Γράφει ο
Δρ Ιωάννης Παρίσης

«Τώρα οι Έλληνες ας πάνε κολυμπώντας στην Κωνσταντινούπολη» Κόμης Ιγνάτιεφ, πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη

Στις 19 Φεβρουαρίου εορτάζεται η επέτειος της Επαναστάσεως του Ολύμπου, η οποία με κέντρο το Λιτόχωρο, υπήρξε η αντίδραση των Ελλήνων της Μακεδονίας στη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και τη δημιουργία της «Μεγάλης Βουλγαρίας», που έθετε σε κίνδυνο τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας.

Κατά την Ρωσο-Τουρκική σύγκρουση που ξεκίνησε το θέρος του 1877, ο ρωσικός στρατός έφθασε τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους στα πρόθυρα της Κωνσταντινουπόλεως και υπαγόρευσε τις θελήσεις του στον Σουλτάνο, με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Με αυτήν δημιουργείτο η Μεγάλη Βουλγαρία, εις βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όμως στην πράξη πάνω σε πληθυσμούς και σε εδάφη ελληνικά, μέχρι τον Αλιάκμονα ποταμό και τον Όλυμπο, περίπου σε ολόκληρη τη Μακεδονία, αλλά και Θράκη, εκτός της περιοχής Αλεξανδρουπόλεως.

Δημιουργός της Συνθήκης αυτής υπήρξε ο από το 1862 Πρεσβευτής της Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, Στρατηγός Κόμης Ιγνάτιεφ – ουσιαστικός επικεφαλής της Πανσλαβιστικής Κίνησης στην Βαλκανική. Υπογράφοντας τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου ο Ιγνάτιεφ είπε στους Βουλγάρους: «Τώρα οι Έλληνες ας πάνε κολυμπώντας στην Κωνσταντινούπολη». 

Ο Ιγνάτιεφ είναι εκείνος που το 1866, όταν εξερράγη η Κρητική Επανάσταση, προκειμένου να επιτύχει την εύνοια των Τούρκων υπέρ των Βουλγάρων, παρότρυνε τους τελευταίους να προσφερθούν να πολεμήσουν κατά των Ελλήνων στην Κρήτη. Είναι ο ίδιος που, συνέταξε το αυτοκρατορικό φιρμάνι με το οποίο ιδρύθηκε η ανεξάρτητη Βουλγαρική Εξαρχία που αποκόπηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, γεγονός που δημιούργησε τόσα προβλήματα για τον Ελληνισμό στο μέλλον.

Στο Λιτόχωρο, στις 19 Φεβρουαρίου, υψώθηκε η σημαία της Επανάστασης, και σχηματίστηκε Προσωρινή Κυβέρνηση, την ίδια ημέρα της υπογραφής της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, με επικεφαλής τον Λιτοχωρίτη Ευάγγελο Κοροβάγκο και τον Επίσκοπο Κίτρους Νικόλαο Λούση. Η απόφαση συνυπογράφηκε από 40 αντιπροσώπους από χωριά της Πιερίας, του Καταφυγίου Ολύμπου, του Βελβενδού Κοζάνης και το Λιβάδι Ολύμπου. Την επομένη κηρύχθηκε η Επανάσταση στον Κολινδρό, από τον Επίσκοπο Νικόλαο Λούση, όπου με αρχηγό τον οπλαρχηγό Βαγγέλη Χοστέβα και 300 άνδρες, έγινε με επιτυχία η επίθεση κατά της τουρκικής φρουράς.

Παρά τα προβλήματα ανεφοδιασμού και την ύπαρξη ισχυρών τουρκικών δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή, η εκστρατεία ξεκίνησε με επικεφαλής τον Λοχαγό Κοσμά Δουμπιώτη, ο οποίος είχε αποβιβασθεί στην Πλάκα Λιτοχώρου με πάνω από 500 άνδρες, Στο μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου μεταφέρθηκαν πολεμοφόδια και συγκεντρώθηκαν 2.500 άνδρες από τις γύρω περιοχές. 

Η επανάσταση στον Όλυμπο και την Πιερία κατεπνίγη στο αίμα από μεγάλες τουρκικές δυνάμεις. Το Λιτόχωρο και ο Κολινδρός πυρπολήθηκαν, στο μοναστήρι των Αγίων Πάντων έγινε ολοκαύτωμα. Από τον Όλυμπο και τα Πιέρια μέχρι τη Θεσσαλία και τη Δυτική Μακεδονία, σε ολόκληρη τη Μακεδονία, ο Ελληνισμός έγραψε νέες σελίδες αγώνων. Αν και η βοήθεια από την ελεύθερη Ελλάδα ήταν μικρή και σπασμωδική, η θυσία τους δεν υπήρξε μάταιη.

Η σημασία της Επαναστάσεως του Ολύμπου για την αποτροπή των σχεδίων της Ρωσίας εις βάρος του Ελληνισμού υπήρξε μεγάλη. Πράγματι η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου καταργήθηκε τρεις μήνες αργότερα, πριν προλάβει να υλοποιηθεί, με τη Συνθήκη του Βερολίνου, με πρωτοβουλία των άλλων μεγάλων δυνάμεων, ιδίως της Αγγλίας, η οποία με μεγάλη δυσφορία έβλεπε την κάθοδο της Ρωσίας, διά της Βουλγαρίας, στο Αιγαίο. 

Βεβαίως, όπως πάντοτε συμβαίνει στο διεθνές σύστημα, οι σχέσεις των κρατών, ιδίως των μεγάλων δυνάμεων, βασίζονται σε συμφέροντα και όχι σε συμπάθειες. Πράγματι η Αγγλία, λίγες ημέρες προ του Συνεδρίου του Βερολίνου, συνήψε μυστική συμφωνία με την Τουρκία, με την οποία αναλάμβανε να υποστηρίξει τις τουρκικές απόψεις με αντάλλαγμα τη νήσο Κύπρο, η οποία έκτοτε κατέστη βρετανική κτήση. 

Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου αποτέλεσε την σαφέστερη εκδήλωση των Πανσλαβιστικών τάσεων της Ρωσίας, καταδικάζοντας εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων σε εκβουλγαρισμό ο οποίος αποφεύχθηκε με αγώνες και θυσίες. Τα αποτελέσματα, κατά τις επόμενες δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένου του Μακεδονικού Αγώνα, είναι γνωστά. Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου δημιούργησε επίσης την μεγάλη ιδέα των Βουλγάρων, στην εκπλήρωση της οποίας έτεινε έκτοτε η βουλγαρική πολιτική, θεωρώντας ότι από την συνθήκη εκείνη απέκτησε απαράγραπτα δικαιώματα.

Αξίζει να επισημανθεί ότι η Ρωσία δημιούργησε την «Μεγάλη Βουλγαρία», εις βάρος της Ελλάδας, όταν οι Βούλγαροι ουδόλως τους συμπαραστάθηκαν, σε αντίθεση προς τους Έλληνες που πάντοτε ήταν συμπαραστάτες της Ρωσίας σε όλους τους πολέμους τους κατά των Τούρκων. Η ρωσική πολιτική είχε ήδη από ετών «επιλέξει» τους Βουλγάρους ως καταλληλότερους για την επίτευξη των στόχων της στην Βαλκανική, εκτιμήσασα ότι οι λοιποί ομόδοξοι – Έλληνες και Σέρβοι – με ισχυρά εθνική υπόσταση και φιλελεύθερο πνεύμα, δεν αποτελούσαν έδαφος κατάλληλο για τις επιδιώξεις της.

-Ο κ. Ιωάννης Παρίσης είναι Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης – Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος της Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (ΑΣΑ) – http://www.acastran.org