Γράφει η
Καίτη Βασιλάκου

Το θέμα του σχολικού εκφοβισμού έχει πάρει στις μέρες μας μεγάλη δημοσιότητα και έχει δημιουργηθεί η ψευδής εντύπωση ότι είναι κι αυτός ένα φρούτο της εποχής μας. Δεν είναι έτσι. Ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι κάτι καινούργιο, απλώς σήμερα είμαστε πιο ευαίσθητοι απέναντι σε ένα τέτοιο θέμα.

Η κοινωνία των παιδιών είναι σκληρή και αυτό το ξέρουμε. Μπορεί να εκθειάζουμε την αθωότητά τους, η οποία συνίσταται στο ότι αγνοούν την πολύπλοκη κακότητα των μεγάλων, όμως τα παιδιά υπακούουν ακόμα στην ακατέργαστη ανθρώπινη φύση που περιέχει πολλή επιθετικότητα και τάσεις εξουσίας του δυνατού πάνω στον αδύνατο. Εξάλλου, γιατί δίνουμε τόση σημασία στην αγωγή τους, αν τα παιδιά είχαν αγγελικές ιδιότητες; 

Χρειάζεται επίμονη και πολύχρονη προσπάθεια για να μεταμορφώσουμε ένα παιδί σε ώριμο ενήλικο με  ευγένεια και ανθρωπιά. Η υγιής οικογένεια και στη συνέχεια το σχολείο επί χρόνια βομβαρδίζουν το παιδί με αρχές και αξίες, ώστε να το μεταμορφώσουν από ζωικό, ενστικτώδες πλάσμα σε πολιτισμένο άνθρωπο.

Στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο το παιδί είναι ακόμα ένα ενστικτώδες πλάσμα, γι’ αυτό και τα περισσότερα περιστατικά σχολικού εκφοβισμού τα συναντούμε σ’ αυτές τις ηλικίες. Αντίθετα στο λύκειο τα κρούσματα μειώνονται, επειδή ο έφηβος έχει αρχίσει να ωριμάζει και μπορεί να ελέγχει τις επιθετικές του τάσεις.

Ίσως σήμερα ο σχολικός εκφοβισμός να μας έχει θορυβήσει για ένα λόγο παραπάνω. Στο παρελθόν τα παιδιά, ακόμα κι εκείνα που έπεφταν θύματα εκφοβισμού, ήταν πιο ανθεκτικά στις προσβολές και στις επιθέσεις. Οι εποχές ήταν γενικά πιο σκληρές και τα παιδιά τότε αντιμετώπιζαν την επιθετικότητα των άλλων με μεγαλύτερη φυσικότητα, διότι η επιθετικότητα ήταν διάχυτη παντού: οι γονείς έδερναν τα παιδιά, οι δάσκαλοι έδερναν τα παιδιά, οι μεγάλοι έδερναν τα παιδιά και τα παιδιά δέρνονταν μεταξύ τους.  Ήταν κάτι σαν κοινωνικός νόμος.

Σήμερα όμως που η κάθε μορφής βία είναι κατακριτέα και εξοβελιστέα, τα παιδιά είναι πολύ πιο ευαίσθητα απέναντι στην επιθετικότητα, με αποτέλεσμα να έχουμε μικρά δράματα, παιδιά φοβισμένα που αρνούνται να πάνε στο σχολείο, απομονωμένα, προβληματικά, με συναισθήματα ενοχής, ντροπής, φόβου, με αμηχανία και συστολή.

Ένα 10-15% των παιδιών υπολογίζεται ότι πέφτουν θύματα σχολικού εκφοβισμού. Ο εκφοβισμός μπορεί να είναι σωματικός, λεκτικός, συναισθηματικός, σεξουαλικός. Να έχει σχέση με την εμφάνιση, το βάρος, το ύψος, τον τρόπο ομιλίας, τα χαρακτηριστικά, την καταγωγή, τη θρησκεία, τη συμπεριφορά, την καλή ή κακή απόδοση στο σχολείο.

Οι πιο συνήθεις τρόποι εκφοβισμού είναι η αφαίρεση χρημάτων και προσωπικών αντικειμένων, η καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, οι απειλές, οι βρισιές, οι ψευδείς φήμες, οι προσβολές, τα ρατσιστικά, ομοφοβικά, σεξιστικά σχόλια, τα υποτιμητικά σχόλια για την εθνική προέλευση ή την οικονομική κατάσταση κάποιου,  η ειρωνεία και ο σαρκασμός, τα συκοφαντικά γκράφιτι. Επίσης η κοροϊδία, οι γκριμάτσες, τα καψόνια, οι κλοτσιές, οι τρικλοποδιές, οι σπρωξιές, το φτύσιμο, το μαλλιοτράβηγμα, το δάγκωμα, ο αποκλεισμός από το παιχνίδι.

Ποιος έμαθε σ’ αυτά τα παιδιά που εκφοβίζουν τα άλλα όλες αυτές τις μοχθηρές τεχνικές; Κανείς. Η φύση μάς έχει εφοδιάσει όλους με τέτοια όπλα εξουδετέρωσης του αντιπάλου και προσωπικής επικράτησης. Στην ομάδα (εν προκειμένω στη σχολική τάξη) πρέπει: α) όλοι να είμαστε όμοιοι, όποιος διαφέρει πρέπει να βγει εκτός ομάδας, γιατί συνιστά κίνδυνο για τη συνοχή της β) οι πιο δυνατοί να ηγηθούν της ομάδας και οι υπόλοιποι να υπακούουν, γιατί έτσι η ομάδα έχει περισσότερες πιθανότητες να αντέξει στις εξωτερικές απειλές.

Αυτοί οι πρωτόγονοι φυσικοί μηχανισμοί ήταν πολύ αποτελεσματικοί, όταν οι πρόγονοί μας τριγυρνούσαν εδώ κι εκεί με τα ακόντια ή όταν αργότερα έφτιαξαν τις πρώτες αγροτικές τους κοινωνίες.  Εξακολουθούν να υφίστανται και σήμερα στις δικές μας κοινωνίες, όπου όποιος διαφέρει από τον μέσο όρο είναι δαχτυλοδειχτούμενος και όπου ο ισχυρότερος (με οποιονδήποτε τρόπο ισχυρότερος) μπορεί να επιβάλλεται στον λιγότερο ισχυρό. Μόνο που σήμερα όλα αυτά γίνονται με διαφορετικές εκδηλώσεις, συμβολικές ή πιο εκλεπτυσμένες και όχι απροκάλυπτα με μαλλιοτραβήγματα και κλοτσιές.

Επομένως, ας μη μας προκαλεί έκπληξη ο σχολικός εκφοβισμός. Ούτε φαινόμενο των σημερινών καιρών είναι ούτε κάτι ανεξήγητο. Ας βάλουμε στην άκρη τις εξιδανικευμένες μας απόψεις περί αγγελικής παιδικής ψυχής και ας επικεντρωθούμε στην όσο πιο γρήγορη και αποτελεσματική εξημέρωση αυτής της παιδικής ψυχής.

Τα παιδιά δεν φταίνε. Υπακούουν στη φωνή μιας ακατέργαστης φύσης. Εμείς πρέπει να υποτάξουμε αυτή τη φύση στις αρχές και τις αξίες του πολιτισμού μας.

ketivasilakou.blogspot.com
ekaterini77@gmail.com