Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Εξετάζονται οι επιδράσεις των φαρμάκων και διάφορων εξαρτησιογόνων ουσιών στην οδήγηση των οχημάτων.

Ειδικά γίνεται αναφορά στη χρήση της καθημερινής χρήσης φαρμάκων τα οποία χορηγούνται με ιατρική συνταγή για την θεραπεία διαφόρων νοσημάτων, και την επίδραση που έχουν αυτά στην οδήγηση τροχοφόρων οχημάτων.

Η λέξη οδήγηση δεν περιλαμβάνει μόνον της οδήγηση κάθε οχήματος αλλά και άλλες δραστηριότητες όπως εργασίες σε υψόμετρο – επίβλεψη μεγάλων μονάδων παραγωγής ενέργειας – επισκευές ανελκυστήρων.

Παράγοντες που επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης ειδικά των ατόμων νεαρής ηλικίας, είναι :

-   Η ικανότητα οδήγησης του ατόμου

-   Η φυσική, ψυχολογική κατάσταση του οδηγού

-   Η κοινωνική, οικογενειακή κουλτούρα

-   Το περιβάλλον οδήγησης.

Η ανάπτυξη υπερβολικής ταχύτητας αποτελεί το κύριο αίτιο αυτοκινητικών δυστυχημάτων (στοιχίζουν 40,4 δις δολλάρια ετησίως, οι ζημιές από αυτά).

Η ασφαλής οδήγηση εξαρτάται από περιβαλλοντικές επιδράσεις (καιρικές συνθήκες, κατάσταση οδικού δικτύου) από τους προσωπικούς παράγοντες του οδηγού (συναισθηματική ισορροπία – επίδραση φαρμάκων – αλκοόλης – χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών).

Η ασφαλή οδήγηση χαρακτηρίζεται σαν ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΟΔΗΓΗΣΗ και περιλαμβάνει σταθερό πλάνο οδήγησης – ετοιμότητα αντιδράσεων.

Τα συνηθισμένα αίτια που προκαλούν δυστυχήματα κατά την οδήγηση οχημάτων, είναι :

-   Σωματική κούραση

-   Αφυδάτωση οργανισμού

-   Ανεπαρκής φωτισμός δρόμου

-   Stress

-   Κατανάλωση αλκοόλ – εξαρτησιογόνων ουσιών.

Εδώ θα μπορούσε να προστεθεί και οι παρενέργειες (ανεπιθύμητη ενέργεια) φαρμάκων που χρησιμοποιεί ο οδηγός του οχήματος και οι οποίες επηρεάζουν την συνολική σωματική, ψυχική ικανότητα και την συγκέντρωση του στο οδήγημα (διάσπαση προσοχής, επιβράδυνση άμεσης αντίδρασης, κενά μνήμης).

Ακόμα και σε μικρές ποσότητες η λήψη ναρκωτικών ουσιών επηρεάζει την ικανότητα οδήγησης π.χ.

Η λήψη κάνναβης έχει σαν αποτέλεσμα

-   Επιβράδυνση ταχύτητας οδήγησης – αδυναμία νηφαλιότητας 

-   Αδύναμη παραμονή σε σταθερή πορεία.

Η λήψη αμφεταμινών και έκστασης έχει σαν αποτέλεσμα οδήγηση με μεγάλη ταχύτητα

–       Μη νόμιμη οδήγηση

–       Ελαττωμένη ικανότητα όρασης και τήρησης ασφαλούς απόστασης μεταξύ των οχημάτων.

Παραδείγματα φαρμάκων που

επιδρούν στην οδήγηση οχημάτων

Όλες οι παραπάνω παρενέργειες προκαλούν δυσμενείς συνθήκες οδήγησης.

Στατιστικά στοιχεία αναφέρουν ότι ποσοστό 10% των ατόμων που οδηγούν τροχοφόρα οχήματα δεν γνωρίζουν αν τα φάρμακα που χρησιμοποιούν θεραπευτικά έχουν παρενέργειες στην οδήγηση (φάρμακα εποχιακών αλλεργιών όπως αντιϊσταμινικά προκαλούν υπνηλία). Επίσης η χρήση αποσυμφορητικών μύτης (σταγόνες – spray) και αντιβηχικά φάρμακα προκαλούν, υπνηλία, μείωση ικανότητας οδήγησης.

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες και επιδράσεις των φαρμάκων στην οδήγηση είναι σημαντικές.

Σύμφωνα με την ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΛΕΣΧΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΥ GE (ADAC) ποσοστό 25% των τροχαίων ατυχημάτων συμμετέχει η ευθύνεται πλήρως, οι αρνητικές επιδράσεις που ασκούν τα λαμβανόμενα φάρμακα από τον οδηγό του οχήματος φάρμακα στην ικανότητα της οδήγησης.

Άλλα στατιστικά στοιχεία από διεθνείς οργανώσεις αναφέρουν ότι το 2017 - 21,4 εκατομμύρια άτομα ηλικίας 16 ετών και άνω, οδηγούσαν υπό την επήρεια αλκοόλ – μέθης.

Επίσης, 12,8 εκατομμύρια άτομα οδηγούσαν κάνοντας χρήση «εξαρτησιογόνων – παράνομων ουσιών».

Οι άνδρες αρέσκονται να οδηγούν υπό την επήρεια αλκοόλ και «ουσιών» ειδικά ηλικιών 21-26.

Έτσι, οι νεαρές ηλικίες αρέσκονται να οδηγούν υπό κατάσταση μέθης, εξάρτησης που σε συνδυασμό με την απειρία οδήγησης, εθισμός στη μεγάλη ταχύτητα, υπερεκτίμηση γενικά την ικανότητα οδήγησης, έχει σαν αποτέλεσμα τραγικά συμβάντα.

Τα αυτοκινητικά δυστυχήματα αναφέρονται στην αιτία κύριου θανάτου στις ηλικίες 10-19 ετών.

Μεταξύ των μαθητών του Λυκείου έχει βρεθεί ότι ο 1 στους 6 οδηγεί υπό επήρεια ουσιών ή χρήσης αλκοόλης τουλάχιστον 1 φορά τον χρόνο.

Από τις παράνομες ουσίες η ΜΑΡΙΧΟΥΑΝΑ κατέχει την 1^η θέση στην προτίμηση των οδηγών αυτοκινήτου 2^η επιλογή αποτελεί η ΚΟΚΑΪΝΗ και 3^η κατά σειράν προτίμηση έρχονται τα ΑΝΑΛΓΗΤΙΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ.

Η λήψη μαριχουάνας επηρεάζει σημαντικά το σύνολο των ψυχοκινητικών και γνωστικών ικανοτήτων του κάθε χρήστη της.

Προκαλεί ελάττωση της προσοχής – προάγει την νωθρότητα μειώνει την αντίληψη χρόνου και απόστασης των οχημάτων – μειώνει τον χρόνο αντίδρασης σε ερεθίσματα – μειώνει χρόνο αντίδρασης σε ερεθίσματα – προκαλεί διάσπαση προσοχής – μείωση συντονισμού κινήσεων αντιδράσεων – ισορροπίας.

Όλες οι παραπάνω ενέργειες ενισχύονται από την σύγχρονη λήψη αλκοόλης.

Η χρήση ΚΑΝΝΑΒΗΣ προκαλεί μείωση της πνευματικής συγκέντρωσης, επαγρύπνησης του οδηγού του κάθε οχήματος, βραδύτερα αντανακλαστικά, ανεπαρκή συντονισμό των κινήσεων οδήγησης, μικρότερο χρόνο αντίδρασης – αδυναμία αντιμετώπισης έκτακτων περιστατικών.

Ο μεταβολίτης της κάνναβης η Δελτα-9-τετραϋδροκανναβινόλη (THC) δρα απευθείας στο Κεντρικό Νευρικό Σύστημα (Κ.Ν.Σ.).

Γενικά η κατανάλωση οπιοειδών ουσιών (Ηρωΐνης – Όπιο) προκαλεί – υπνηλία – μείωση γνωστικών ικανοτήτων ελάττωση συγχρονισμού κινήσεων – θόλωση της όρασης – ναυτία – έμετος.

Οι επιδράσεις της αλκοόλης στην λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού ποικίλει.

Η κατάχρηση αλκοόλης μειώνει την ικανότητα συντονισμού κινήσεων, αντιδράσεων εκούσιων ακούσιων, πνευματικής συγκέντρωσης, αδυναμία διατήρησης σταθερής πορείας σχήματος.

Γενικά αναστέλλει τις λειτουργίες των ανωτέρων κέντρων του εγκεφάλου τα οποία ελέγχουν την συμπεριφορά (κοινωνική – προσωπική) με αποτέλεσμα «χαλάρωση» απελευθέρωση και επιτέλεση πράξεων βίας, επιθετικότητας, μη κοινωνικότητας.

Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι πολλοί χρήστες ναρκωτικών κάνουν συνδυασμούς μεταξύ ναρκωτικών ή με άλλα φάρμακα.

Παραδείγματα αναφέρονται χαρακτηριστικά τα εξής :

-   Συνδυασμός κοκαΐνης + χάπια για απώλεια σωματικού βάρους ή με αντιϊσταμινικά, έχει σαν αποτέλεσμα ενίσχυση των ενεργειών της κοκαΐνης αυτό ισχύει και τους συνδυασμούς  κοκαΐνης + αντικαταθλιπτικών που οδηγούν ακόμα και σε θάνατο.

-   Επίσης, η σύγχρονη λήψη κοκαΐνης + φαρμάκων για την θεραπεία υψηλής αρτηριακής πίεσης, μπορεί να προκαλέσει την γένεση αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο – καρδιακής προσβολής.

-   Οι δράσεις της κοκαΐνης επίσης ενισχύονται από την σύγχρονη χρήση αλκοόλης και ηρεμιστικών φαρμάκων.

-   Ο συνδυασμός κοκαΐνης και ενέσιμης ηρωΐνης αυξάνει τεράστια την τοξικότητα και προκαλεί θάνατο.

-   Η σύγχρονη λήψη μαριχουάνας και ηρεμιστικών – οπιοειδών προκαλεί αύξηση παραισθήσεων – αγωνιώδης συμπεριφορά ενώ δυσοίωνη πρόβλεψη γίνεται στον συνδυασμό με διεγερτικά φάρμακα (καφεΐνη – νικοτίνη).

-   Τα ηρεμιστικά σαν παρενέργειες εμφανίζουν : υπνηλία – απώλεια συγχρονισμού κινήσεων – έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης – αδυναμία συγχρονισμού ομιλίας – επιβράδυνση χρόνου αντίδρασης. Ειδικά στην οδήγηση οχημάτων οι Βενζοδιαζεπίνες προκαλούν μειωμένη αντίληψη κυκλοφορικών προβλημάτων αδυναμία τήρησης σταθερή πορείας του οχήματος, αδιαφορία τήρησης των κανόνων της κυκλοφορίας.

-   Πολλά άτομα συνδυάζουν την μεθαδόνη που χορηγούνται σε αυτό σαν φάρμακο απεξάρτησης με χρήση Βενζοδιαζεπίνων με στόχο την ενίσχυση των ενεργειών της μεθαδόνης.

-   Αλκοόλ : εμφανίζει δράση συνεργικά (αυξάνει τη δράση) των ηρεμιστικών φαρμάκων. Επίσης, η αλκοόλη όταν συγχωρήζεται με ηρεμιστικό ενισχύει την απορρόφησή τους, μειώνει τον μεταβολισμό τους στο ήπαρ και οι αυξημένη πυκνότητα των ηρεμιστικών (συνήθως Βενζοδιαζεπίνης) προκαλούν παράλυση αναπνευστικού κέντρου – καρδιακής λειτουργίας.

-   Επίσης αδόκιμος συνδυασμός ηρεμιστικών και διεγερτικών φαρμάκων γίνεται από άτομα για την μείωση της δράσης των ηρεμιστικών με εμφάνιση απρόβλεπτων συμπτωμάτων.

Εκτός όμως από την κατανάλωση των εξαρτησιογόνων ουσιών – ναρκωτικών υπάρχουν «φάρμακα καθημερινής χρήσεις», όπως :

-   ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ

-   ΑΝΤΙΚΑΤΑΘΛΙΠΤΙΚΑ

-   ΧΑΠΙΑ ΧΟΡΗΓΟΥΜΕΝΑ ΓΙΑ ΥΠΝΟ

-   ΑΝΤΙΪΣΤΑΜΙΝΙΚΑ (φάρμακα κατά αλλεργιών)

-   ΑΠΟΣΥΜΦΟΡΗΤΙΚΑ (φάρμακα για βήχα – ρινική καταρροή)

-   ΜΥΟΧΑΛΑΡΩΤΙΚΑ

-   ΠΑΥΣΙΠΟΝΑ τα οποία περιέχουν στην σύνθεσή τους ΟΠΙΟΕΙΔΗ ή άλλες ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν στη χρήση τους.

• ΥΠΝΗΛΙΑ
• ΘΑΜΠΟΣ «θολή» όραση
• ΖΑΛΗ
• ΜΕΙΩΣΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΜΝΗΜΗΣ.

Εδώ πρέπει να τονιστεί και η εμφάνιση συμπτωμάτων, ενεργειών (παρενεργειών) οι οποίες προκύπτουν από τις αλληλοεπιδράσεις φαρμάκων.

Αλληλοεπίδραση : Ορίζεται σαν εμφάνιση νέων ανεπιθύμητων ενεργειών ή αύξηση της συχνότητας και βαρύτητας των γνωστών ανεπιθύμητων ενεργειών των χορηγούμενων ουσιών ή και αύξηση ή μείωση της γνωστής δράσης των φαρμάκων που χορηγούνται. Αυτό συμβαίνει όταν 2 ή περισσότερα φάρμακα συνυπάρχουν στον ανθρώπινο οργανισμό. Οι αλληλοεπιδράσεις γίνονται συχνότερες και ισχυροποιούνται με την παράλληλη χρήση αλκοολούχων ποτών, μη κατάλληλη διατροφή, ΚΑΠΝΙΣΜΑ. Αλληλοεπίδραση σε απλή γλώσσα σημαίνει ότι : 2 ή περισσότερα φάρμακα συνυπάρχουν στον οργανισμό και η παρουσία τους εμφανίζει παρενέργειες. Τα περισσότερα άτομα ηλικίας 57-85 ετών λαμβάνουν 1 φάρμακο σε καθημερινή βάση, ενώ ποσοστό που ανέρχεται στο 50% των ηλικιωμένων ατόμων λαμβάνουν ακόμα και 5 φάρμακα κάθε μέρα εδώ τονίζεται η συνύπαρξη (συννοσηρότητα) παραπάνω από μία νόσων (π.χ. Σακχαρώδης Διαβήτης – Αρτηριακή Υπέρταση - Υπερχοληστερ…). Το πρόβλημα της αλληλοεπίδρασης (συγχορήγησης) φαρμάκων μεγεθύνεται : α) από την κακή χρήση των συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

Έχει υπολογιστεί, ότι :

• 2.000.000 άτομα κάνουν κακή χρήση των φαρμάκων με συνταγή που λαμβάνουν.
• 1.000.000 άτομα χρησιμοποιούν «διεγερτικά χάπια» π.χ. Viagra.
• 1.500.000 κάνουν χρήση ηρεμιστικών παράλληλα με την καθημερινή λήψη των απαραίτητων φαρμάκων.
• 271.000 χρησιμοποιούν ηρεμιστικά για πρώτη φορά.

Επίσης, πρέπει να αναφερθεί το γεγονός ότι τα ηλικιωμένα άτομα κάνουν χρήση εκτός από μη συνταγογραφούμενα φάρμακα και διαιτητικών προϊόντων ουσιών φυτικής προέλευσης (μη ελεγχόμενα συνταγογραφικά φάρμακα) οι οποίες ουσίες μπορεί να επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά παρεμβαίνοντας στον μεταβολισμό των φαρμάκων που λαμβάνονται από τον ασθενή.

Υπενθυμίζεται ότι πριν από κάθε χορήγηση φαρμάκου, πρέπει να εξετάζεται η λειτουργία του ήπατος και των νεφρών τα οποία είναι τα όργανα που καθορίζουν τον μεταβολισμό και αποβολή κάθε ουσίας και φαρμάκων που προσλαμβάνει ο οργανισμός του ανθρώπου.

Ας εξετάσουμε ορισμένες ναρκωτικές εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως :

• P.C.P.C. (Pheycy Adine)

ή «Σκόνη αγγέλου» «αγγελόσκονη»

Χρήση του αρχική σαν αναισθητικό φάρμακο.

Λαμβάνεται από το στόμα – με κάπνισμα – με ένεση – από την μύτη.

Συνδυάζεται με καπνό – κάνναβη.

Αλλαγές συμπεριφοράς εμφανίζεται σε λήψη χαμηλών δόσεων όπως και αστάθεια βαδίσματος – μούδιασμα άκρων – σκονταυτική ομιλία – απώλεια ισορροπίας σώματος.

Μέτριες δόσεις (5-10mg ενδορρινικά ή 0,01 – 0,02 mg/Kgr ενδομυϊκά, ενδοφλέβια, προκαλεί  ……….. και αναισθησία.

Υψηλές δόσεις προκαλούν σπασμούς.

Ψυχωσικές καταστάσεις που μοιάζουν με σχιζοφρενικά επεισόδια.

• MDMA

(«έκσταση» Molly – «ναρκωτικό των πάρτι» – «χάπι αγάπης»)

Ψυχοτρόπο ναρκωτικό γίνεται πιο επικίνδυνο όταν αναμιγνύεται με αλκοόλ. Χρήση του 1953 στον στρατό των ΗΠΑ σε ψυχολογικά tests. Το 1960 χρησιμοποιείται σαν ψυχοθεραπευτικό «μειώνει τις αναστολές» ενώ από το 1970 είναι «ναρκωτικό των πάρτι».

Προκαλεί : ταχυκαρδία – ψευδαισθήσεις – αύξηση αφής – αίσθηση αυξημένης υπεροχής, αυτοπεποίθησης, υψηλής δράσης παραισθησιογόνο με ψυχο…., ψυχεδελικές ιδιότητες.

• ΚΕΤΑΜΙΝΗ

-   Καταπραϋντικό για πόνο (νοσοκομειακή χρήση).

-   Καταστέλλει το Κ.Ν.Σ. (χρήση στην γενική αναισθησία).

-   Έχει ψυχοδηλωτικές, διασχιστικές επιδράσεις.

-   Κυκλοφορεί σε λευκή σκόνη – υγρή μορφή. Λαμβάνεται ενδοφλέβια, ενδομυϊκά και από την μύτη ή από το στόμα.

-   Το 2010-13 χρήση της σαν αντικαταθλιπτικό ταχείας δράσης.

-   Εμφανίζει κοινό χαρακτηριστικό με PCP (phenogydidine).

-   Έχει συνδυαστεί με σεξουαλικές επιθέσεις (απώλεια γεγονότων)

-   Επιδρά βλαπτικά στην ουροδόχο κύστη.

ΠΥΚΝΟΤΗΤΕΣ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΥΡΩΝ ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΚΑΙ ΟΥΡΑ

(Γενικά τα ναρκωτικά ανιχνεύονται στις βιολογικές

Εκκρίσεις, αίμα, ούρα, σίελος)

Ref. : - Βικιπαίδεια

-   ΠΕΑ : Βλάβες από φάρμακα

-   NIH : Drug Drive