Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Που οφείλεται η εχινοκοκκίαση του ανθρώπου;

Οφείλεται: α) στον Echinococcus granulosus που προκαλεί υδατιδές κύστεις β) στον Echninococcus multilocularis ή alveolaris, που δημιουργεί κυψελιδώδεις υδατιδές κύστεις.

Το δεύτερο είδος εχινόκοκκου ευδοκιμεί κυρίως σε ψυχρά κλίματα.

Πως μεταδίδεται η νόσος;

Μεταδίδεται από το σκύλο όπου είναι ο κύριος ξενιστής στον άνθρωπο, πρόβατα, βοοειδή που αποτελούν του ενδιάμεσους ξενιστές.

Περιοχές που ενδημεί ο echninococcus granulosus είναι Αφρική, Μέση Ανατολή, Νότια Αμερική, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Νοτιοδυτική Αμερική.

Ο E. mutlilocularis που προσβάλλει λιγότερο τον άνθρωπο, μεταδίδεται από άγρια σκυλιά και ενδημεί στα Δάση του Νότιου Ημισφαιρίου, Κεντρική Ευρώπη, Σιβηρία, Νότια Ιαπωνία, Νότιο Καναδά, Δυτική Αλάσκα.

Αύξηση του πληθυσμού των αλεπούδων τελευταία στην Ευρώπη έχει αυξήσει τα κρούσματα εχινοκοκκίασης στον ανθρώπινο πληθυσμό.

ΚΥΚΛΟΣ ΠΑΡΑΣΙΤΟΥ

Στον σκύλο οι σκώληκες φτάνουν στο λεπτό έντερο και τα αυγά τους περνούν στα κόπρανα. Τα αυγά μπορεί να επιβιώσουν για μεγάλες περιόδους καθώς είναι ανθεκτικά σε υψηλές και χαμηλές θερμοκρασίες.

Στο έντερο του σκύλου γίνεται πέψη του τοιχώματος της εχινόκοκκου κύστης και έτσι οι πρωτοσκώληκες εξελίσσονται σε σκώληκες.

Όταν, ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή με μολυσμένο σκύλο η καταναλώσει μολυσμένα φρούτα η λαχανικά τα ωάρια εισέρχονται δια του στόματος στο γαστρεντερικό σύστημα.

Στο 12δάκτυλο με την επίδραση διαφόρων ενζύμων διασπάται το κέλυφος του και απελευθερώνεται το εξάκανθο έμβρυο που εισέρχεται στην πυλαία κυκλοφορία του ήπατος, φτάνει στο ήπαρ που είναι ο πρώτος σταθμός. Αν περάσει από τριχοειδικό δίκτυο της πυλαίας, εισέρχεται στην κάτω κοίλη φλέβα.

Δεύτερος σταθμός → τριχοειδικό δίκτυο πνευμόνων. Αν δεν εγκατασταθεί εκεί, μπορεί να εισέλθει στην αρτηριακή κυκλοφορία και έτσι μπορεί να εγκατασταθεί σε οποιοδήποτε όργανο του σώματος όπου θα σχηματίσει ΚΥΣΤΕΙΣ ΕΧΙΝΟΚΟΚΚΟΥ.

Από τι αποτελείται η εχινόκοκκος κύστη;

Η εχινόκοκκος κύστη, έχει τρία στρώματα. Προς τα έξω είναι η ΠΕΡΙΚΥΣΤΗ η οποία προέρχεται από τους ιστούς του ξενιστή, μετά είναι ΕΣΩΚΥΣΤΗ μη μολυσματική και τέλος η ΕΝΔΟΚΥΣΤΗ που περιέχει τα βιώσιμα παράσιτα που μπορούν να διαιρεθούν σχηματίζοντας Θυγατέρες κύστεις.

Πως ταξινομούνται οι κύστεις;

Οι κύστεις διακρίνονται σε 3 ομάδες σύμφωνα με υπερηχοτομογραφικά κριτήρια που βασίζονται στη δραστηριότητα της εχινόκοκκου κύστεως.

2003 – Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας
WHO – Informal Working Group on Echinococcosis

ΟΜΑΔΑ 1: Ενεργός ομάδα. Κύστεις > 2cm συνήθως γόνιμες.

ΟΜΑΔΑ 2: Μεταβατική ομάδα. Οι κύστεις αρχίζουν να εκφυλίζονται και βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο είτε λόγω ανθεκτικότητας του ξενιστού, είτε λόγω θεραπείας.

ΟΜΑΔΑ 3: Ανενεργή ομάδα. Οι κύστεις εμφανίζονται εκφυλισμένες με μερική ή ολική αποτιτάνωση. (συνήθως δεν περιέχουν πρωτοσκώληκες).

Ποια είναι η κλινική εικόνα εχινοκοκκίασης;

Η νόσος εμφανίζει ποικίλες εκδηλώσεις καθώς το παράσιτο αποικίζει οποιοδήποτε μέρος του σώματος.

Εντόπιση στους πνεύμονες μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια. Εντόπιση στο ήπαρ πιθανόν άλγος, αίσθημα βάρους δεξιού υποχονδρίου, διόγκωση ήπατος. Εντόπιση στο χοληφόρο δένδρο προκαλεί με τις θυγατέρες κύστεις, ίκτερο με αποφρακτικά στοιχεία. Ανεξήγητες κεφαλαλγίες, σημειολογία αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης σε κτηνοτρόφο θέτουν της υποψία εχινόκοκκου κύστης εγκεφάλου.

Ρήξη κύστεως εχινόκοκκου στην κοιλιά, περιτοναίο, δίνει εικόνα οξείας κοιλίας. Ρήξη των εχινόκοκκων κύστεων προκαλεί έντονο κνησμό, καταπληξία.

Εντόπιση κύστεως θυγατέρων στο τραχειοβρογχικό δένδρο, προκαλεί προκαλεί έντονο βήχα, απόχρεμψη (υδατιδεμεσία).

Ο e. multilocularis προκαλεί πλέον θορυβώδη συμπτώματα σε σύγκριση με E. Graunlosus στις εντοπίσεις τους στο ήπαρ.

Πάντως, η επέκταση και διασπορά και η προσβολή των διαφόρων οργάνων και ιστών θυμίζουν κακοήθη νοσήματα.

Πως γίνεται η διάγνωση της εχινοκοκκίασης;

- Βοηθάει η λεπτομερής λήψη ιστορικού (ατομικό – οικογενειακό αναμνηστικό – επάγγελμα!!!).
- Μικροβιολογικές εξετάσεις : Ανευρίσκεται αύξηση των ινωσινόφιλων του περιφερικού αίματος στο 25% των περιπτώσεων.
- Ορολογικά tests (elisa & immunoblot) προσφέρουν ειδικότητα και ευαισθησία 80% για την εντόπιση του παρασίτου κυρίως στο ήπαρ. Επίσης, τα tests αυτά ξεχωρίζουν τα 2 είδη εχινόκοκκων.
- Απεικονιστικές τεχνικές :
• Υπερηχογράφημα.
• C.T.
• MRI.

Παρουσία μεγάλης κύστης με περιεχόμενο θυγατρικών μέσα της, θέτουν τη διάγνωση E. Granulosus. Ο E. multilocularis εμφανίζεται σαν ανώμαλες μάζες με περιοχές αποτιτάνωσης.

Θεραπεία

- Αφαίρεση κύστεως ή κύστεων με προσοχή, ώστε να μην γίνει ρήξη αυτών.

Σύγχρονη λήψη albendazole σε συνδυασμό με την χειρουργική επέμβαση και χρήση υπέρτονου διαλύματος NacL (15% - 20%) – αιθανόλη (75% - 95%).

Αν δεν είναι εφικτή η χειρουργική προσέγγιση, αφαίρεση των κύστεων χορηγείται albenlazole (10 – 15 mg/kg) per os για διάστημα 3 μηνών.

Χορήγηση Medendazole (40 – 50mg/kg per os), επίσης και χορήγηση praziquantel σαν εναλλακτική θεραπεία.

Ref: - Merck Man 18th ed.
 - 2009 Cur. Med. Diag. and Treat.