Οι αρχαίες επιγραφές της ΠολυρρήνιαςΚυκλοφόρησε προσφάτως στα ελληνικά το βιβλίο του Ισπανού καθηγητού Ángel Martínez Fernández με τίτλο «Επιγραφές Πολυρρηνίας»(δημοσιεύματα του Αρχαιολογικού Δελτίου, 103), από τις εκδόσεις του Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, ΤΑΠΑ, 2012.

Ιδού τι λέει ο σημαντικός Ισπανός καθηγητής και φιλέλλην-ελληνιστής, για το έργο του:

«Επ’ ευκαιρία της πολιτιστικής εσπερίδας στο χωριό Πολυρρήνια, στις 6 Σεπτεμβρίου 1997, η οποία διοργανώθηκε από την αρχαιολόγο της ΚΕ΄ Εφορίας Αρχαιοτήτων, Σταυρούλα Μαρκουλάκη, και στην οποία είχα την τιμή να συμμετάσχω, προέκυψε η ιδέα να συντάξουμε αυτήν την έκδοση των επιγραφών της αρχαίας πόλεως της Πολυρρηνίας. Αυτό το σχέδιο – που το οφείλω στην γενναιοδωρία της ΚΕ΄ Εφορίας Αρχαιοτήτων και ιδιαιτέρως στην τ. διευθύντρια Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη και την αρχαιολόγο Σταυρούλα Μαρκουλάκη – αναφερόταν τόσο στην αναθεώρηση και την μελέτη των πολυαρίθμων επιγραφών, που ήταν ήδη γνωστές από τους προηγούμενους εκδότες, και οι οποίες στην πλειονότητα των περιπτώσεων βρίσκονταν σε άγνωστη τοποθεσία, όσο και στην μελέτη, των νέων επιγραφών που εμφανίζονταν τυχαία κατά την διεξαγωγή των ερευνών μας στο χωριό Πολυρρήνια».

Ειδική αναφορά αξίζει να σημειωθεί στην αφιέρωση του βιβλίου (σελ. 7): Το έργο αφιερώνεται κυρίως στην μνήμη διακεκριμένων προσώπων της επιγραφικής, αρχαιολογίας και πολιτισμού των Ελλήνων, που έχει άμεση σχέση με τον πολιτισμό της Πολυρρηνίας.

Αναφερόμαστε στους αείμνηστους Στέφανο Ξανθουδίδη και Βασίλειο Θεοφανίδη, δυο πρωτοπόρους αρχαιολόγους της ελληνικής αρχαιολογίας από τις αρχές του 20ού αι., στην MargaritaGuarducci, κεντρικό πρόσωπο της ελληνικής επιγραφικής του 20ού αι. και συγγραφέας του «corpus» ονομαζόμενου «Inscriptiones Creticae», καθώς και στον Νίκο Κακαουνάκη, που προώθησε τις μελέτες για την αρχαία Πολυρρήνια.

Στην εισαγωγή (σελ. 29-66) γίνεται ανάλυση της ιστορίας της αρχαίας Πολυρρηνίας μέσα από τα φιλολογικά και επιγραφικά κείμενα και εκθέτουμε φιλολογικές και επιγραφικές μαρτυρίες εκτός Πολυρρηνίας. Ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι επιγραφές αρ. 1 (σελ. 45-46) και αρ. 2 (σελ. 46-48), στις οποίες αναφέρονται νέες προτάσεις συμπληρώσεως, οι οποίες βασίζονται στην αυτοψία των κειμένων, ενώ στην επιγραφή αρ. 25, γίνεται μια προσεκτική αναθεώρηση του κειμένου και δίδεται η πρώτη νεοελληνική απόδοση.

Το παρόν έργο αποτελεί μια κριτική έκδοση και λεπτομερή μελέτη ενός επιγραφικού corpus: Οι επιγραφές της αρχαίας Πολυρρηνίας. είναι ένα σύνολο που συντίθεται από 83 επιγραφές συνολικά, συγκεκριμένα από μια αφιερωματική επιγραφή του 5ου αι. π.Χ., από 81 επιγραφές της ελληνιστικής και αυτοκρατορικής εποχής και από μια χριστιανική επιγραφή. Εκτός από δυο επιγραφές στα λατινικά, όλες οι υπόλοιπες είναι γραμμένες στα ελληνικά.

Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου απαντώνται ένα μέρος με πίνακες (σελ. 203-260) και άλλο ένα με χάρτες (σελ. 261-264). Στο μέρος των πινάκων εμφανίζονται 164 εικόνες με ασπρόμαυρες φωτογραφίες υψηλής ποιότητος, καθώς και με αντίγραφα των μελετημένων επιγραφών.

Όσον αφορά την μελέτη των επιγραφών, δεν παρουσιάζεται μόνο η ενασχόληση με τα κείμενα και τα διάφορα προβλήματα που οι επιγραφές παρουσιάζουν (όπως η παλαιογραφία της επιγραφής, η ανάγνωση, η χρονολόγηση, η βιβλιογραφία κάθε επιγραφής και τα φιλολογικά σχόλια), αλλά δίδεται και η ανάλυση σε ζητήματα σχετικά με το επιγραφικό αντικείμενο και τον τόπο των επιγραφών.

Μεταξύ των επιγραφών που βρέθηκαν στην έρευνα, ειδική μνεία ενδιαφέροντος αποτελεί η επιγραφή αρ. 76 (σελ. 169-171). Πρόκειται για ένα σπόνδυλο από ραβδωτό ενεπίγραφο κίονα, από ανοικτό γκρι ασβεστόλιθο. Ο κίονας ευρέθη σ’ έναν κήπο, ιδιοκτησίας της Αρτεμισίας Ειρηνάκη και του Δημήτρη Μυλωνάκη. Ο κήπος ευρίσκεται δυτικά, αναφορικά  με την πλατεία του χωριού και σε απόσταση 200 περίπου μ., ενώ 200 μ. νοτιότερα ευρίσκεται το υδραγωγείο του Αδριανού. Ο κίονας είχε αποκαλυφθεί στην δεκαετία του 1930 όταν έσκαψαν δίπλα για να κτίσουν ένα τυροκομείο, χρησιμοποιώντας ένα αρχαίο λαξευτό «σπίτι».
Ωστόσο, μέχρι το 1999 κανείς δεν είχε προσέξει την επιγραφή. Σήμερα στο σημείο αυτό σώζεται το λαξευτό τμήμα, ενώ διακρίνονται μπροστά του αρχαίοι τοίχοι. Ο κίονας ευρέθη επιφανειακά, πεσμένος δίπλα στο μονοπάτι, που οδηγεί στον λαχανόκηπο, σήμερα, μπροστά από την αρχαία κατασκευή. Στον ίδιο χώρο ευρέθη, σύμφωνα με τις προφορικές πληροφορίες των ηλικιωμένων χωρικών, μικρό χρυσό κομμάτι (περίπου 7 εκατ.) που απεκαλύφθη τυχαίως από το νερό της βροχής. Παραδίπλα υπάρχει μία αρχαία κλίμακα (σκάλα) πελεκημένη στον βράχο, εν μέρει καλά συντηρημένη, η οποία ανεβαίνει στην «σπηλιά» από το κατώτερο επίπεδο, αφού η διαμόρφωση του εδάφους είναι επικλινής. Πρόκειται για ένα σημείο με πανοραμική θεά της αρχαίας πόλεως, νότια, κάτω από την Ακρόπολη. Επί πλέον, ας έχουμε κατά νου ότι η επιγραφή περιέχει ανθρωπωνύμια προσκυνητών και είναι παρόμοια με άλλες αναθηματικές επιγραφές ενός ναού - πιθανώς της Αρτέμιδος. Φαίνεται πιθανόν ότι στην θέση αυτή υπήρχε άλλο ιερό, αφιερωμένο σε μια θεότητα - πιθανώς της Ήρας. Η λατρεία αυτής της θεάς στην Πολυρρήνια είναι επίσης γνωστή από την επιγραφή αρ. 1 και από τα νομίσματα αυτής της πόλεως από το 330-280 π.Χ., στα οποία η Ήρα εμφανίζεται σαν προστάτιδα θεότητα της πόλεως. Εξ άλλου, οι επιγραφικές και νομισματικές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν την μεγάλη σημασία που η λατρεία της Ήρας είχε σε άλλες πόλεις της Κρήτης.

Μπορούμε να πούμε ότι η επιστημονική επιρροή αυτού του βιβλίου είναι μεγάλη έως σήμερα. Τα πιο γνωστά επιστημονικά περιοδικά διάφορων χωρών αφιέρωσαν διάφορες βιβλιοκρισίες για το βιβλίο. Μερικά παραδείγματα είναι:

Το περιοδικό «Myrtia», αρ.  27, 2012, σελ. 452-454.
Το περιοδικό Humanitas του Πανεπιστημίου της Κοΐμπρα στην Πορτογαλία,
Το περιοδικό Minerva του Πανεπιστημίου της Valladolid,
Το περιοδικό Estudios Clásicos από τη Sociedad Española de Estudios clásicos,
Το περιοδικό Emerita,
Το περιοδικό Erytheia από την Sociedad Hispano Neohelénica,
Το γερμανικό περιοδικό Antikeund Abendland,
Το περιοδικό Sylloge Epigraphica Barcinonensis και τέλος,
Το περιοδικό Filología του Πανεπιστημίου της LaLaguna,
και άλλα.

www.lekakis.com