Γράφει ο
Νίκος Καλλιακμάνης

Το ΣΦΣ είναι καλοήθης κατάσταση δεν αποτελεί σύμπτωμα νεοπλασίας του στόματος.

Βέβαια ο χρόνιος πόνος που συνοδεύει αυτό επηρεάζει την καθημερινότητα, την επαγγελματική απασχόληση του πάσχοντος ατόμου.

Πρέπει να σημειωθεί ότι ποσοστό ανερχόμενο στα 2/3 των περιπτώσεων των ατόμων με ΣΦΣ εμφανίζουν αυτόματη ξαφνική βελτίωση 6-7 χρόνια μετά την αρχική εμφάνιση του ΣΜΣ.

Η πλήρης αποκατάσταση χαρακτηρίζεται από αλλαγές στα συμπτώματα με εμφάνιση ενδιάμεσων και όχι συνεχών συμπτωμάτων.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν κλινικά σημεία για την αποκατάσταση αυτή.

Αν έχει διαγνωστεί το αίτιο πρόκλησης του Σ.Φ.Σ. με την θεραπευτική αντιμετώπιση του, υποχωρούν και οι συνοδές ψυχολογικές εκδηλώσεις (π.χ. αγωνία, κατάθλιψη, stress).

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΦΛΕΓΟΜΕΝΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣ (Σ.Φ.Σ.)

Περιγράφεται σαν ξεχωριστή νοσολογική οντότητα η οποία χαρακτηρίζεται από διαλείπουσα αίσθηση καύσου γλώσσας και στοματικής κοιλότητας χωρίς να υπάρχει οδοντιατρική ή γενικευμένη νόσος.

Το Σ.Φ.Σ. προσβάλλει επίσης εκτός από την γλώσσα, τα χείλια, την υπερώα, με συνοδά συμπτώματα υποκειμενικής ξηροστομίας, παραισθησιών (αίσθημα νυγμών στο στόμα), μεταβολής της γευστικής ικανότητας, αίσθημα δίψας.

Τα συμπτώματα του Σ.Φ.Σ. εμφανίζονται ξαφνικά και εξελίσσονται σε μεγάλο βαθμό στην πορεία του Σ.Φ.Σ.

Τα συμπτώματα εκδηλώνονται είτε καθημερινά (με επίταση κατά την πορεία της ημέρας) είτε με διαλείπουσα εμφάνιση κατά την διάρκεια της ημέρας είτε εμφανίζουν περιοδικότητα στην εμφάνισή τους.

Το Σ.Φ.Σ. διακρίνεται θεωρητικά σε 2 κατηγορίες.

Α’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ > Παρά την ανάλυση των κλινικών και εργαστηριακών δεδομένων δεν ανευρίσκεται αίτιο. Η διάγνωση τότε ΠΡΩΤΟΠΑΘΕΣ ή ΙΔΙΟΠΑΘΕΣ Σ.Φ.Σ.

Β’ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ > Όταν ανευρίσκεται το αίτιο ή τα αίτια που προκαλούν τη νόσο.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Σ.Φ.Σ.

Το Σ.Φ.Σ. προκαλείται από διάφορα αίτια (ΔΕΥΤΕΡΟΠΑΘΕΣ Σ.Φ.Σ.) όπως :

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ Σ.Φ.Σ.

Σε αναλογία 50% τα αίτια του Σ.Φ.Σ. δεν βρίσκονται και το σύνδρομο βαφτίζεται «πρωτοπαθές – ιδιοπαθές». Θεωρίες έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί για την αιτιο-παθογόνα του πρωτοπαθούς Σ.Φ.Σ. όπως :

Α) Ανεπάρκεια οιστρογόνων, προγεστερόνης.

Β) Το Σ.Φ.Σ. αναπτύσσεται σε υπόστρωμα αυτοανοσίας (ανεύρεση αντιπυρηνικών αντισωμάτων, ρευματοειδή παράγοντα στο 50% των ατόμων με Σ.Φ.Σ.) αλλά τα ευρήματα αυτά ανευρίσκονται και σε υγιή πληθυσμό. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι σιελογόνοι αδένες στο Σ.Φ.Σ. εμφανίζουν φυσιολογικές παροχές σιέλου και δεν υπάρχουν οι αποδείξεις της ξηροστομίας, ενώ εμφανίζεται και αύξηση των πρωτεϊνών και φωσφωρικών ενώσεων του σιέλου με πτώση του pH.

Γ) Επειδή στο Σ.Μ.Σ. σε ποσοστό 20% υπάρχουν ψυχογενείς παράγοντες το Σ.Φ.Σ. θεωρείται ψυχοσωματική νόσος που έχει σαν ψυχολογικό υπόστρωμα την ΚΑΡΚΙΝΟΦΟΒΙΑ – ΥΠΟΧΟΝΔΡΙΑΣΗ – ΦΟΒΟ ΓΙΑ ΜΟΛΥΝΣΗ ΣΕ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΩΝ ΝΟΣΩΝ.

Δ) Επειδή το Σ.Φ.Σ. συνοδεύει συχνά την νόσο Parkinson, υποστηρίχτηκε ότι προκαλείται αυτό από αυξημένη ευαισθησία, μείωση του οδού του πόνου. Επίσης η εμφάνιση δυσγευσίας (μεταλλική, πικρή γεύση) σε ποσοστό 60% των ατόμων με Σ.Φ.Σ. οδήγησε στην θεωρία ότι η νόσος εμφανίζεται μετά από βλάβη, ελάττωμα των περιφερικών αισθητικών μηχανισμών.

Επίσης αλλαγές στο περιβάλλον της στοματικής κοιλότητας (σύνθεση σιέλου) προκαλούν δυσλειτουργία της νευρικής οδού και νευροπάθεια.

Πάντως ο ψυχογενής παράγοντας επιδρά άμεσα στη νόσο.

Έτσι, το Σ.Φ.Σ. μπορεί να εμφανιστεί μετά από σημαντικής και τεράστιας σημασίας οικογενειακά, εργασιακά προβλήματα.

Στις γυναίκες το σύνδρομο μπορεί να εμφανιστεί μετά 3 – 12 χρόνια από την εμμηνόπαυση.

Επικίνδυνοι παράγοντες που προάγουν για την εμφάνιση Σ.Φ.Σ., είναι :

-   ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ

-   ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΡΟ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΜΜΗΝΟΠΑΥΣΗ

-   ΗΛΙΚΙΑ ΑΝΩ ΤΩΝ 50 ΕΤΩΝ.

Το Σ.Φ.Σ. αρχίζει πολλές φορές χωρίς την ύπαρξη εκλυτικού παράγοντα.

Παράγοντες όμως που προκαλούν Σ.Φ.Σ., είναι :

-   Πρόσφατη σοβαρή νόσος

-   Νόσοι όπως : ινομυαλγία – ν. Parkinson – αυτοάνοσες νόσοι και νευροπάθειες

-   Προηγούμενες οδοντιατρικές επεμβάσεις

-   Αλλεργική αντίδραση σε τροφές

-   Τραυματική εμπειρία (Stress – αγωνία – κατάθλιψη – ψυχολογική).

Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι το Σ.Φ.Σ. αποτελεί μία παραλλαγή ενός άτυπου πόνου στην περιοχή του προσώπου, και μάλιστα αποτελεί το 4^ο σκέλος :

α) του χρόνιου πόνου στο πρόσωπο

β) της δυσλειτουργίας της κροταφογναθικής άρθρωσης

γ) άτυπης μορφής οδονταλγίας.

Το Σ.Φ.Σ. υποδιαιρείται γενικώς σε 3 τύπους με τον 2^ο τύπο να απαντάται πιο συχνά και τον 3^ο τύπο να είναι ο πιο σπάνιος, από πλευράς γενικών συμπτωμάτων.

Στον ΤΥΠΟ 1 : τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται κατά την πρωϊνή αφύπνιση και αυξάνονται κατά την διάρκεια της ημέρας.

Στον ΤΥΠΟ 2 : Τα συμπτώματα εμφανίζονται με την πρωϊνή έγερση.

Στον ΤΥΠΟ 3 : Δεν υπάρχει κανένας ρυθμός εμφάνισης των συμπτωμάτων

Μερικές φορές αν τα συμπτώματα περιορίζονται μόνον στην περιοχή της γλώσσας, χρησιμοποιείται ο ορισμός ΓΛΩΣΣΔΥΜΙΑ.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Σ.Φ.Σ.

Σπάνιο σύνδρομο – Εμφανίζεται σε 2 – 5 άτομα/100.000 πληθυσμό.

Συνήθως προσβάλλει άτομα μεγάλης ηλικίας και συνήθως οι γυναίκες (3-7 φορές περισσότερο από τους άνδρες).

Αναφέρεται αναλογία 33:1.

Επίσης, το Σ.Μ.Σ. παρουσιάζεται σε ποσοστό 10% - 40% στις γυναίκες οι οποίες ασχολούνται με τα μετά την εμμηνόπαυση προβλήματα, αποζητώντας θεραπείες γι’ αυτήν. Στις γυναίκες το Σ.Φ.Σ. εμφανίζεται 3 – 12 χρόνια μετά την εμμηνόπαυση.

Οι Ασιατικής προέλευσης και γηγενείς Αμερικανίδες γυναίκες, εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά προσβολής από Σ.Φ.Σ.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Για να γίνει οποιαδήποτε θεραπεία πρέπει να ανευρεθούν τα αίτια τα οποία προκαλούν το σύνδρομο και να αντιμετωπιστεί θεραπευτικά αυτό.

Στην περίπτωση του πρωτοπαθούς συνδρόμου (50% δεν ανευρίσκεται αίτιο ή αιτία) η ψυχολογική υποστήριξη και η θεραπεία με αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντισπασμωδικά φάρμακα, εφαρμόζεται όπως και τελευταία το άλφα-λιποϊκό οξύ.

α λιποϊκο οξύ – θεωκτικό οξύ, είναι φυσικό συστατικό που συντίθεται με μικρές ποσότητες από φυτά, ζώα, ανθρώπους.

Συμμετέχει στην παραγωγή ενέργειας από κύτταρα από τους υδατάνθρακες και λίπη.

Αποτελεί σημαντικό Αντιοξειδωτικό Παράγοντα που συμβάλλει στην αναγέννηση άλλων αντιοξειδωτικών όπως οι Βιταμίνες C, Ε, Γλαταθείσης.

Βρίσκεται σε μικρές ποσότητες στο κόκκινο κρέας, σπανάκι, μαγιά μπύρας.

ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Σ.Φ.Σ.

-   Διαταραχές ύπνου

-   Δυσκολίες διατροφής

-   Κατάθλιψη

-   Αγωνία κατάποσης.

ΠΡΟΓΝΩΣΗ

Είναι καλοήθες νόσημα (δεν αποτελεί σύμπτωμα καρκίνου του στόματος) αλλά αίτιο ενός δυσβάστακτου πόνου που επηρεάζει τη ζωή του ατόμου.

2/3 των ατόμων με Σ.Φ.Σ. εμφανίζουν αυτόματη μερική βελτίωση μετά από περίπου 7 χρόνια από την έναρξη της νόσου. Βέβαια σε άλλα άτομα η νόσος διαρκεί.

Δεν υπάρχουν κλινικά σημεία αποδρομής της νόσου. Αν δεν καθοριστεί το αίτιο που προκαλεί Σ.Φ.Σ., τότε επιβάλλεται κάθε ψυχολογική, ψυχιατρική, οικογενειακή υποστήριξη για τις ψυχολογικές δυσλειτουργίες όπως : κατάθλιψη, έντονο stress, απαισιόδοξη οργάνωση του πάσχοντος ατόμου.

Ref. : - Mayo Clin. Sear.

-   Βικιπαίδεια

-   Taber’s Λεξικό