δηλ. πάνω από 5.000.000 λίρες! Υπάρχει πάντα και η άλλη πλευρά, αυτού που θέλει να προστατέψει τον πολιτισμό του, και έχει όχι μόνον το νομικό οπλοστάσιο[3] με το μέρος του, αλλά και το ηθικό, όλου του κόσμου... Ασχέτως με το ποιοι νόμοι επικρατούν σε ένα κράτος - ή χειρότερα σε μια πολιτεία - υπάρχουν διεθνείς νόμοι και συνθήκες που απαγορεύουν την πώληση αρχαίων πολιτιστικών αγαθών, και πολύ περισσότερο, υπάρχει η κατακραυγή της διεθνούς κοινής γνώμης των ανθρώπων του πολιτισμού αυτού του πλανήτη... Και αυτό το ξέρουν όλοι οι δικαστές...

Το «παραλήρημα Sekhemka» - όπως χαρακτηρίσθηκε από τον διεθνή Τύπο - θα φέρει Αιγυπτίους διαδηλωτές στο υπουργείο Εξωτερικών. Ο πρέσβυς της Αιγύπτου στο Λονδίνο, Ασράφ ελ-Khouly, εδήλωσε ότι τα «μουσεία πρέπει να διαδίδουν τον πολιτισμό, όχι να πωλούν την κληρονομιά τους για χρήματα», ξεφτιλίζοντας ακόμη μια φορά την «πολιτική πολιτισμού» των Βρετανών... Κατά μια διαβολική σύμπτωση η δημοπρασία, έπεσε επάνω στην επέτειο της αιματηρής μάχης του Northampton, το 1460, και μόλις μία ημέρα μετά που το Υπουργικό Συμβούλιο του Northampton εψήφισε να εγκρίνει ένα σχέδιο μνήμης της Μάχης του Roses, που θα μετέτρεπε την περιοχή σε πόλο έλξης... πολιτιστικής κληρονομιάς!

Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων εκθέτει τους Βρετανούς

Ακόμη πιο βαρειά, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων (ICOM) εξέδωσε μια δήλωση, καταδικάζοντας την πώληση ως «παραβίαση της διεθνούς αναγνωρισμένης ηθικής των μουσείων». Επίσης, εδήλωσε ότι «ανησυχεί πως η πώληση του αγάλματος - το οποίο εκτιμάται μεταξύ 5 και 7,5 εκατομμύρια ευρώ - μπορεί να οδηγήσει στην αύξηση της παράνομης ανασκαφής και διακινήσεως αρχαιοτήτων στην Αίγυπτο, μια περιοχή που ήδη εκτίθεται σε τέτοιους κινδύνους».[4] Θυμίζω ότι το ICOM 2011 εδημοσίευσε μια εκτάκτου ανάγκης «κόκκινη λίστα» των αιγυπτιακών πολιτιστικών αγαθών, που ευρίσκονται σε κίνδυνο, ως ένα εργαλείο για την διάδοση πληροφοριών και την ευαισθητοποίηση της καταπολεμήσεως της παρανόμου διακινήσεως πολιτιστικών αγαθών. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν: Ότι όλοι αυτοί οι οίκοι και οι εταιρείες που δημοπρατούν αρχαία αντικείμενα, όλοι οι «φιλότεχνοι» αγοραστές αρχαίων, τα οποία παράνομα κατέχουν, ενθαρρύνουν τον αρχαιοκλέπτη και τον αρχαιοκάπηλο, να συνεχίσει την θλιβερή του «εργασία»... Το Διεθνές Παρατηρητήριο του ICOM για την παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών επικαλείται τον Κώδικα Δεοντολογίας των μουσείων, και ειδικότερα το άρθρο 2.16, για τα «έσοδα από την διάθεση των συλλογών» και καλεί το Δημοτικό Συμβούλιο του Νορθάμπτον Αγγλίας να εγκαταλείψει την προσπάθεια πωλήσεως του αγάλματος του Sekhemka από τον οίκο Κρίστι’ς του Λονδίνου. Βάσει του άρθρου αυτού: «Οι συλλογές των μουσείων χαίρουν της δημοσίας εμπιστοσύνης και δεν μπορούν να εμπλέκονται στο κέρδος. Χρήματα ή αποζημιώσεις που λαμβάνονται από την διάθεση αντικειμένων μουσειακών συλλογών, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται αποκλειστικώς προς όφελος της συλλογής, και συνήθως για εξαγορές εμπλουτισμού της ιδίας συλλογής (…) Οι συλλογές χαίρουν της εμπιστοσύνης του κοινού και δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως περιουσιακό στοιχείο και δεν είναι ρευστοποιήσιμες». Το ICOM-CIPEG εξέφρασε την ανησυχία του, ότι ένα πολύ γνωστό αριστούργημα της αιγυπτιακής τέχνης μπορεί να εξαφανισθεί σε μια ιδιωτική συλλογή, γεγονός που το καθιστά απρόσιτο για το ευρύ κοινό, τους φοιτητές και τους μελετητές. Το CIPEG εκάλεσε το Δημοτικό Συμβούλιο του Northampton για να εγκαταλείψει την πώληση του αγάλματος, και με αυτόν τον τρόπο να δώσει ένα παράδειγμα ηθικής συμπεριφοράς, εκ μέρους ενός δημόσιου φορέα, ο οποίος ενεργεί ως θεματοφύλακας αντικειμένων παγκόσμιας πολιτιστικής σημασίας. Το Συμβούλιο του Νορθάμπτον εδήλωσε ότι το μερίδιό του από τα έσοδα από την πώληση θα πάει προς την επέκταση του Northampton Museum and Art Gallery.

Το Μουσείο του Northampton, που διοικείται από συμβούλιο Δήμων, κινδυνεύει τώρα να χάσει και την διαπίστευσή του από το Συμβούλιο Τεχνών![5] Το Arts Council της Αγγλίας και ο Σύλλογος Μουσείων, έχουν προειδοποιήσει ότι η απώλεια της διαπιστεύσεως εξ αιτίας της «ανήθικης» πωλήσεως του Sekhemka, θα έχει ένα σχεδόν αναπόφευκτο αποτέλεσμα, με αλυσιδωτές επιπτώσεις: Θα φύγουν κεφάλαια από τους δημόσιους και κοινωφελείς οργανισμούς... Η δήλωση που εκδόθηκε από ΔΣ του Northampton μετά την παράτυπη πώληση, δεν έπεισε κανέναν... Ο Scott Furlong του Arts Council England σχολίασε στο BBC: «Εκείνοι που επιλέγουν την πώληση των συλλογών, απομακρύνουν περαιτέρω τους χρηματοδότες και πλήττουν την εμπιστοσύνη του κοινού στα μουσεία, ως ικανά να φροντίσουν την κοινή μας κληρονομιά»...

Ένας συγγραφέας κατά της πωλήσεως αρχαίων έργων τέχνης

Ακόμη, ο συγγραφέας Al. Moore έθεσε και ένα άλλο θέμα: Αυτό που αντιμετωπίζουν με όλες αυτές τις αγοραπωλησίες, οι άνθρωποι που έχουν χαρίσει αντικείμενα και οικογενειακά κειμήλια σε μουσεία: «Έχω δωρίσει πράγματα σε μουσεία – είπε - αλλά προβληματίζομαι αν θα το ξανακάνω αυτό και πάλι, γνωρίζοντας ότι κάποια στιγμή στο μέλλον, τα δώρα που έκανα με καλή πίστη, θα μπορούσαν να πωληθούν από ένα επόμενο διοικητικό συμβούλιο»... Η παρέμβαση του Moore σνόχλησε ιδιαιτέρως το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα, επειδή οι δωρεές και οι φιλανθρωπίες είναι κεντρική θέση του νέου υπουργού Πολιτισμού, Sajid Javid. Στην πρώτη μεγάλη ομιλία του ως γραμματεύς Πολιτισμού, στις 6 Ιουνίου, ο κ. Javid είπε σε ένα πολυπληθές ακροατήριο που είχε συγκετρωθεί στην... εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο Bristol: «Ένας από τους λόγους, που οι άνθρωποι επιλέγουν να ζήσουν εδώ παγκοσμίως είναι η πολιτική πολιτισμού μας»... Πώς εννοούν οι κλέπτες του παγκόσμιου πολιτισμού Βρετανοί την πολιτιστική πολιτική, είναι κάτι αδιανόητο για εμένα...

Νόμιμη παρανομία

Στον βωμό του χρήματος, οι μαμωνολάτρες έχουν εφεύρει την «νόμιμη παρανομία». Ενώ δεν υπάρχει καμμία απόδειξη ότι κάποιος έχει κάνει τίποτε παράνομο, σχετικά με την πώληση του Sekhemka, τα τρία εμπλεκόμενα μέρη, Συμβούλιο του Νορθάμπτον, ο Μαρκήσιος του Νορθάμπτον και ο οίκος Κρίστι’ς, αρνήθηκαν σταθερά να επιτρέψουν την πλήρη τεκμηρίωση και τον νομικό έλεγχο ανεξάρτητων ελεγκτών. «Μεταξύ κατεργαρέων, ειλικρίνεια», λέει ο σοφός λαός μας... Άλλη είδηση που διέρρευσε, έλεγε ότι απερρίφθη και το αίτημα για άρση της πληροφορίας, η οποία έλεγε ότι το ΔΣ του Northampton ενέκρινε έξοδα πάνω από 40.000 λίρες, από το δημόσιο χρήμα, για νομικά έξοδα, για να διευκολύνει την πώληση αυτή...

Η ιστορία έλαβε εκτενή κάλυψη και στον αιγυπτιακό Τύπο. Όχι στον ελληνικό. Λες και δεν έχουμε κι εμείς συναφή θέματα, με τα κλεμμένα πολιτιστικά αγαθά μας, από τους Βρετανούς, με πρώτα στον κατάλογο τα κλεμμένα γλυπτά του Παρθενώνος από τον (τάχα λόρδο) Έλγιν και τα του Επικουρείου Απόλλωνος...

Για περισσότερα:
HeritageDaily - Heritage & Archaeology News http://www.heritagedaily.com/2014
http://icom.museum/news/news/article/the-international-council-of-museums-committee-for-egyptology-icom-cipeg-expresses-concern-abou/
http://www.bbc.co.uk/news/uk-england-northamptonshire-28235072
https://www.gov.uk/government/speeches/culture-for-all
http://www.museumsassociation.org/download?id=971204

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Συγγραφέας του “The League of Extraordinary Gentlemen” και του “V for Vendetta”.
[2] Μπορείτε να το δείτε εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=OrWQhw7t85k
[3] βλ. Γ. Λεκάκης «Αρχαιοκαπηλίες των Γερμανών στην Ελλάδα επί κατοχής”, εκδ. Κάδμος, 2012. Στις σελ. 321-342 υπάρχει ολόκληρο νομικό παράτημα για το θέμα.
[4] Σχετική ήταν και η πυρκαγιά του Institut d' Egypte, τον Δεκέμβριο του 2011… Σχετική και η έκρηξις ενός παγιδευμένου αυτοκινήτου, που προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στο κτήριο που στεγάζει το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης και της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Αιγύπτου στο Bab el-Khalq. Στο βιβλίο μου «Κατεστραμμένες πόλεις και χωριά της Ελλάδος επί Κατοχής» (εκδ. Κάδμος, 2014), στις σελ. 252-253 αναφέρομαι στις κλεμμένες αρχαιότητες από την Αίγυπτο, το 2011.
[5] Θυμίζω την περίπτωση της δωρεάς μέρους της Συλλογής Πορσελανών Riesco, πάλι στον Οίκο Κρίστι’ς, τον Νοέμβριο του 2013. Ήταν μια από τις ενέργειες που έκαναν τους Συντηρητικούς να χάσουν έδαφος στην περιοχή...

 http://www.xronos.gr/detail.php?ID=93796