Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Σαν διάρροια ορίζεται η αύξηση στη συχνότητα των κενώσεων του εντέρου, ή αποβολή υδαρών κοπράνων, ή ο συνδυασμός και των δύο.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) ορίζει τη διάρροια σαν τρείς ή περισσότερες κενώσεις που αποτελούνται από μαλακά κόπρανα καθημερινά ή σαν αύξηση του συνηθισμένου για κάθε άτομο αριθμού των κενώσεών του.

Επίσης αξιολογείται και το συνολικό βάρος των κοπράνων (> 200g την ημέρα για τους ενήλικες).

Ετυμολογικά η λέξη διάρροια προέρχεται από το ρήμα διαρρέω, ρέω κατά μήκος και δια μέσου.

Έτσι έχει μεταφραστεί και στις άλλες ξένες γλώσσες (αγγλικά diarrhea).

Ο όρος διάρροια προέρχεται από τον Ιπποκράτη ο οποίος ξεχώριζε τις διάρροιες σε «χυλώδεις» - «υδατώδεις» - «ξυσματώδεις» - «πυώδεις» - «στραγγουριώδεις».

Ανάλογα με τους μηχανισμούς οι οποίοι προκαλούν τη διάρροια ξεχωρίζει αυτή σε :

• Ωσμωτική διάρροια : κατακράτηση ύδατος από δυσαπορρόφητες ουσίες του εντερικού αυλού.

• Εκκριτική διάρροια : ελαττωμένη απορρόφηση ύδατος και ηλεκτρολυτών από επιθήλιο του εντέρου (διάρροια από μικροβιακές τοξίνες, γαστρίνη*, ισταμίνη**).

• Φλεγμονώδης διάρροια : αποτέλεσμα φλεγμονής του βλεννογόνου του εντέρου (λοιμώδεις κολίτιδες, φλεγμονώδεις νόσος του εντέρου).

• Λειτουργική διάρροια : διαταραχές της κινητικότητας του εντέρου (ευερέθιστο έντερο – σπαστική κολίτιδα).

* ΓΑΣΤΡΙΝΗ : Ορμόνη που εκκρίνεται από το βλεννογόνο του πυλωρού και 12δάκτυλου.

Η ορμόνη από τη φλεβική κυκλοφορία του στομάχου μεταφέρεται στο στομάχι και μέσω αυτού στο ήπαρ και την συστηματική κυκλοφορία.

Όταν η γαστρίνη φτάσει στο στόμαχο διεγείρει την έκκριση γαστρικού οξέος (Hcl οξέος).

Η γαστρίνη δρα στον κατώτερο σφιγκτήρα του οισοφάγου και προκαλεί χάλαση της ειλεοτυφλικής βαλβίδας του εντέρου.

Επίσης δρα στην κινητικότητα του λεπτού εντέρου και χοληδόχου κύστης.

Οι πρωτεΐνες, η αιθυλική αλκοόλη, η διάταση του άντρου του στομάχου προκαλεί έκκριση γαστρίνης.

** ΙΣΤΑΜΙΝΗ : Παράγεται από το αμινοξύ ιστιδίνη. Προκαλεί διάταση των αιμοφόρων αγγείων, αύξηση της έκκρισης HcL οξέος στομάχου, σύσπαση λείων μυϊκών ινών (π.χ. βρόγχους), παραγωγή βλέννης, οίδημα των ιστών, κνησμό (στις αλλεργικής αντιδράσεις).

Η ισταμίνη απελευθερώνεται από τα μαστοκύτταρα και προκαλεί αντιδράσεις υπερευαισθησίας (αλλεργίας) τύπου Ι.

Επίσης η διάρροια ταξινομείται από πλευράς διάρκειας σε 3 κατηγορίες :

1^η κατηγορία > Οξεία διάρροια με διάρκεια κάτω των 14 ημερών.

2^η κατηγορία > Επιμένουσα διάρροια με διάρκεια πάνω από 14 ημέρες.

3^η κατηγορία > Χρόνια διάρροια με διάρκεια πάνω από 30 ημέρες.

Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει για την οξεία δυσπεψία (Ο.Δ.) που μπορεί να συνοδεύεται από διαρροϊκές κενώσεις.

Η Ο.Δ. είναι ένα αθώο σύνδρομο που μπορεί όμως να ταλαιπωρεί το άτομο και να επιδρά στη συνολική ζωή του.

Η απλή Οξεία δυσπεψία χαρακτηρίζεται από πόνο, αίσθημα βάρους στην περιοχή του στομάχου, αίσθημα πληρώσεως και φουσκόματος, ναυτία, εμετούς, αίσθημα καύσου, όξινες εριγές (ρεψίματα) – υδαρείς κενώσεις.

Η Ο.Δ. προκαλείται συνήθως μετά από βαρειά γεύματα. Αποδίδεται σε μικρού βαθμού δυσανεξία στα συστατικά των τροφών.

Εδώ πρέπει να τονισθεί ότι πολλές φορές η οξεία δυσπεψία μπορεί να αποτελεί εκδηλώσεις πολλών νοσημάτων (ειδικά στα άτομα πάνω των 40 ετών) και ειδικότερα αν τα επεισόδια της Ο.Δ. επαναλαμβάνονται.

Τα νοσήματα τα οποία «συνοδεύονται» από Ο.Δ., είναι :

• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Θυρεοειδοπάθειες
• Ισχαιμία μυοκαρδίου
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Νεοπλασίες Γ.Ε.Σ.
• Φλεγμονές ήπατος (Ηπατίτις)
• Νοσήματα χοληδόχου κύστης
• Χοληφόρων οδών.

Η οξεία δυσπεψία με εμφάνιση ή όχι διάρροιας συμβαίνει συνήθως : α) στις καλοκαιρινές διακοπές, β) μετά περιόδους παρατεταμένης νηστείας, β) κατά την περίοδο των γιορτών.

Η Ο.Δ. μπορεί να αποφευχθεί με τους εξής τρόπους :

• Όχι λαίμαργη και γρήγορη κατανάλωση φαγητού.
• Καλή, αργή μάσηση τροφής.
• Να μην καταναλώνονται πλούσια γεύματα σε περιόδους άγχους.
• Αποφυγή καταχρήσεων, καφεΐνης, αλκοόλης.
• Αποφυγή καπνίσματος.
• Άσκοπη λήψη φαρμάκων.

ΔΙΑΡΡΟΙΑ ΤΩΝ ΤΑΞΙΔΙΩΤΩΝ (Δ.Τ.)

Αποτελεί από αιώνες πρόβλημα των ταξιδιωτών. Εμφανίζεται όταν ταξιδιώτες από δυτικές χώρες επισκέπτονται χώρες υποανάπτυκτες με πτωχές υγειονομικές συνθήκες.

Διάφορα ονόματα γραφικά, χιουμοριστικά χαρακτηρίζουν στις διάφορες χώρες τη Δ.Τ. όπως π.χ. – εκδίκηση του Montezuma – χορός κοιλιάς του Δελχί – Τουριστική διάρροια.

Ποσοστό που ανέρχεται στο 20% - 30% των ταξιδιωτών εμφανίζουν διάρροιες.

Πιο ευάλωτες ομάδες στη Δ.Τ. είναι τα μικρά παιδιά και ηλικίες 21 – 29 ετών.

Η Δ.Τ. εμφανίζεται συνήθως τις πρώτες 10 μέρες του ταξιδίου. Η Δ.Τ. είναι μικρής διάρκειας (2 – 5 ημέρες).

Τα κύρια συμπτώματά της είναι : - μαλακές διαρροϊκές κενώσεις – έντονα διάσπαρτα κοιλιακά άλγη – ναυτία – εμετοί – πυρετός (σπάνια).

Οι περιοχές που συμβαίνει Δ.Τ. είναι : Αφρική – Κεντρική, Νότιος Αμερική (20% - 50%), ΝΑ Ασία – Κίνα (15% - 20%).

Τα κυριότερα μικρόβια που προκαλούν τη Δ.Τ., είναι : α) Esh. Coli (5 – 70%), β) Shigella (5 – 20%), γ) Salmonella (15 – 20%), δ) Campylobacter (0 – 30%).

Μέτρα που πρέπει να εφαρμόζουν οι ταξιδιώτες

• Αποφυγή ωμών, μισοψημένων τροφίμων, φαγητών.
• Να μην καταναλώνονται τροφές ή προϊόντα πλανόδιων πωλητών.
• Συχνό πλύσιμο χεριών πριν και μετά κάθε γεύμα.
• Ξεφλούδισμα φρούτων, τοπικών προϊόντων ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚA.
• Τα φαγητά να τρώγονται ζεστά τουλάχιστο (70^οC).
• Να καταναλώνονται εμφιαλωμένα ποτά, νερά.
• Αποφυγή κρεατικών, πουλερικών που δεν είναι καλά μαγειρεμένα.
• Να μην γίνεται χρήση μη παστεριωμένων προϊόντων.
• Να μην καταναλώνονται ωμά λαχανικά, σαλάτες, φρούτα (τα σκληρά τυριά είναι πιο ασφαλή από τα μαλακά).
• Να μη χρησιμοποιούνται «παγάκια» από κοινό νερό ή νερό αμφιβόλου προέλευσης.
• Να μη χρησιμοποιείται το νερό της βρύσης για βούρτσισμα δοντιών.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

• Καλλιέργεια, παρασιτολογική Κοπράνων
• Αναζήτηση αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα x3
• Χρώση κατά Sudan (ειδική χρώση) στην παγκρεατική ανεπάρκεια
• Δυσαπορρόφησης σύνδρομο
• Διαταραχές έκκρισης χολικών αλάτων
• Ωσμωτικότητα κοπράνων (Na, K)

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

• Ηλεκτρόλυση ορού K, Na, ουρία, κρεατινίνη
• Κ, Na κοπράνων
• Γενική αίματος
• Αναζήτηση για Clostridium difficile
• Τρανσαμινάσες
• TSH, ελεύθερο Τ4
• Λευκωματίνη – Αλ. Λευκώματα
• Καλλιέργειες κοπράνων για Esh. Coli, Shigella, Salmonella, Yersinia, Campylobacter, Entamoeha histolytica
• Αντισώματα κατά γλιαδίνης (IgA ab)
• Βιοψία εντέρου.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Καμία
 

ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Έλεγχος λεπτού εντέρου αν υπάρχει υποψία συνδρόμου δυσαπορρόφησης

ΑΛΓΟΡΙΘΜΟΣ ΔΙΑΡΡΟΙΑΣ

Ταξίδια πρόσφατα

Σχέση διαρροιών μελέτη τροφών (τύπος τροφών, χρόνος λήψης)

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΤΟΜΙΚΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ

Λήψη φαρμάκων, Aντιόξινα περιεχόμενα Mg

Καθαρτικών χρήση

Metformin λήψη

PPIs

Λήψη αντιβιοτικών

ΔΙΑΡΡΟΙΕΣ

Συχνά ενοχλήματα διαρροιών

Πόνος, τεινεσμός, άγχος, πυρετός, απώλεια βάρους, αρθρίτιδες, ερύθημα ξαφνικό προσώπου

Εξετάσεις για :

• Glostridium difficile
• Κοπράνων παρασιτολογική καλλιέργεια
• Αναζήτηση αμοιβάδων

Χαρακτηριστικά κοπράνων

Αιματηρά, μεγάλες ποσότητες, κάκοσμα, βλεννώδη, υδαρή

• Γ. αίματος
• Ουρία, σάκχαρο
• Κρεατινίνη
• Κ, Na

Συνοδά ενοχλήματα διαρροιών

Πόνοι, άλγη δεξιού λαγονίου βόθρου, ταχυκαρδία, υπέρχρωση στοματικού βλεννογόνου

TSH, Ελ. Τ4

ALT-AST λευκωματίνη, λευκώματα ολικά

Ασαφής διάγνωση

Όχι διαγνωστικές λύσεις επιμονή διαρροιών

Χρώση κοπράνων κατά Sudan

Θετικά

Θετικά

Αρνητική

Κοιλιοκάκη

Abs A αντιγλιαδίνης & Abs ενδομυσίνης

Μέτρηση ωσμωτικότητας κορπάνων – κολονασκόπηση - βιοψίες

Όχι διάγνωση,

έλεγχος λεπτού εντέρου

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία της διάρροιας θα γίνει αφού με τις κατάλληλες εργαστηριακές εξετάσεις βρεθεί το μικρόβιο που την προκάλεσε.

Προφυλακτικές θεραπείες, όπως : α) παρασκευάσματα Lactobacillus (δίδονται για να μειώσουν τον αποικισμό των παθογόνων μικροβίων), β) ενεργός άνθρακας, γ) αντιδιαρροϊκά φάρμακα (δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται προληπτικά διότι προκαλούν δυσκοιλιότητα) όπως Loperamide (Immodium) και Lomotil.

Όλα τα παραπάνω δεν έχουν καμία ωφέλεια για τις «διάρροιες των ταξιδιωτών».

Ref.: - Merck Man 18^th ed.

        - Διαφορική Διάγνωση Θεοδ. Μουντοκαλάκη 2013