Γράφει ο
Γιάννης Βασιλείου

       Η συστηματική προστασία των καταναλωτών της αποτελούσε πρωταρχικό στόχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) από την πρώτη κιόλας μέρα της δημιουργίας της. Με την πάροδο του χρόνου, τα δεδομένα άλλαξαν και οι συνιστώσες που υπαγόρευαν την ορθή προστασία των καταναλωτών αναμενόμενα διαφοροποιήθηκαν. Αυτό όμως που έμεινε ίδιο είναι η ακατάβλητη βούληση της Ένωσης για περαιτέρω προστασία. Στα πλαίσια του παρόντος άρθρου θα εξηγήσουμε τους τρόπους μέσω των οποίων η προστασία αυτή γίνεται πραγματικότητα (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Για να μιλήσουμε λίγο πιο συγκεκριμένα, η Ένωση επιδίδεται στην προστασία των καταναλωτών με τους εξής τέσσερις τρόπους: α) εγγυάται την ασφάλεια των προϊόντων τα οποία ο καταναλωτής αγοράζει εντός της ενιαίας αγοράς, β) παρέχει υπερπολύτιμη αρωγή στους καταναλωτές ώστε οι τελευταίοι να δύνανται να προβούν σε σωστές επιλογές βάσει ακριβών πληροφοριών σε ειδικά ζητήματα και περιπτώσεις, όπως λόγου χάριν στα πλαίσια των αγορών μέσω διαδικτύου (οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είναι και ελαφρώς επικίνδυνες), γ) προασπίζει με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο τα δικαιώματα των καταναλωτών διαμέσου της νομοθεσίας, παρέχοντας για παράδειγμα στους καταναλωτές ουσιαστική συνδρομή για άμεση επίλυση διαφορών με εμπόρους και δ) φροντίζει με λίαν εποικοδομητικό τρόπο ώστε τα εκάστοτε καταναλωτικά δικαιώματα να συνάδουν τόσο με τις κοινωνικές, όσο και με τις οικονομικές αλλαγές, κυρίως στον τομέα της ενέργειας, στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και στον ψηφιακό τομέα (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Αξίζει να σημειώσουμε ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής του 2016, οι μισοί καταναλωτές της Ένωσης πραγματοποιούν τακτικά ηλεκτρονικές αγορές, αλλά μονάχα το 15% των καταναλωτών πραγματοποιεί ηλεκτρονικές αγορές από άλλα κράτη-μέλη (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Η λεπτομέρεια αυτή είναι ιδιαιτέρως σημαντική, ενώ πρέπει επίσης να υπογραμμίσουμε ότι, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, οι διαδικτυακοί αγοραστές πραγματοποιούν διασυνοριακές αγορές εντός της Ένωσης δίχως πρακτικά να το καταλαβαίνουν. Τέσσερις στους δέκα νομίζουν ότι τα προϊόντα που αγοράζουν προέρχονται από εγχώριο διαδικτυακό πωλητή. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να προβληματίσει σε μεγάλο βαθμό, αφού οι προεκτάσεις του καθίστανται απρόβλεπτες (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Θα λέγαμε ότι τα μείζονα ζητήματα που σχετίζονται με τις διασυνοριακές ηλεκτρονικές αγορές αφορούν α) την παράδοση, β) την έννομη προστασία και γ) τα θεμελιώδη καταναλωτικά δικαιώματα. Δυστυχώς, στα πλαίσια των διασυνοριακών αγορών καταγράφεται δυσανάλογα υψηλός αριθμός προβλημάτων και, σαν συνέπεια, μονάχα το 38% των καταναλωτών εμπιστεύεται τις διαδικτυακές αγορές από άλλα κράτη-μέλη (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Για την εύρυθμη αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων, κρίθηκε απαραίτητο από την Επιτροπή να ληφθούν άμεσα και εποικοδομητικά μέτρα. Η «Στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά της Ευρώπης», η οποία ανακοινώθηκε το Μάιο του 2015, αποτέλεσε κομβικής σημασίας βήμα. Στα ευρύτερα πλαίσιά της παρατίθενται 16 υψηλού ενδιαφέροντος πρωτοβουλίες για α) την ταχύτερη δυνατή ενθάρρυνση και προαγωγή του ηλεκτρονικού εμπορίου στην Ένωση και β) την αποτελεσματική δημιουργία μιας συνδεδεμένης ψηφιακής ενιαίας αγοράς (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Πέραν αυτού, επισήμανσης χρήζει το γεγονός ότι η Επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων (ENVI) και η Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών (IMCO) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο Απασχόλησης, Κοινωνικής Πολιτικής, Υγείας και Καταναλωτών (EPSCO), το Τμήμα «Απασχόληση, Κοινωνικές Υποθέσεις και Δικαιώματα του Πολίτη» της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, η Επιτροπή «Φυσικοί πόροι» (ΝΑΤ) της Επιτροπής των Περιφερειών, η Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφαλίσεων και Επαγγελματικών Συντάξεων, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) και ο Εκτελεστικός Οργανισμός για τους Καταναλωτές, την Υγεία, τη Γεωργία και τα Τρόφιμα (CHAFEA) εργάζονται ακατάπαυστα για την ουσιαστικότερη δυνατή προστασία των καταναλωτών (Βασιλείου, 2014, 2017α, 2017β, 2017γ και 2018· Ευρωπαϊκή Ένωση, 2015 και 2018).

       Μέσω των μελετών μας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ευρύτατο αυτό φάσμα χαρακτηρίζεται από εξαιρετική οργάνωση και αρτιότατο συντονισμό, που αναμφίβολα αποτελούν εχέγγυα για ένα ακόμα πιο αισιόδοξο μέλλον αναφορικά τόσο με την προστασία των καταναλωτών, όσο και με την εν γένει οικονομική ανάπτυξη. 

ΠΗΓΕΣ

Βασιλείου, Ιωάννης (2014), Ευρωπαϊκή Ενοποίηση-Μια Διαδικασία Σύγκλισης ή Απόκλισης; (Β΄ Έκδοση-Ειδική Έκδοση Για Πανεπιστήμια) (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2017α), Ευρωπαϊκή Ένωση και Ενέργεια-Η Πορεία προς το 2050-Σκέψεις, Ιδέες και Συμπεράσματα (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017β), Οικονομική Κρίση, Απασχόληση και Κοινωνικές Υποθέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση-Προτάσεις και Δράσεις για την Καταπολέμηση της Ανεργίας (Αθήνα: Historical Quest).

Βασιλείου, Ιωάννης (2017γ), Προϋπολογισμός της Ε.Ε.-Ζητήματα Κατανομής και Αναδιανομής Πόρων στην Ε.Ε. (Αθήνα: Historical Quest). 

Βασιλείου, Ιωάννης (2018), Οι Επιχειρήσεις στην Ε.Ε.: Μονοπώλια-Καρτέλ-Κρατικές Ενισχύσεις-Κανόνες Ανταγωνισμού (Αθήνα: Historical Quest).

Ευρωπαϊκή Ένωση (2015), «Η Ευρωπαϊκή Ένωση με Απλά Λόγια-Καταναλωτές» (το χειρόγραφο αυτό επικαιροποιήθηκε τον Μάρτιο του 2016), διαθέσιμο σε https://publications.europa.eu/el/publication-detail/-/publication/2f0e7c29-0d03-11e6-ba9a-01aa75ed71a1 (πρόσβαση στις 14/8/18).

Ευρωπαϊκή Ένωση (2018), «Καταναλωτές», διαθέσιμο σε https://europa.eu/european-union/topics/consumers_el (πρόσβαση στις 14/8/18).