Γράφει ο
Θανάσης Παπανδρόπουλος

Υποθέτω ότι οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις υπάρχουν για να προστατεύουν την χώρα και τους πολίτες της από εχθρικές επιθέσεις και επιβουλές. Ομοίως, τα σώματα ασφαλείας –ιδιαίτερα δε η Ελληνική Αστυνομία– υπάρχουν για να προστατεύουν τον πολίτη από κακοποιούς, τρομοκράτες, εμπρηστές και άλλους εχθρούς της δημόσιας τάξης. Στην βάση λοιπόν αυτής της λογικής, ειδικές δυνάμεις, πυροσβεστικές και άλλες, υπάρχουν για να προστατεύουν τους πολίτες και τις περιουσίες τους, καθώς και τις δημόσιες εκτάσεις, από εμπρησμούς ή φυσικά φαινόμενα όπως οι σεισμοί.

Αν δεχθούμε τις αρχές αυτές, στην εκδήλωση π.χ. μιας πυρκαγιάς προέχει η ταχύτητα και η αποτελεσματικότητα με τις οποίες αντιμετωπίζεται το φαινόμενο, και όχι η αναζήτηση των αιτίων που το προκάλεσαν. Η τελευταία έπεται της αντιμετώπισης, ενίοτε δε απαιτεί σχολαστικές έρευνες και αναζητήσεις υπευθύνων. Την ώρα της κρίσης, αυτό που προέχει είναι η άμεση αντιμετώπισή της και, βέβαια, καλόν είναι να υπάρχει και η πρόληψή της. Σε περίπτωση οξύτατου εμφράγματος, ο γιατρός προσπαθεί να σώσει τον ασθενή και όχι να δώσει διάλεξη για τα αίτια που ενδεχομένως προκάλεσαν το έμφραγμα.

Με βάση αυτές τις παραδοχές, το θέμα μας σήμερα πρέπει να είναι η ποιότητα, η αποτελεσματικότητα και η ταχύτητα της προστασίας του πολίτη από φυσικές και άλλες καταστροφές στην χώρα μας και όχι το ποιοι θα μπορούσαν να έχουν προκαλέσει κάποιες καταστροφές. Βεβαίως και αυτό είναι ένα σοβαρό πρόβλημα, αλλά ξεχωριστό από την αντιμετώπιση της καταστροφής.

Δυστυχώς, στην χώρα μας, αν αξιολογηθεί η απόδοση του κρατικού μηχανισμού για την αντιμετώπιση της τελευταίας φονικής πυρκαγιάς, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι το σύστημα «πολιτικής προστασίας» κατέρρευσε. Κατά συνέπεια, αρνητικές επιδόσεις και επαχθείς συνθήκες καταγράφονται ως τα αποτελέσματα της ασκούμενης πολιτικής και στα τρία συστατικά μέρη της: α) την πρόληψη, β) την καταστολή και γ) την αποκατάσταση των συνεπειών της καταστροφής. Βέβαια, στην Ελλάδα η δημόσια συζήτηση εξαντλείται ως προς την επάρκεια των εμπλεκομένων μερών κατά την αντιμετώπιση του καταστροφικού γεγονότος –και επ’ αυτού ο καθένας έχει μία άποψη.

Ωστόσο, δεν θα υπάρξει καμία σημαντική αλλαγή εάν δεν υπάρξουν ενέργειες με τις οποίες θα μειωθεί η ευπάθεια, η τρωτότητα των πόλεων και του περιβάλλοντός τους. Όπως επίσης και εάν δεν υπάρξει βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών εν σχέσει προς την αποκατάσταση των ζημιών. Για τους λόγους αυτούς, ως προς την ευπάθειά της έναντι των κινδύνων και των καταστροφών η Ελλάδα κατατάσσεται στην 114η θέση σε σύνολο 262 χωρών (Παγκόσμια Τράπεζα). «Η γενεσιουργός αιτία των προβλημάτων μας είναι η πολυνομία, η επικάλυψη αρμοδιοτήτων, η ύπαρξη πολλών αποσπασματικών δομών και η ανάπτυξη πολλαπλών ατύπων και συγκυριακών δομών και κέντρων αποφάσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι, στην πρόληψη των καταστροφών, η άσκηση εννέα (9) αρμοδιοτήτων πρέπει να γίνει συντονισμένα από 45 φορείς!», τονίζει ο κ. Παναγιώτης Καρκατσούλης –άνθρωπος που έχει μελετήσει και γνωρίζει από μέσα την ελληνική δημόσια διοίκηση και τις δομές της.

Είναι προφανές ότι η πολυνομία και η κακονομία στην χώρα μας έχουν δημιουργήσει ένα χαοτικό πλέγμα αρμοδιοτήτων μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης, υπουργείων, γενικής γραμματείας, δήμων και περιφερειών, χωρίς να γνωρίζει κανείς ποιος είναι ποιος και με ποιο κεντρικό σχέδιο λαμβάνονται αποφάσεις σε ώρα ανάγκης.

Από την άλλη πλευρά, η ύπαρξη μίας γενικής γραμματείας πολιτικής προστασίας επανδρωμένης με κομματικά στελέχη, μόνον αποτελέσματα δεν μπορεί να έχει. Διότι κατά κανόνα οι κομματικοί δεν γνωρίζουν και δεν συνομιλούν καν με τα αρμόδια στελέχη των κατά τόπους δήμων και περιφερειών. Ουσιαστικά δε, παίζουν τον ρόλο του γραφείου τύπου και ενημέρωσης της εκάστοτε κυβέρνησης για το αν έχει επέμβει κάπου η αστυνομία, η πυροσβεστική ή το λιμενικό. Περί συντονιστικής αποτελεσματικότητας ουδείς λόγος να γίνεται. Έτσι, στο επίπεδο της Πολιτικής Προστασίας υπάρχει ένα σοβαρό διαρθρωτικό και λειτουργικό πρόβλημα, άλυτο με τα γνωστά κριτήρια του πελατειακού κομματικού κράτους.

Όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες οι οποίες λειτουργούν στην βάση αποτελεσματικών θεσμών, η Ελλάδα χρειάζεται την σύσταση μίας Ανεξάρτητης Αρχής Πολιτικής Προστασίας, με εύρος αρμοδιοτήτων σε όλη την επικράτεια, η οποία θα είναι επανδρωμένη με το καλύτερο για τον ρόλο της ανθρώπινο δυναμικό. Το όργανο αυτό θα μπορεί επίσης να επιλέγει, να αξιολογεί και να αξιοποιεί τις πιο σύγχρονες τεχνολογίες στον χώρο της ασφάλειας των πολιτών, γεγονός που απαιτεί και ανθρώπους με ειδικές γνώσεις.

Έτσι, σε περιπτώσεις επικίνδυνων φαινομένων, δεν θα απαιτείται η διαταγή κάποιου υπουργού ή περιφερειάρχη για να κινηθεί και να συναποφασίσει το εν λόγω όργανο, αλλά θα συνεκτιμά όλα τα δεδομένα, θα κατανέμει ρόλους στην περιφέρεια και στους δήμους και θα είναι σε επικοινωνία με τον στρατό, την πυροσβεστική, την αστυνομία και το λιμενικό για να παρέμβουν συντονισμένα σε περίπτωση εκτεταμένων καταστροφών από πυρκαγιές, πλημμύρες ή οποιοδήποτε άλλο φαινόμενο απειλήσει τους πολίτες.

Αν η χώρα διέθετε σήμερα την συγκεκριμένη Αρχή, είναι βέβαιον ότι θα υπήρχε σχέδιο διαφυγής και εκκένωσης των πληγεισών περιοχών πριν αυτές χτυπηθούν βάναυσα από την μανία της φύσης ή κάποιων εγκληματιών.