20-21 Απριλίου 2024
«Είθε ο Αλλάχ να μας αξιώσει να παραμείνει η Αγία Σοφία τζαμί μέχρι την ημέρα της Αποκάλυψης»: Τάδε έφη στο κήρυγμά του κατά την πρώτη ισλαμική προσευχή στην Αγία Σοφία, ο Αλί Ερμπάς, ο επικεφαλής της πανίσχυρης Diyanet, της υπηρεσίας θρησκευτικών υποθέσεων, με την οποία ο Ερντογάν αντικατέστησε τις άλλοτε πανίσχυρες Ένοπλες Δυνάμεις. Και απλώνει τα πλοκάμια της στα Βαλκάνια…
Από τις 16 Ιουλίου, η Αγία Σοφία, με διάταγμα, βρίσκεται στα χέρια της Diyanet, μετά από την υπογραφή πρωτοκόλλου συνεργασίας με το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού. Εκείνη την ημέρα, στο Κόσοβο ξέσπασαν διαδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της κατασκευής τζαμιού στην Πρίστινα με τουρκική χρηματοδότηση και υπό την επίβλεψη της Diyanet!
Στην Τουρκία, το αντίπαλο δέος της πολιτικής εξουσίας ήταν πάντα ο Στρατός. Κανένας ηγέτης δεν μπορούσε να θέσει σε εφαρμογή οποιοδήποτε σχέδιό του, αν δεν είχε την έγκριση των Ενόπλων Δυνάμεων. Κανείς δεν μπορούσε να αποκτήσει την απόλυτη δύναμη και κανείς δεν μπορούσε να ισχυριστεί ότι ελέγχει απόλυτα το στράτευμα. Η δαμόκλειος σπάθη του κρεμόταν πάντα πάνω από τα κεφάλια τους. Ο στρατός ήταν ο θεματοφύλακας του λεγόμενου «πολιτικού Ισλάμ».
Είναι γνωστό και παλιό το ανέκδοτο: «Όταν στην Τουρκία μιλούν δια διάκριση των εξουσιών, εννοούν την διάκριση των εξουσιών ανάμεσα στον Στρατό, στην Αεροπορία, στο Ναυτικό και την Στρατοχωροφυλακή»…
Ο Ερντογάν το γνώριζε αυτό από την αρχή. Γνώριζε όμως επίσης πως στην αχανή και πολλών ταχυτήτων Τουρκία, ο «άλλος πόλος» είναι αναγκαίος.
Το πρόβλημά του ήταν πώς αυτός ο «άλλος πόλος» θα εξυπηρετούσε μόνο τις δικές του προσωπικές επιδιώξεις. Και αυτό δεν μπορούσε να το πετύχει με τον Στρατό, τον οποίο ο κεμαλισμός και η περιφρούρηση του κοσμικού κράτους διαπερνούσε από την κορυφή ως τα νύχια, από τον πρώτο ως τον τελευταίο, δίκην ενός… κεμαλικού DNA.
Πιστός φρουρός του Ισλάμ
Μ’ αυτές τις σκέψεις φτάσαμε στην απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016. Μιας απόπειρας για την οποία έχουν ειπωθεί και έχουν ακουστεί πολλά…
Και με την οποία στάθηκε δυνατόν να αντικατασταθεί ο άγρυπνος φρουρός του κοσμικού κράτους με έναν πιστό φρουρό του Ισλάμ, όργανο και εργαλείο στα χέρια του Ερντογάν.
Εκείνη η απόπειρα έδωσε στον Ερντογάν το πρόσχημα για να διαλύσει τις Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας: Χιλιάδες συλλήψεις αξιωματικών, που συνεχίζονται τέσσερα χρόνια μετά, με την κατηγορία της συνεργασίας και της προσχώρησης στον γκιουλενισμό. Μόλις πρόσφατα, μέσα σε μια μόνο μέρα, συνελήφθησαν 400 αξιωματικοί – και δεν μιλάμε πια για στρατηγούς (απ’ αυτούς νάταν κι’ άλλοι). Μιλάμε για υπολοχαγούς και άλλα νεότερα στελέχη.
Στις δήθεν εκστρατείες του για την επικράτηση στα παλαιά εδάφη τος Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στη Συρία, στη Λιβύη, στο Ιράκ, ο Ερντογάν πολεμάει με νεαρούς μισθοφόρους, που υπογράφουν συμβόλαια των 2.000 δολαρίων τον μήνα για να ξεφύγουν από την προσφυγιά και την πείνα. Οι πιλότοι του είναι στην πλειοψηφία τους αλλοδαποί.
Η δύναμή του είναι τώρα η Diyanet. Η διεύθυνση θρησκευτικών υποθέσεων που ιδρύθηκε πριν από έναν αιώνα από το κοσμικό κράτος και με διαφορετική αποστολή: Να ρυθμίζει τα θέματα του Ισλάμ εντός του κοσμικού κράτους και να αποτρέπει τον ισλαμικό φονταμενταλισμό.
Κράτος εν κράτει, παρεμβαίνει παντού
Όπως παλαιότερα ο Στρατός ήταν κράτος εν κράτει, έτσι τώρα κράτος εν κράτει είναι η Diyanet: Επεμβαίνει παντού με πλήρη κάλυψη από τον Ερντογάν. Εκδίδει ανακοινώσεις και οδηγίες για τα πάντα. Καταδικάζει την ομοφυλοφιλία, περιορίζει τα δικαιώματα των γυναικών – σε μια περίπτωση ανέφερε πως τα κορίτσια μπορούν να παντρεύονται από την ηλικία των 9 χρόνων! – έχει άποψη ακόμη και για την χρήση του… χαρτιού υγείας!
Τον Σεπτέμβριο του 2019 ανακοίνωσε – προκαλώντας τεράστιες αντιδράσεις, ακόμη και του δημάρχου και του Επιμελητηρίου Πολιτικών Μηχανικών και Αρχιτεκτόνων – την κατεδάφιση του κτιρίου της ιστορικής ζυθοποιίας Bromonti, που βρίσκεται στη συνοικία Σισλί της Κωνσταντινούπολης και υπήρξε η πρώτη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έχοντας περάσει στην δικαιοδοσία του μουφτή, αποφασίστηκε να κατασκευαστούν στη θέση της ένα τζαμί και κοιτώνες.
Η Diyanet απασχολεί περί τους 120.000 εργαζόμενους, έχει τεράστιο προϋπολογισμό και αναπτύσσει σημαντική επιχειρηματική δραστηριότητα – όπως προηγουμένως ο Στρατός.
Ο προϋπολογισμός της επίσημα βρίσκεται στα 825 εκ. ευρώ – μεγαλύτερος από εκείνους όλων των υπουργείων. Στην πραγματικότητα, υπολογίζεται στα 2 περίπου δις. Ίσως και περισσότερα αν σκεφθούμε ότι το 2019 υπολογιζόταν στο 1,7 δις.
Diyanet Holding: Το μακρύ χέρι του Ερντογάν
Έχει στην ιδιοκτησία της 2.017 ακίνητα και εισπράττει τεράστια ποσά από προσκυνήματα και τελετές σε όλον τον κόσμο. Ο συγγραφέας Ομέρ Σαγκλάμ αναφέρει πως τα περισσότερα περιουσιακά της στοιχεία δεν δηλώνονται και δεν φορολογούνται επειδή προέρχονται από δωρεές. Άλλωστε, η Diyanet έχει απαλλαγή φορολογικών υποχρεώσεων από το 1977.
Διαθέτει παραρτήματα σε 145 χώρες και επίσημα η αποστολή της είναι πολιτιστική, εκπαιδευτική και φιλανθρωπική. Έχει δημιουργήσει, το 1975, το ίδρυμα Turkiye Vakfi, που με τον φερετζέ της φιλανθρωπικής οργάνωσης έχει ιδρύσει 1.000 υποκαταστήματα στην Τουρκία, ιδρύοντας εταιρίες και αναπτύσσοντας επιχειρηματική δραστηριότητα.
Μια από τις θυγατρικές είναι η KOMAS Α.Ε., κατασκευαστική εταιρία που ιδρύθηκε το 1983 και χτίζει κοιτώνες, σχολεία, τζαμιά, νοσοκομεία, ακόμη και ξενοδοχεία.
Αρκεί να σκεφθούμε ότι για την ανάγκη των ανά των κόσμο τελετών αγοράζονται 450.000 σφάγια τον χρόνο.
Diyanet Holding την αποκαλούν σαρκαστικά. Ένας γραφειοκρατικός κολοσσός που ελέω Ερντογάν γιγαντώνεται και δρα ανεξέλεγκτα.
Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκία θα αναθεωρήσει την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης (πρόκειται για την Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την βία κατά γυναικών που έλαβε αυτό το όνομα από την πόλη όπου υπεγράφη το 2011), επειδή… μέλη του κόμματος του παραπονέθηκαν πως υπάρχουν πολλά διαζύγια!
Και δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως για να το πράξει, θα χρησιμοποιήσει την Diyanet, το μακρύ του χέρι.
Με αυτά και μ’ αυτά, ο Ερντογάν έχει στρέψει εναντίον του και τις γυναίκες. Αλλά κυρίως έχει στρέψει εναντίον του τη νεολαία, που βλέπει τους ισλαμιστές να επεμβαίνουν στη ζωή της.
«Όχι ψήφοι για σένα»!
Στις 26 Ιουνίου, ο Ερντογάν είχε την φαεινή ιδέα να απευθυνθεί στους νέους μέσω των κοινωνικών δικτύων. Έλαβε 422.000 dislikes. Έγινε Hashtag το «No Votes For You» (όχι ψήφοι για σένα). Και αμέσως ανακοίνωσε ότι θα λάβει μέτρα για τα κοινωνικά δίκτυα…
Λάβετε υπόψιν ότι στην Τουρκία, ο μισός πληθυσμός είναι κάτω από τα 32. Ο Ερντογάν έχει ξοδέψει πολλά για την ισλαμική εκπαίδευση. Αύξησε τις ιερατικές σχολές και τις ώρες διδασκαλίας, αλλά η προσέλευση υπήρξε μικρή. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι νέοι εγκαταλείπουν το Ισλάμ και προσχωρούν στον Ντεϊσμό, που τάσσεται κατά της οργανωμένης θρησκείας και πρεσβεύει ότι ο Θεός δημιούργησε μεν τον κόσμο, αλλά δεν παρεμβαίνει και πως η βάση της πίστης είναι η λογική.
Μάλιστα, όλο και πιο πολλοί νέοι πιστεύουν πως στην χώρα τους παρέχεται κακής ποιότητας εκπαίδευση, ακριβώς λόγω της ανάμιξης του Ισλάμ. Και κυρίως ότι ο Ερντογάν υποβαθμίζει την ζωή τους καταργώντας την ανεκτική κοινωνία.
Ενοχλούνται από την οικογενειοκρατία και την ρουσφετολογία με την εξυπηρέτηση μόνο των μελών του κόμματος, ενώ σημαντικό στοιχείο στις έρευνες είναι ότι έχει πέσει σημαντικά το ποσοστό εκείνων που παλαιότερα δέχονταν πως, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, είναι θεμιτό να απαγορευθεί η λειτουργία των κομμάτων.
Ειδικά οι νέοι δεν πείθονται από την προπαγάνδα ότι η χώρα τους ανήκει στην Εγγύς Ανατολή και σε ποσοστό άνω του 70% δηλώνουν ότι θα προτιμούσαν να ζουν σε μια δυτική χώρα.
Και πολλοί είναι εκείνοι που υποστηρίζουν πως αυτή η γενιά θα νικήσει τον Ερντογάν στην κάλπη. Γι’ αυτό άλλωστε ο «σουλτάνος» έχει ανακοινώσει αλλαγή του εκλογικού συστήματος…
Βαθύ κράτος, Στρατός, Ισλάμ
Έναντι της Ελλάδας, η Τουρκία δεν έχει αλλάξει ούτε τις επιδιώξεις της, ούτε τις μεθόδους της. Η ποιοτική διαφορά είναι ότι σήμερα βλέπει την χώρα μας ως εμπόδιο για τα νεοοθωμανικά σχέδιά του. Αν και υπήρχαν και αυτά ήδη από την εποχή του «Στρατηγικού Βάθους» του Νταβούτογλου.
Η Τουρκία αντιδρά σπασμωδικά και παραβιάζει το διεθνές δίκαιο από το 1974. Και επανέρχεται σε κάθε κρίση, ανεβάζοντας την ένταση. Συνέβη το 2002 και το 2003 όταν η Κύπρος έμπαινε στην ΕΕ, τότε που σημειώθηκαν οι περισσότερες παραβιάσεις από το 1974. Το 2003 είχαμε κατά μέσο όρο 16 παραβιάσεις και παραβάσεις την ημέρα. Παρενοχλούνταν ακόμη και επιβατικά αεροπλάνα ξένων εταιριών. Σκοπός ήταν να καταστούν επικίνδυνοι οι αιθέρες του Αιγαίου και να πληγεί ο ελληνικός τουρισμός.
Μετά είχαμε τις κρίσεις του 1987 και του 1996. Δεν έπαψαν ποτέ να επαναλαμβάνουν πως «η Κύπρος είναι η ασφάλειά μας». Το 2003, όταν ξεκινούσε ο πόλεμος στο Ιράκ και η Ελλάδα είχε την προεδρία της ΕΕ, όταν (και τότε) Γαλλία, Γερμανία και Βέλγιο απέρριψαν τα αμερικανικά αιτήματα για προάσπιση της Τουρκίας, το ΝΑΤΟ, με γραμματέα τον Ρόμπερτσον, επέβαλε την λεγόμενη «σιωπηρή διαδικασία», βάσει της οποίας χωρίς κατάθεση γραπτών ενστάσεων η απόφαση θεωρείται ειλημμένη.
Στην πραγματικότητα, η Τουρκία υπήρξε πάντα χώρα με βαθύ κράτος, ισχυρό Ισλάμ και ισχυρό Στρατό, με επεμβάσεις σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής. Απλά τώρα το κέντρο βάρους έχει μετατοπιστεί.
«Εμένα στο μάθημα της γεωγραφίας δεν μου δίδαξαν ότι η Ανατολία αποτελεί τμήμα της Ευρώπης», είχε πει το 1997 ο Χέλμουτ Κολ.
Αλλά η Ευρώπη συνέχισε να εθελοτυφλεί…
Η σύγκρουση από το 2004
Η σύγκρουση του Ισλάμ με το κοσμικό κράτος για πλήρη ισλαμοποίηση της εκπαίδευσης διαρκεί από το 2004.
Σε όλη αυτή την περίοδο, εκείνοι που σχεδίαζαν την ισλαμοποίηση παρίσταναν πως στηρίζουν και στηρίζονται από τον Στρατό.
Αρχή της Ελλάδας ήταν πάντα να διαχωρίζει το στρατιωτικό κατεστημένο από την πολιτική ηγεσία. Ο ίδιος ο Ερντογάν έλεγε τότε ότι «οι στρατιωτικοί καλύπτουν τα κενά». Και ο Γκιουλ ότι δεν μπορεί να γίνει διαχωρισμός μεταξύ κυβέρνησης και γενικού επιτελείου.
Την ίδια ώρα, όμως, ο Ερντογάν δήλωνε ότι «ο θρησκευτικός είναι ο σημαντικότερος δεσμός μεταξύ των πολιτών της Τουρκίας».
Αλλά οι ΗΠΑ είχαν έκτοτε προτάξει την εικόνα του «ήπιου Ισλάμ» ως μοντέλο για τον υπόλοιπο ισλαμικό κόσμο. Ήταν λάθος, αλλά… βολικό λάθος…
Η σύγκρουση του κεμαλικού με το ισλαμικό κατεστημένο κορυφώθηκε και έγινε μετωπική ήδη από το 2008. Ο ίδιος ο Ερντογάν βρέθηκε στο εδώλιο του κατηγορουμένου, το ίδιο το κόμμα του, το AKP, κατηγορήθηκε για υπονόμευση του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, η υπόθεση Εργκένεγκον οδήγησε σε συλλήψεις στρατιωτικών.
Τον Οκτώβριο του 2008, στο εδώλιο με την κατηγορία ότι σχεδίαζαν πραξικόπημα κάθισαν 86 κατηγορούμενοι. Και ήδη, από το 2007, η Τουρκία είχε αρχίσει να στέλνει παράνομους μετανάστες στην Ελλάδα.
Οι στρατιωτικοί στο εδώλιο
Το 2011 είχαμε την κορύφωση της κρίσης, όταν συνέβη κάτι το πρωτοφανές για τα δεδομένα της Τουρκίας: Οι δίκες των αξιωματικών οδήγησαν στην παραίτηση των αρχηγών και των τριών Όπλων.
Τότε, ο Ισίκ Κοσανέρ, αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων, είχε δηλώσει: «Αυτή τη στιγμή είναι προφυλακισμένοι 250 αξιωματικοί και υπαξιωματικοί από τους οποίους οι 173 εν ενεργεία».
Τον Ιανουάριο του 2009 είχαμε κι’ άλλες συλλήψεις…
Και η ίδια κατάσταση συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Τότε κατηγορούμενοι οι ισλαμιστές, σήμερα οι κεμαλικοί…
Αυτά που δεν «βλέπουν» στην αντιπολίτευση
Όσοι στην Ελλάδα υποστηρίζουν ότι ο Ερντογάν είναι πανίσχυρος – δυναμώνοντας ψευδώς τον αντίπαλο για να κοντύνουν την ελληνική κυβέρνηση – παριστάνουν ότι δεν βλέπουν πως η Τουρκία έχει μπει σε φάση οξείας οικονομικής και πολιτικής κρίσης. Το δάνειο που έλαβε από το Κατάρ, ύψους 15 δις δολαρίων, μικρή ανάσα μόνο μπορεί να προσφέρει.
Την ίδια ώρα, ο διάλογος με τους Κούρδους έχει καταρρεύσει και ο λαός έχει κουραστεί από τις αλλεπάλληλες επεμβάσεις σε ξένες χώρες – η Τουρκία εμπλέκεται στη Συρία ήδη από το 2011, όταν ξεκίνησε ο εμφύλιος.
Ο Ερντογάν έχει χάσει την λαϊκή υποστήριξη. Πέρσι, στις δημοτικές εκλογές, το κόμμα του (AKP, Κόμμα Δικαιοσύνης και Προόδου) έχασε όλες τις μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης και της Κωνσταντινούπολης. Οι παλιοί συνεργάτες και υπουργοί του Γκιουλ, Μπαμπατζάν, Νταβούτογλου έχουν ιδρύσει δικά τους κόμματα.
Δύσκολα θα επικρατούσε σε εκλογές – ακόμη και με την υποστήριξη του συμμάχου του, του ακροδεξιού κόμματος MHP.
Το πρόβλημα είναι πως αυτή η κατάσταση μπορεί να τον οδηγήσει σε επικίνδυνους σπασμούς. Κάποιοι αναλυτές υποστηρίζουν πως είναι πιθανόν να μην δεχθεί εκλογικό αποτέλεσμα που θα σημάνει την ήττα του.
Ήδη έχει στρέψει τα πυρά του προς τους χρήστες των κοινωνικών δικτύων. Συλλαμβάνονται, με το πρόσχημα ότι υπονομεύουν το μήνυμα για την καταπολέμηση της πανδημίας, ακόμη και άνθρωποι του εργατικού κόσμου που διαμαρτύρονται γράφοντας πως δεν μπορούν να φέρουν ψωμί στην οικογένειά τους, ενώ το κράτος απουσιάζει.
Πόλεμος στην ενημέρωση
Μετά την απόπειρα πραξικοπήματος έκλεισαν πάνω από 150 μέσα ενημέρωσης και χιλιάδες δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και απλοί πολίτες έχουν συλληφθεί με τον αντιτρομοκρατικό νόμο.
Μόνο το 2019 έκλεισαν 130.000 sites και οι έρευνες δείχνουν ότι το 70% περίπου των πολιτών ανησυχούν για τον περιορισμό των ελευθεριών τους.
Τον περασμένο Απρίλιο, όταν με νόμο αφέθηκαν ελεύθεροι 100.000 κρατούμενοι για να αποφευχθεί η διάδοση του ιού δια του συνωστισμού στις φυλακές, εξαιρέθηκαν πλήρως οι κρατούμενοι βάσει του αντιτρομοκρατικού νόμου.
Ο ακτιβιστής Οσμάν Καβάλα έμεινε στη φυλακή 900 μέρες, ο 70χρονος δημοσιογράφος και συγγραφέας Αχμέτ Αλτάν κρατείται εδώ και τέσσερα χρόνια, κατηγορούμενος μάλιστα για διάφορα ποινικά αδικήματα, μεταξύ των οποίων και για εμπόριο ναρκωτικών.
Το τζαμί στην Πρίστινα, η Αγία Σοφία στην Αχρίδα
Το οθωμανικό όραμα του Ερντογάν επεκτείνεται και στα Βαλκάνια. Κάθε άλλο παρά τυχαία η Τουρκία είχε από την αρχή αναγνωρίσει την γειτονική χώρα ως «Μακεδονία», ενώ πριν από λίγες μέρες, στην πρωτεύουσα του Κοσόβου Πρίστινα, οργανώθηκε διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά της ανέγερσης τζαμιού που χρηματοδοτεί η Τουρκία.
Ο θεμέλιος λίθος για το αποκαλούμενο «Μεγάλο Τζαμί» μπήκε το 2012 αλλά το σχέδιο καθυστερούσε λόγω των αντιδράσεων που προκαλούσε τόσο η πηγή χρηματοδότησης, όσο και το γεγονός ότι το αρχιτεκτονικό σχέδιο κρίθηκε «πολύ τουρκικό».
Κι’ αυτό διότι το «Μεγάλο Τζαμί» θα κατασκευαστεί στα πρότυπα του Σελιμιγιέ τζαμιού της Ανδριανούπολης, δημιούργημα του αρχιτέκτονα Μιμάρ Σινάν, το 1575.
Οι εργασίες ξεκίνησαν στις 16 Ιουλίου και η επίβλεψη ανήκει στην Diyanet! Και δεν είναι αυτό το μοναδικό τζαμί στην περιοχή για την οποία το 2013, κατά την επίσκεψή του στο Κόσοβο, ο Ερντογάν είχε αναφωνήσει: «Η Τουρκία είναι Κόσοβο και το Κόσοβο είναι Τουρκία»!
Έκτοτε έχουν κατασκευαστεί και άλλα τζαμιά με τουρκική χρηματοδότηση, με σημαντικότερο το «Μπαϊράμ Πασά» στη Νότια Μιτροβίτσα, απέναντι ακριβώς από το σερβικό βόρειο τμήμα της πόλης.
Στην Πρίστινα, οι διαδηλωτές φώναζαν «Το Κόσοβο δεν είναι επαρχία της Τουρκίας», ενώ τη ίδια ώρα οργανώθηκε και αντιδιαδήλωση από τους μουσουλμάνους υποστηρικτές του τζαμιού.
Και βέβαια, ας μην ξεχνάμε πως στα Σκόπια οι χριστιανικοί ναοί έχουν υποστεί ασύλληπτες βαρβαρότητες. Στην Αχρίδα, ο βυζαντινός καθεδρικός ναός της Αγίας Σοφίας, ξεχασμένος πια, ένας από τους σημαντικότερους θρησκευτικούς και καλλιτεχνικούς θησαυρούς της χώρας, με μοναδικές αγιογραφίες, έχει υποστεί τις συνέπειες της οθωμανικής βαρβαρότητας.
Οι αγιογραφίες έχουν καταστραφεί, με τους κατακτητές να έχουν βγάλει όλα τα μάτια των εικονιζομένων αγίων. Η εκκλησία μετατράπηκε σε τζαμί και οι αγιογραφίες καλύφθηκαν. Μόνο μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους, η Αγία Σοφία ξαναέγινε χριστιανική εκκλησία και οι αγιογραφίες αποκαλύφθηκαν, προφανώς με μεγάλες ζημιές.
Σήμερα, όλες οι χώρες που κάποτε ανήκαν στα παλαιά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρίσκονται στο στόχαστρο της κραταιάς Diyanet…
