Γράφει ο
Θανάσης Παπανδρόπουλος

Ο 20χρονος Βαγγέλης Στάϊκος ήταν καθισμένος στο βάθος της αίθουσας και με τεράστιο ενδιαφέρον πρέπει να παρακολούθησε πάνω από 16 εισηγήσεις, που έγιναν στα αγγλικά, στο πανευρωπαϊκό συνέδριο ιδιωτικής εκπαίδευσης το οποίο συνδιοργάνωσαν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εθνικών Ενώσεων Ανεξάρτητων Σχολείων (ECNAIS) και ο Σύνδεσμος Ιδρυτών Ελληνικών Ιδιωτικών Εκπαιδευτηρίων (ΣΙΕΙΕ), με θέμα Η Ενδυνάμωση της Κοινωνίας μέσα από την Ελευθερία στην Εκπαίδευση.

«Γιατί τόσο ενδιαφέρον;», ρωτήσαμε τον Β. Στάϊκο (που πρέπει να γέμισε και αρκετές σελίδες με σημειώσεις). «Έχω βαρεθεί να ακούω ανοησίες και ιδεολογήματα. Με ενδιαφέρει να προκόψω στην ζωή μου και γνωρίζω ότι μόνον η μάθηση μπορεί να μού φανεί χρήσιμη. Σήμερα άκουσα πολλά πράγματα χρήσιμα και όχι παραπλανητικά. Μού την σπάνε οι ξερόλες και οι ινστρούχτορες που με θέλουν πιόνι και όχι ελεύθερο άνθρωπο. Ελεύθερο να μαθαίνω, για να ξέρω πολύ περισσότερα από τους ξερόλες», απάντησε.

Ε, ναι, η διατύπωση είναι εξαιρετική. Η ελευθερία τού να μαθαίνει κανείς για να ξέρει, είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες διαστάσεις της ζωής μας. Και υπό αυτή την έννοια, η πρόσβαση στην μάθηση προϋποθέτει ελευθερία.

«Η Ελλάδα θεωρείται το λίκνο της Δημοκρατίας. Η πραγματική δημοκρατία προϋποθέτει τον σεβασμό στην ελευθερία: ελευθερία του λόγου, της επιλογής, της συνάθροισης και, βέβαια, ελευθερία στην εκπαίδευση. Στο πλαίσιο αυτής της αντίληψης για την ελευθερία, μπορούμε να διακρίνουμε διαφορετικές εκφάνσεις της ελευθερίας της εκπαίδευσης –όπως η παιδαγωγική, η κοινωνική, η νομική αλλά και η οικονομική. Στο σεμινάριο που έγινε πέρυσι στην Σόφια, Βουλγαρία, επικεντρωθήκαμε στο δικαίωμα της αυτοδιοίκησης και αυτοδιαχείρισης ως αντιλήψεων που αποδεδειγμένα ενδυναμώνουν την κοινωνία των πολιτών. Ως λογική συνέχεια, σε αυτό το συνέδριο θα επικεντρωθούμε στις διαφορετικές εκφάνσεις της ελευθερίας της εκπαίδευσης που προαναφέρθηκαν. Η παιδαγωγική οπτική, η οποία θεωρείται η σημαντικότερη από εκπαιδευτική άποψη, μάς λέει κάτι σημαντικό σχετικά με την ελευθερία της εκπαίδευσης. Αντικατοπτρίζει ένα όραμα για την ανθρωπότητα και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προσεγγίσουμε τις γενιές που ακολουθούν: να έχουν ανοιχτούς ορίζοντες, να τούς επιτρέπεται να είναι ελεύθερες και να αποφασίζουν μόνες τους για το μέλλον που θα αντιμετωπίσουν. Σε αυτή την ελευθερία πιστεύουμε, η οποία μακροπρόθεσμα θα ενδυναμώσει την κοινωνία».

Αυτά τόνισαν, μεταξύ άλλων, στο συνέδριο του ECNAIS οι δύο πρόεδροί του –ο Ολλανδός κ.Simon Stern και ο Έλληνας κ. Χαράλαμπος Κυραϊλίδης. Έθεσαν δε επί τάπητος ένα τεράστιο θέμα, αυτό της εκπαίδευσης, σε μία εποχή όπου παγκοσμιοποίηση και ψηφιακή επανάσταση δημιουργούν ένα νέο και πρωτόγνωρο περιβάλλον το οποίο κάποιοι ήδη αποκαλούν τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Και, ως εκ της φύσεώς της, η τελευταία απελευθερώνει θεσμούς και λειτουργίες, με αποτέλεσμα η συμβατότητα με τις λειτουργίες της να προϋποθέτει την ελευθερία.

«Οι κοινωνίες μας μετασχηματίζονται και απαιτούν εμπλουτισμένες γνώσεις και δεξιότητες, που δεν μπορούν να παραμένουν εσαεί ακίνητες. Κατά συνέπεια, το εκπαιδευτικό μας σύστημα απαιτεί μεταρρυθμίσεις προς την κατεύθυνση της απελευθερώσεώς του», είπε ο βουλευτής του Ποταμιού κ. Γιώργος Μαυρωτάς. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και η πρώην υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, βουλευτής κυρία Εύη Χριστοφιλοπούλου (ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ), η οποία, σε άψογα αγγλικά, καυτηρίασε πολλά από τα κακώς κείμενα του σημερινού ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος.

Ένα σύστημα το οποίο, όπως υπογράμμισε και ο πρόεδρος του Hellenic American University κ. Λεωνίδας-Φοίβος Κόσκος, έχει άμεση ανάγκη και από ουσιαστικές δομικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις, με  στόχο ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα εδράζεται στην αποσυγκέντρωση.

«Η συζήτηση γύρω από την αποσυγκέντρωση ως μορφή οργάνωσης του κράτους αναπτύχθηκε κυρίως στην Γαλλία, όπου η κεντρική κυβέρνηση ήταν πάντοτε ισχυρή. Κακέκτυπο του γαλλικού προτύπου υπήρξε μέχρι σήμερα το ελληνικό υπερσυγκεντρωτικό κράτος. Αντιδιαστέλλουμε την αποσυγκέντρωση με την αποκέντρωση –η δεύτερη συνιστά μεταφορά εξουσίας, πρωτοβουλιών και πόρων από την κεντρική κυβέρνηση σε μη εκλεγμένα (διορισμένα) όργανα της περιφέρειας. Αντιθέτως, η αποσυγκέντρωση συνιστά τέτοια μεταφορά σε εκλεγμένα όργανα. Στην ίδια λογική, το νέο ελληνικό παραγωγικό μοντέλο αποσυγκέντρωσης οφείλει να αφήσει περιθώρια πρωτοβουλιών δράσης και ευθύνης όχι μόνον σε εκλεγμένα όργανα εκτός της κεντρικής κυβέρνησης (π.χ. τοπική αυτοδιοίκηση), αλλά και σε άτομα ή αυτόνομες κοινωνικές ή οικονομικές μονάδες των οποίων η ίδρυση, η διοίκηση και η δραστηριότητα συνδέονται με την πρωτοβουλία της κοινωνίας επιχειρούντων πολιτών», είπε ο κ. Λ.Φ. Κόσκος, δίνοντας στην συνεδριακή εκδήλωση και μία ευρύτερη διάσταση –αυτήν της οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης μίας πολιτείας η οποία πρέπει να μπορεί να δρα αυτοβούλως, προσφέροντας πεδία ελευθερίας σε ελεύθερους και χειραφετημένους πολίτες.

Σε αυτούς τους τελευταίους αναφέρθηκαν σημαντικοί ομιλητές, όπως οι καθηγητές κ.κ. Θεόδωρος Φορτσάκης, βουλευτής της ΝΔ, και Αθ. Βερέμης, ενώ, από την πλευρά του, ο πρύτανης του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου κ. Κώστας Γουλιάμος, υπογράμμισε την ανάγκη αποκέντρωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων. «Στο πλαίσιο αυτό, όλοι οι επαΐοντες έχουν ολοένα και περισσότερες ευθύνες και πρέπει να ρίξουν το βάρος τους στην Εκπαιδευτική Ελευθερία, στο δικαίωμα των γονέων να επιλέγουν την Παιδαγωγική Αριστεία και στην Σχολική Αυτονομία», τόνιζε ο ομιλητής.

Στο επίπεδο αυτό, ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου κ. Νίκος Αλιβιζάτος τάχθηκε υπέρ μίας συνταγματικής αναθεώρησης ευνοϊκής για την εκπαιδευτική ελευθερία, κάτι που ως φαίνεται αποτελεί πανευρωπαϊκή τάση. «Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να τονίσουμε ότι το δικαίωμα στην εκπαίδευση, η ελευθερία των γονέων να επιλέγουν σχολείο για τα παιδιά τους και η ελευθερία για την δημιουργία σχολείων με βάση τις προσωπικές θρησκευτικές, φιλοσοφικές ή παιδαγωγικές πεποιθήσεις, είναι γνωστές ευρωπαϊκές αξίες οι οποίες αναφέρονται στην Χάρτα των Βασικών Δικαιωμάτων των Πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Αυτά τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες έχουν την αφετηρία τους στο πρώτο πρωτόκολλο της ευρωπαϊκής σύμβασης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που στο άρθρο 2 αναφέρει: Ουδείς δύναται να στερηθή του δικαιώματος όπως εκπαιδευθή. Παν Κράτος εν τη ασκήσει των αναλαμβανομένων υπ’ αυτού καθηκόντων επί του πεδίου της μορφώσεως και της εκπαιδεύσεως θα σέβεται το δικαίωμα των γονέων όπως εξασφαλίζωσι την μόρφωσιν και εκπαίδευσιν ταύτην συμφώνως προς τας ιδίας αυτών θρησκευτικάς και φιλοσοφικάς πεποιθήσεις.

Άραγε, κάποιοι όψιμοι ευρωπαϊστές στην χώρα μας γνωρίζουν τα δικαιώματα αυτά;