Η ελληνική γλώσσα στους Σολούς της Κιλικίας και στη σύγχρονη Ελλάδα‘‘Απ’ την Ταρσό [ο Μέγας Αλέξανδρος] πήγε στην Αγχιάλη, που την είχε χτίσει ο παλιός εκείνος βασιλιάς της Ασσυρίας, ο Σαρδανάπαλος, [ . . .] και από κει πήγε στους Σόλους, κοιτίδα των σολοικισμών, που οι κάτοικοί τους, αν και ελληνικής καταγωγής, συνδέονταν τόσο με τους Πέρσες, ώστε όχι μοναχά φρουρά στην πόλη τους παρά και πρόστιμο τους έβαλε, 200 ασημένια τάλαντα, ο Αλέξανδρος’’  [Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, J. G. Droysen, Μετάφραση-Εισαγωγή-Σχόλια: Ρ. Η. Αποστολίδη, Εκδ. Τράπεζα Πίστεως, Αθήναι 1988].

‘‘Εκλήθη δε σολοικισμός το περί την σύνταξιν σφάλλεσθαι κατά  Στράβωνα και Διογένην Λαέρτιον εκ του εξής: Οι Αθηναίοι ιδρύσαντες εις Κιλικίαν την πόλιν Σόλοι μετέφερον εκεί Αθηναίους αποίκους οι οποίοι, απομαθόντες διά του χρόνου την γλώσσαν των, περιέπιπτον εις σφάλματα κατά την χρήσιν αυτής.’’ [Εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ]

1. Δεν υπάρχουν επαρκείς ιστορικές μαρτυρίες για το πώς συνέβη να ‘‘απομάθουν τη μητρική τους γλώσσα’’ οι κάτοικοι των Σόλων. Γνωρίζουμε μόνον, ότι οι Σολείς είχαν την ατυχία να ζήσουν πολλά χρόνια κάτω από τη φυσική και γλωσσική κυριαρχία διαφόρων ασιατικών λαών,  κυρίως των Περσών. Δεν μπορεί όμως να ήταν αυτός ο κύριος λόγος, αν ληφθεί υπόψη ότι οι και οι σημερινοί Έλληνες ‘‘απομανθάνουν τη γλώσσα τους’’ τα τελευταία 35 χρόνια κάτω από συνθήκες ελευθερίας και απόλυτης εθνικής κυριαρχίας. Θα πρέπε επομένως να υπήρξαν κι άλλοι λόγοι, όμοιοι μ’ αυτούς που οδήγησαν και τους σύγχρονους Έλληνες να πάθουν το ίδιο.      
                                                                        
2.  Πιθανολογούμε ότι οι Σολείς, χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν και χωρίς ίσως να το επιθυμούν, “νομοθέτησαν” την κατάργηση της κλασικής παιδείας από το εκπαιδευτικό τους σύστημα καταστρέφοντας έτσι, μεταξύ άλλων, τη βάση για τη σωστή εκμάθηση της γλώσσας τους.  Προφανώς, αυτό το έπραξαν στο όνομα κάποιας . . .  προδευτικότητας και υπό το αμήχανο βλέμμα της πνευματικής ηγεσίας της εποχής.

Έτσι, το κενό που δημιουργήθηκε στην παροχή γενικής παιδείας και ειδικότερα στη διδασκαλία της γλώσσας, κάλυψαν τότε τα ΜΜΕ, κυρίως τα Ρ/Τ κανάλια που έτυχε να παρουσιάσουν ραγδαία ανάπτυξη την εποχή εκείνη. Και το χειρότερο, στις επιχειρήσεις αυτές των ΜΜΕ σημειώθηκε ‘‘μια άναρχη εισβολή νέων αγύμναστων στο λόγο’’ δημοσιογράφων, με μόνο εφόδιο τη ‘‘δημοσιογραφική επαγγελματική ιδιότητα’’, οι οποίοι άρχισαν να ρυπαίνουν το ευάλωτο άλλωστε γλωσσικό περιβάλλον. Αποτέλεσμα  ήταν να προκληθεί μια φοβερή μόλυνση του γλωσσικού περιβάλλοντος, για την προστασία του οποίου δεν δημιουργήθηκαν αντίστοιχοι αμυντικοί μηχανισμοί.     
                                                                                                             
2. Στο σημείο αυτό οφείλουμε, για το φόβο των ειδικών, να εγκαταλείψουμε την έρευνα για το πώς οι αρχαίοι και οι “σύγχρονοι” Σολείς άρχισαν να ‘‘απομανθάνουν τη γλώσσα τους’’. Θα συνεχίσουμε με την παρουσίαση μιας μικρής συλλογής δειγμάτων κακοποίησης της ελληνικής γλώσσας και των  ‘‘δεδομένων επικοινωνίας’’ αρχίζοντας με εκφράσεις που, αν και δεν συμφωνούν με τις πηγές, η λανθασμένη χρήση τους στον γραπτό και προφορικό λόγο έχει καθιερωθεί.

* Η  έκφραση  στις καλένδες, που καθημερινά σχεδόν ακούμε  ή  διαβάζουμε, είναι ένα lapsus linguae.  Καλένδες ονόμαζαν οι Ρωμαίοι τις πρώτες πέντε ή επτά ημέρες κάθε μηνός στη διάρκεια των οποίων λαμβάνονταν αποφάσεις, εξοφλούντο χρέη κ.α. Οι οποίες όμως ημέρες, δεν είχαν αντίστοιχο θεσμικό περιεχόμενο στο ελληνικό ημερολόγιο.  Όταν λοιπόν οι Ρωμαίοι έλεγαν στις ελληνικές καλένδες αναφέρονταν ειρωνικά σε χρόνο ανύπαρκτο.  Αντίθετα, η έκφραση στις καλένδες δεν έχει τέτοιο υπονοούμενο.         
                                                                                                                                                 
* Η έκφραση οι Κασσάνδρες θα διαψευσθούν, την οποία συχνά χρησιμοποιούν οι πολιτικοί για να αντικρούσουν προβλέψεις των αντιπάλων τους, είναι μια bella parola που μάλλον τους εκθέτει..
Κατά τη μυθολογία, την Κασσάνδρα, κόρη του Πριάμου της Τροίας, ερωτεύθηκε ο Απόλλων και της έκανε πολλά δώρα, μεταξύ των οποίων και το χάρισμα να προλέγει σωστά τα μελλούμενα. Η Κασσάνδρα όμως δεν ανταποκρίθηκε στον έρρωτά του και γι’ αυτό ο Απόλλων, αφού ως θεός δεν μπορούσε να πάρει πίσω το δώρο του, ‘‘τροποποίησε το χάρισμα της προφητείας’’ που της είχε δώσει, ως εξής:  Οι προβλέψεις της Κασσάνδρας θα αποδεικνύονταν πάντοτε αληθινές [η Τροία θα πέσει, ο Αγαμέμνων θα δολοφονηθεί κλπ.], αλλά οι άνθρωποι δεν θα την πιστεύουν.

* Με τη φράση άνοιξαν οι ασκοί του Αιόλου, οι δημοσιογράφοι μας βομβαρδίζουν νυχθημερόν. Όμως δεν υπήρξαν ασκοί αλλά  ασκός, τον οποίο  ο Αίολος έδωσε στον Οδυσσέα, αφού πρώτα φυλάκισε μέσα όλους τους ανέμους, πλην του Δυτικού που θα τον διευκόλυνε να πλεύσει στην πατρίδα του [βρισκόταν, λένε οι ειδικοί, στο νησί  Στρόμπολι]. Για κακή τους μοίρα όμως οι ναύτες άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου, νομίζοντας ότι περιείχε θησαυρό, με αποτέλεσμα να ελευθερωθούν όλοι οι άνεμοι και να παρασύρουν το καράβι σε άγνωστες θάλασσες [βρέθηκε στη χώρα των Λαιστρυγόνων, οι ειδικοί λένε στη Β. Σαρδηνία].

* Συνήθης είναι επίσης η έκφραση, πριν αλέκτορα φωνήσαι τρείς, από δημοσιογράφους και πολιτικούς οι οποίοι, προφανώς δεν έχουν διαβάσει την Αγία Γραφή και δεν γνωρίζουν πού βρίσκεται το κόμμα. Άν την είχαν διαβάσει θα ήξεραν ότι ο Ιησούς είπε, πρίν αλέκτορα φωνήσαι, τρις απαρνήσαι με (ο Απόστολος Πέτρος).

4.  Οι ανωτέρω είναι μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές εκφράσεις που συχνά ακούει ή διαβάζει κανείς.  Και δεν μπορεί να ισχύει εδώ η αρχή ‘‘με λάθη εξελίσσεται η γλώσσα’’, αλλά μάλλον η αρχή ‘‘με τέτοιες ανοησίες προδίδεται η αμάθεια’’.  Λάθη που . . . βοηθούν την εξέλιξη της γλώσσας, σε βαθμό δε που . . . να μην καταλαβαίνει ο ένας τι λέει ο άλλος, περιέχει η συλλογή που ακολουθεί : 

 * Ακούστηκε από Ρ/Σ ότι ‘‘άρχισε η επιστροφή των εκδρομέων στο κλειστό άστυ’’.  Προφανώς, ο ‘‘προοδευτικός’’ δημοσιογράφος μετέφερε στη δημοτική τη λέξη κλεινόν, χωρίς να υποψιάζεται το νόημά της [κλεινόν άστυ = ένδοξη, ξακουστή πόλη].
 
* Περιγράφοντας τροχαίο, ρεπόρτερ Ρ/Σ είπε ότι ‘‘οι επιβάτες (sic) περίμεναν στη στάση αμερόληπτοι όταν . . .’’  [αμέριμνοι].

* Γράφεται συχνά σε εφημερίδες και ακούγεται από τη Ρ/Τ ‘‘ Ζήσε Μάη μου . . . . ’’ αντί του ορθού ‘‘Ζήσε Μαύρε μου [να φας τριφύλλι τον Μάη].’’  Να ζήσει ο γάιδαρος, όχι ο μήνας.                                                                                                            

* Ακούστηκε από υπουργό σε Τ/Σ ότι ‘‘εισήλθαν στο Δημαρχείο ευάριθμοι τραμπούκοι’’ εννοώντας πολλοί.  Εύ-αριθμός= ολιγάριθμος.               

* Συχνά λέγεται και ακούγεται η παρόλα ‘‘απολίτικες’’ απόψεις. Το σωστό: ‘‘απολιτικές’’.  Άλλο είναι η . . . Πολίτικη Κουζίνα.                      

* Υπουργός ισχυρίστηκε ότι ‘‘αποπλανήθηκε’’ από αναληθή στοιχεία που του έδωσαν. Προφανώς . . . . ‘‘παραπλανήθηκε’’.

* Συχνή είναι η έκφραση ‘‘πλειοψηφία . . . .  οικιών, δέντρων, αυτοκινήτων’’. Τα δέντρα, καλά, ψήφισαν κάποτε, αλλά τα σπίτια και τα αυτοκίνητα ; ‘‘πλειονότητα’’.

* Ακούγεται ότι, ‘‘η σφαίρα  εξοστρακίστηκε . . . ’’.  Πώς, με τον νόμο του Κλεισθένη; Το σωστό ‘‘αποστρακίστηκε’’.

* Συχνή είναι επίσης η έκφραση ‘‘Στο πρώτο επτάμηνο, οκτάμηνο, ... του έτους’’. Έχει  και δεύτερο επτάμηνο το έτος; ‘‘το επτάμηνο  Ιανουαρίου-Ιουλίου’’.

* Άλλα παρόμοια: ‘‘οι στήλες του Ολυμπίου Διός’’ [οι στύλοι] , ‘‘ο σωρός του νεκρού’’ [η σορός] , ‘‘εν πάσει περιπτώσει’’ [εν πάση] , ‘‘υποβολιμ ι αία’’ [υποβολιμαία].       

* Δεν υπάρχει έκφραση ‘‘κατακόρυφη πτώση’’ όπως συνηθίζεται να λέγεται. Το σωστό: κατακόρυφη άνοδος – κάθετη πτώση.   

5.  Τέλος, απαράδεκτη ηχητική ρύπανση προκαλούν ορισμένες, ηθελημένες ή μη, ‘‘απλοποιήσεις’’ του προφορικού λόγου από εκφωνητές Ρ/Τ σταθμών. Αν προσέξει κανείς θα αντιληφθεί τα εξής:

* Την απάλειψη του ς από την ονομαστική ουσιαστικών και επιθέτων, όπως π.χ. η κάθοδο, η άνοδο, η επέτειο, η οδό, η διεθνή, η επισφαλή κ. ά. παρόμοια.

* Την κατάργηση του συμφώνου ν από τα άρθρα τον/την όταν  ακολουθούν λέξεις που αρχίζουν από κ ή τ, χωρίς το αυτί του εκφωνητή να πληγώνεται που ακούει ‘‘το  μπατέρα’’,  αντί τον πατέρα, ή ‘‘τη  γκυβέρνηση’’, αντί την κυβέρνηση. Εδώ υπάρχει παραβίαση βασικού κανόνα της ηχητικής γραμματικής.

* Την κακοποίηση της προστακτικής με εκείνα τα ‘‘επέτρεψέ μου’’, ‘‘μετέτρεψέ το’’, ‘‘κατήργησέ το’’, ‘‘μετέφερέ το’’ κ.ά.          

* Θηλυκές μετοχές να αλλάζουν συχνά γένος και να γίνονται αρσενικές, όπως ‘‘εκδοθέντων ανακοινώσεων’’, ‘‘εκτελεσθέντων εργασιών’’, ‘‘συμπληρωθέντων καταστάσεων’’ κ. ά.