Η παρουσία των Θρακών και του Διονύσου στην Σαλαμίνα Mαζί με τους Θράκες, και Θάσιοι!
Πάνω από τον ναό του Διονύσου διέμενε ο Ευριπίδης!

«Υπάρχει μια φυλή ανθρώπων, μια φυλή θεών…»
Πίνδαρος (ΣΤ ΄ Ωδή Νεμεονίκου)

 
Σχηματική αναπαράσταση του ναού του Διονύσου. Αρχ. Μουσείο Σαλαμίνος.

Από την μεγάλη παροικία των αρχαίων Θρακών στον Πειραιά, κάποιοι Θράκες μεταπήδησαν και στην γειτονική νήσο Σαλαμίνα, η οποία κατοικείται αδιάλειπτα τουλάχιστον από την 6η χιλιετία π.Χ. - βρέθηκαν αιχμές βελών από οψιανό, λίθινα εργαλεία, περίαπτα, κουμπιά, κοσμήματα, βραχιόλια (από θαλάσσια κογχύλια), μεγάλη λεπίδα από πυριτόλιθο, κ.ά. στα Περιστέρια και στον Άγ. Νικόλαο Λεμονιών). Εκτίθενται στο πολύ όμορφο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνος, όπου όμως εσφαλμένα κι αυθαίρετα αναγράφεται πως η Σαλαμίνα ονομάσθηκε από τους... Φοίνικες, όταν δεν υπάρχουν γραπτά στοιχεία γι' αυτό... Σπουδαία νήσος της εποχής, «μήλον της έριδος» μεταξύ Αθηνών-Πειραιώς-Ελευσίνος. Μαζί με τους Θράκες, έφθασαν και κατοίκησαν το νησί του Σαρωνικού και οι Θάσιοι.

Κάθε λαός όταν κατοικεί σε έναν νέο τόπο, φέρνει μαζί του και τους θεούς του, τα ήθη του και τα έθιμά του. Έτσι και οι Θράκες έφεραν και καθιέρωσαν στην Σαλαμίνα την λατρεία του θεού τους, Διονύσου. Έναν ορθογώνιο ναΐσκο του Διονύσου, με κτιστά θρανία, ευρίσκουμε στα Περιστέρια Σαλαμίνος, κτίσμα του 3ου-2ου αι. π.Χ. Στον ευρύτερο λατρευτικό χώρο του ναΐσκου υπήρχε και πηγή, ενώ έκτισαν και μια υδατοδεξαμενή για να αποταμιεύουν το πολύτιμο νερό της. Ο αγροτικός ναός ανασκάφηκε το 1998-2000. Στην Σαλαμίνα τελούνταν και Διονύσια, εορτές προς τιμήν του Διονύσου.

Η ανασκαφική σκαπάνη έφερε στο φως έναν περιποιημένο οικισμό Θρακών, ακμαιότατο την περίοδο 3ου-1ου αι. π.Χ.

Η ανασκαφική έρευνα στην Σαλαμίνα ανέδειξε ακόμη - σε σχέση με τον θρακικό πολιτισμό - ένα δεξί χέρι, από μαρμάρινο άγαλμα του Διονύσου, που κρατά κάνθαρο (3ου-2ου αι. π.Χ.), μελαμβαφείς κανθάρους, αναθηματικούς φαλλούς (3ου-2ου αι. π.Χ.), μαρμάρινο φαλλό από άγαλμα του Πανός ή ερμαϊκή στήλη μορφής Πανός ή Πριάπου (3ου-2ου αι. π.Χ.), κ.ά. Ενώ στον λατρευτικό χώρο του ναού του Διονύσου ευρέθησαν ενσφράγιστα καλύμματα κυψελών μελισσοκόμων, που μάλιστα είχαν ανάγλυφο το γράμμα «Ε». Ίσως να ανήκαν στον μέγα τραγικό ποιητή Ευριπίδη, ο οποίος διέμενε σε σπήλαιο, λίγο παραπάνω από τον ναΐσκο του Διονύσου. Πράγματι, στο ίδιο σημείο, στα Περιστέρια, όπου υπάρχει και μυκηναϊκός τάφος, ευρίσκεται το περίφημο «Σπήλαιο του Ευριπίδη», στο οποίο ευρέθη, μεταξύ άλλων, μελαμβαφές αγγείο (σκύφος, είδος ποτηριού) με το όνομα Ευριπίδης, που δηλώνει πως μάλλον ήταν το σπήλαιο-ησυχαστήριο, όπου αποσυρόταν ο μεγάλος Σαλαμίνιος τραγικός για να γράψει. Μάλλον εδώ έγραψε τον «Ιππόλυτο», με το οποίο κέρδισε το α΄ βραβείο στους δραματικούς αγώνες του 428 π.Χ.

Το σπήλαιο εξερευνήθηκε από τον καθηγητή-αρχαιολόγο κ. Γιάννη Λώλο, το 1994. Πρόκειται για ένα σπήλαιο 12 χώρων, που κατοικείτο από την νεολιθική εποχή (ευρέθη δακτυλιόσχημο ασημένιο περίαπτο - σ' όλην την Ελλάδα έχουν βρεθεί 2-3 τέτοια!), έως την σύγχρονη. Ευρέθησαν ευρήματα από 8 διαφορετικές εποχές, πολλά από την μυκηναϊκή εποχή (14ου-13ου αι. π.Χ): Λίθινα εργαλεία, αιχμές βελών, μυκηναϊκό ξίφος, νομίσματα, κοσμήματα από θαλασσινά όστρακα, από οστά, από λίθους κι από ασήμι, αγγεία κλασικής, ελληνιστικής, ρωμαϊκής έως και φραγκικής εποχής. Όσο για το σπήλαιο, ευρίσκεται γεωγραφικώς ανάμεσα στα καίρια ορόσημα του μυθικού κύκλου του Ιππολύτου. Και συμφωνεί σ' αυτό και η συνδυασμένη μελέτη χερσαίας και θαλασσίας τοπιογραφίας του σπηλαίου, του ευρυτέρου χώρου του, της σωζομένης βιογραφίας του Ευριπίδους, αλλά και του έργου του «Ιππολυτος». Ευρέθη επίσης ένας ρωμαϊκός ανάγλυφος σκύφος, με σκηνές υπαιθρίας λατρείας του θεού-προστάτου του δράματος, Διονύσου, πρωταγωνιστού στις «Βάκχες» (επίσης του Ευριπίδους), που ενισχύει την άποψη ότι το σπήλαιο ήταν ησυχαστήριο του μεγάλου τραγικού. Ο Ευριπίδης στην τέχνη συναπεικονίζεται πολλάκις με τον Διόνυσο. Το κύπελλο αυτό ήταν πολύτιμο αφιέρωμα (όμοιό του συναντάμε κυρίως στην Κόρινθο), άρα ίσως το σπήλαιο ήταν και χώρος λατρείας. Διότι, τουλάχιστον στους ρωμαϊκούς χρόνους, το προσκύνημα στο παρακείμενο αγροτικό ιερό του Διονύσου συνδυαζόταν με το σπήλαιο, που ήταν τόπος ηρωικής λατρείας του Ευριπίδους. (Κάτι αντίστοιχο έκαμαν και οι Πάριοι για τον ποιητή τους, τον Αρχίλοχο, επίσης μετά τον θάνατό του). Έτσι Διόνυσος και Ευριπίδης συλλατρεύονταν στην Σαλαμίνα. Την εποχή δε, του ρωμαϊκού σκύφου, οι «Βάκχες» ήταν ιδιαίτερα αγαπητό έργο, στο παγκόσμιο θεατρικό δραματολόγιο.

Σχετικό με τον Διόνυσο, μπορεί να θεωρηθεί και ένα ιδιαίτερο αρχαίο εύρημα της Σαλαμίνος, ένα ρόδι με φαλλικό κοτσάνι, σύμβολο ευκαρπίας και γονιμότητος (που βρέθηκε στην οδό Τσάμη).

Ανάμεσα στις θρακικές θεότητες που λατρεύονταν σε Πειραιά και Σαλαμίνα, ήταν και η θεά Βένδις, για την οποία τελούνταν νυχτερινή λαμπαδηδρομία στον Πειραιά (μάλιστα μια τέτοια είχε παρακολουθήσει και ο Σωκράτης, κάποτε, δείχνοντας την θρακική επιρροή στον αθηναιο-πειραιώτικο κόσμο! - βλ. σχ. Πλάτωνος «Πολ.»), ενώ στην Σαλαμίνα βρέθηκε ιερό της στο ακρωτήριο Πούντα.

«Σαλαμίνια 2012»: ΜΕΡΕΣ ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΜΝΗΜΗΣ

Η 27η-28η Σεπτεμβρίου απετέλεσαν την κορωνίδα της Εβδομάδος Πολιτισμού του Δήμου Σαλαμίνος.

Στις 27 Σεπτεμβρίου έγινε στις εγκαταστάσεις του Ναυστάθμου επιστημονική ημερίδα, υπό την αιγίδα του υπ. Εθν. Αμύνης, με την συνδρομή του Πολεμικού Ναυτικού και με την άψογη οργάνωση του Δήμου Σαλαμίνος, με θέμα «Ανασκαφές στη Σαλαμίνα». Συμμετείχαν οι καθηγητές, Στ. Χρυσουλάκη, Ιφ. Δεκουλάκου, Ά. Κάτουλα, Ανδρ. Καπετανοπούλου, και ο Γ. Λώλος.

Η βραδιά της 5ης μέρας των εκδηλώσεων έκλεισε με την Θεατρική Παράσταση «Πέρσες» του Αισχύλου από τον Οργανισμό Ελληνικού θεάτρου «Αιχμή» σε σκηνοθεσία Γ. Νικολαίδη στο Ευριπίδειο θέατρο.

Η 28η Σεπτεμβρίου ξεκίνησε με την αφή του Απολλώνιου φωτός και με καταθέσεις στεφάνων στον Τύμβο των Σαλαμινομάχων. Οι εορταστικές εκδηλώσεις του Δήμου Σαλαμίνος κορυφώθηκαν με την διαβούλευση των 23ων αδελφοποιημένων Δήμων, που οι αντίστοιχες πόλεις-κράτη τους κατά την αρχαιότητα, είχαν λάβει μέρος στην Ναυμαχία της Σαλαμίνος. Το βράδυ στον αρχαίο λιμένα στα Αμπελάκια, δόθηκε ομιλία του Δημάρχου Σαλαμίνος, Γιάννη Τσαβαρή, όπου έγινε και η παράδοση-παραλαβή του λαβάρου των «Σαλαμινίων 2012» από την Σπάρτη στην Αθήνα. Ακολούθησε απόσπασμα από τους «Πέρσες» του Αισχύλου, και δρώμενα από τον Δήμο Σπάρτης και το Λύκειο Ελληνίδων Σαλαμίνος. Η βραδιά έκλεισε με τις βραβεύσεις, του πανεπιστημιακού καθηγητού των ΗΠΑ, Barry Strauss, τoυ καθηγητού Ρωμαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο «Royal Holloway» και ναυπηγό της τριήρους «ΟΛΥΜΠΙΑΣ», Boris Rankoν, και των Ολυμπιονικών και Παγκόσμιων Πρωταθλητών αδελφών Λ. και Γ. Κόνσολα, Ν. Αφεντούλη και Π. Μαγδανή.

Τέλος, στις 29 Σεπτεμβρίου, έγινε μεγάλη παρέλαση στον αρχαίο λιμένα.

Εγκαίνια Ιστορικού και Λαογραφικού  Μουσείου Σαλαμίνος

Με αφορμή τα «ΣΑΛΑΜΙΝΙΑ 2012» εγκαινιάσθηκε η νέα πτέρυγα του Λαογραφικού Μουσείου Σαλαμίνος. Το Μουσείο αυτό ήταν ένα από τα ωραιότερα του είδους του στην Ελλάδα, και τώρα έγινε ακόμη ωραιότερο και πολυτιμότερο. Κάθε επισκέπτης του νησιού που σέβεται τον εαυτό του, οφείλει να το επισκεφθεί, τουλάχιστον μια φορά.

Φιλοδοξία του προέδρου του, κ. Γιάννη Τσαλίκογλου, αλλά και πολλών κατοίκων του ιστορικού νησιού, είναι ν' αποτελέσει έναν δυναμικό πολιτιστικό παράγοντα στην Σαλαμίνα και όχι μόνο.

«Εγκαινιάσαμε το Μουσείο μας παίρνοντας δύναμη και κουράγιο από την ιστορία και τις ρίζες όλων των γενεών που φιλοξενεί. Η δημιουργία του Λαογραφικού Μουσείου, συμβάλλει στην πολιτιστική αναβάθμισή μας σε όλα τα επίπεδα. Το δικό μας μουσείο φιλοξενεί την ιστορία και τις ρίζες όλων των γενεών που ήλθαν εδώ στην Σαλαμίνα, ρίζωσαν, πόνεσαν και ζυμώθηκαν με την γη και τους ανθρώπους. Ανασύροντας νοσταλγικές μνήμες των γονιών μας και των προγόνων μας, παίρνουμε δύναμη και κουράγιο να συνεχίσουμε τον αγώνα μας με αρχές και αξίες». δήλωσε ο Δήμαρχος Σαλαμίνος Γ. Τσαβαρής, στην τελετή των εγκαινίων του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου. Μεταξύ των εκθεμάτων του μουσείου περιλαμβάνονται εκατοντάδες αντικείμενα, κυρίως προβιομηχανικής εποχής, ναυτικά κειμήλια που δωρήθηκαν από τον κ. Γ. Αποστολίδη, παραδοσιακές φορεσιές, κεντήματα και υφαντά, αγροτικά εργαλεία και οικιακά σκεύη, παλαιές φωτογραφίες. Τιμητική αναφορά έγινε στον κ. Φ. Καπαραλιώτη.

«ΕΞΩ Η ΚΑΤΟΧΗ ΤΟΥ ΟΛΠ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΑΛΑΜΙΝΑ» - Περιβαλλοντικό κακούργημα στην Κυνόσουρα

Μόνο περιβαλλοντικό κακούργημα μπορεί να χαρακτηρισθεί, αυτό που συμβαίνει, σήμερα, στην ιστορική περιοχή που. εκμεταλλεύεται ο ΟΛΠ, στην Σαλαμίνα! Την ζώνη γύρω από τον απαράμιλλης Ιστορίας Τύμβο των Σαλαμινομάχων, στην Κυνόσουρα! Η περιοχή έχει καταντήσει νεκροταφείο πλοίων, αποθετήριο άχρηστων υλικών και αντικειμένων, κανονικός σκουπιδότοπος, καταφύγιο ημιάγριων λιμοκτονούντων αδέσποτων σκύλων και εκτεταμένο. αποχωρητήριο. Επί πλέον, παντού υπάρχουν σημάδια από ρύπανση βαρέων πετρελαιοεδών, που δεν αντιμετωπίσθηκε ποτέ.

Λίγο πιο 'κεί, κάποιοι έχουν μεταβάλλει τον περιβάλλοντα χώρο του Τύμβου, σε πίστα moto cross. Το. αρχαιολογικό τοπίο συμπληρώνεται βέβαια, από τα ναυπηγεία, που λειτουργούν στην περιοχή. Το περιβαλλοντικό κακούργημα είναι διαχρονικό. Δείτε τις δορυφορικές φωτογραφίες, από το Google Earth. Το νεκροταφείο πλοίων είναι εκεί πολλά χρόνια. Και βέβαια πολλά περισσότερα απ' ό,τι «πρόλαβε» η κάμερα του δορυφόρου ν' αποτυπώσει. Ένας μικρός περίπατος, στην ακτογραμμή του Τύμβου, είναι αρκετός για ν' αποκαλύψει το μέγεθος της περιβαλλοντικής καταστροφής, που φαίνεται ανεπανόρθωτη. Δεν θ' αρχίσουμε να γκρινιάζουμε για το ποιος φταίει ή ποίου αρμοδιότητα είναι η πρόληψη αυτών των καταστάσεων ή εν τέλει η "θεραπεία" τους. Έτσι κι αλλιώς, οι αρμόδιοι, απλώς περί. άλλα τυρβάζουν μονίμως. Μέσα στην βρώμα και την καταστροφή, η φύση δίνει ένα αισιόδοξο μήνυμα: Λίγα κυκλάμινα φύτρωσαν, για να μας θυμίσουν ότι η περιοχή πέρα από μέγα κομμάτι της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας είναι πια "κρανίου τόπος", αλλά και φυσικό περιβάλλον.

http://www.xronos.gr/detail.php?ID=85297