Γράφει ο Χρήστος Μηνάγιας

Από τις μέχρι τώρα εξελίξεις στην Τουρκία, διαπιστώθηκε ότι σε θέματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής ο Τayyip Erdoğan εφαρμόζει μια τακτική αποπροσανατολισμού των αντιπάλων του ακολουθώντας τα εξής βήματα: αρχικά, συγχρονίζεται με τα γεγονότα, στη συνέχεια αναδιπλώνεται όταν πιέζεται χωρίς να προβαίνει σε σημαντικές παραχωρήσεις και τέλος, αντεπιτίθεται όταν οι συγκυρίες το επιτρέπουν. Εξάλλου, τα μέτρα εκδημοκρατισμού που ανακοίνωσε ο Τούρκος πρωθυπουργός στις 30-9-2013, μετά από 11 χρόνια στη διακυβέρνηση της χώρας, αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της μεθοδολογίας του, με αποτέλεσμα πολλοί Τούρκοι να τα θεωρήσουν ως ελεημοσύνη και άλλοι ως “το τέλος του έθνους-κράτους”, δεδομένου ότι αυτά συντάχθηκαν για να ικανοποιήσουν αποκλειστικά τις πολιτικές, πολιτιστικές και κοινωνικές απαιτήσεις της συντηρητικής και ισλαμικής πτέρυγας του κόμματός του. Επίσης, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η προετοιμασία των μέτρων αυτών άρχισε στο τέλος Ιουνίου 2013, αμέσως μετά την εμφάνιση του φαινομένου Gezi. Συνεπώς, πρόκειται για μια αναδίπλωση της κυβέρνησης, η οποία δεν θα είχε πραγματοποιηθεί εάν δεν είχαν προηγηθεί οι εν λόγω αναταραχές που επεκτάθηκαν σε όλη την τουρκική επικράτεια.

Συγκεκριμένα, στον πρόλογο του ο Erdoğan, ανέφερε τα εξής:

«Εκφράζω από εδώ την εθνική μας ευγνωμοσύνη σε όλους αυτούς που αγωνίσθηκαν για τη μεγαλοσύνη, την ανάπτυξη, τον εκδημοκρατισμό και την ανεξαρτητοποίηση της Τουρκίας. Από τον μαχητή Mustafa Kemal, στον αείμνηστο Adnan Menderes που παραμένει ζωντανός στη μνήμη μας ως εθνομάρτυρας της Δημοκρατίας. Από τον υπέρμαχο των αλλαγών αείμνηστο Turgut Özal μέχρι τον αείμνηστο Erbakan ο οποίος αφιέρωσε όλη τη ζωή του για την ανεξαρτητοποίηση της Τουρκίας. Αυτό το πακέτο εκδημοκρατισμού ούτε είναι το πρώτο ούτε και το τελευταίο που θα ανακοινώσουμε. Αυτό έχει ως στόχο να εκσυγχρονίσει τα, μεταρρυθμιστικού χαρακτήρα, βήματα του ιδρυτού της Δημοκρατίας μας Atatürk και να φέρει την Τουρκία στο επίπεδο των σύγχρονων πολιτισμών. Φυσικά, το πακέτο που θα ανακοινώσουμε δεν θα σώσει την Τουρκία από όλα τα δεσμά και δεν θα καθαρίσει όλα τα υπολείμματα. Ωστόσο, αυτό αποτελεί ένα πολύ σημαντικό σημείο για να φθάσουμε στον τελικό στόχο. Στην Τουρκία δεν υφίσταται κανένα πρόβλημα διαμελισμού και κατακερματισμού. Στην Τουρκία υφίσταται το πρόβλημα της αντιπολίτευσης. Η αντιπολίτευση πρέπει να συμπεριφέρεται σύμφωνα με το όραμα της Τουρκίας που αναπτύσσεται και μεγαλουργεί. Επίσης, αυτή πρέπει να αλλάξει το λόγο της, το ύφος της και τον τρόπο ενάσκησης της πολιτικής της. Ενώ βρισκόμαστε στο 2013, είναι μεγάλη ατυχία για την Τουρκία, τη δημοκρατία μας και την αντιπολίτευση να μένουμε καθηλωμένοι στη στιγμή που σταμάτησε το ρολόι στο πραξικόπημα του 1960. Το πακέτο αυτό δεν αποτελεί προϊόν συνδιαλλαγής. Μπορεί να υπάρχουν προβλήματα, δυσφορίες, ανησυχίες, διαφορετικές πολιτικές απόψεις, ιδεολογίες, γλώσσες, φρονήματα, θρησκευτικά δόγματα, και τρόποι ζωής. Όμως υπάρχει ένα κοινό σημείο: όλοι βρισκόμαστε μέσα στο ίδιο καράβι και πηγαίνουμε στην ίδια κατεύθυνση, στο ίδιο λιμάνι και στον ίδιο στόχο της μεγάλης Τουρκίας.»    

Στη συνέχεια, ο Τούρκος πρωθυπουργός ανακοίνωσε το πακέτο των μέτρων, τα οποία διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: στα μέτρα που προϋποθέτουν νομοθετική ρύθμιση και στα αντίστοιχα που απαιτούν διοικητικές αποφάσεις. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται:

α. Η έναρξη συζήτησης για αλλαγή του εκλογικού νόμου και η μείωση του εκλογικού ορίου από το 10% στο 5%. Αυτό αποτελεί πάγιο αίτημα του μεγαλύτερου μέρους της τουρκικής κοινωνίας, θα επιφέρει σοβαρές αλλαγές στην ισορροπία των πολιτικών δυνάμεων και θα αλλάξει το μέλλον των κομμάτων, από τα οποία τo κόμμα CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης και το εθνικιστικό κόμμα ΜΗΡ θα υποστούν μεγάλες απώλειες, σε αντίθεση με το ΑΚΡ και το κουρδικό κόμμα BDP που θα έχουν σημαντικά οφέλη. Ειδικότερα δε, θα αναδιαταχθεί η ηγεμονία της δεξιάς υπέρ του ΑΚΡ δημιουργώντας σοβαρό ρήγμα στην εθνικιστική αντιπολίτευση.

β. Παροχή κρατικής επιχορήγησης στα  κόμματα που το εκλογικό ποσοστό τους είναι 3% από το από 7% που ισχύει.

γ. Άρση εμποδίων για δημιουργία νέων κομμάτων.

δ. Δυνατότητα συμμετοχής όλων των πολιτών που έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν στα πολιτικά κόμματα, συμπεριλαμβανομένων των δικαστικών, στρατιωτικών και αστυνομικών.

ε. Τα πολιτικά κόμματα και οι υποψήφιοι των κομμάτων θα μπορούν να χρησιμοποιούν διάφορες γλώσσες κατά τις συγκεντρώσεις τους σε όλη την επικράτεια και σε κάθε χρονική περίοδο. στ. Αύξηση των ποινών κατά 1-3 έτη για τα αδικήματα που διαπράττονται από πολιτικά, ιδεολογικά, γλωσσικά, θρησκευτικά, εθνικιστικά και ρατσιστικά αίτια.

ζ. Τροποποίηση του νόμου περί συγκεντρώσεων-διαδηλώσεων και συγκρότηση ειδικής επιτροπής η οποία θα συντονίζει τις επιχειρήσεις της αστυνομίας εφόσον απαιτηθεί. Υπόψη ότι οι διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε ανοικτούς χώρους πρέπει να σταματούν μια ώρα πριν τη δύση του ηλίου, ενώ όταν αυτές πραγματοποιούνται σε κλειστούς χώρους παρατείνεται η διάρκεια τους κατά μια ώρα με περάτωση την 24.00 ώρα. 

η. Τροποποίηση του νόμου περί της λειτουργίας ιδιωτικών σχολείων με στόχο την δυνατότητα παροχής εκπαίδευσης σε διαφορετικές γλώσσες και διαλέκτους στα ιδιωτικά σχολεία. Τις γλώσσες και διαλέκτους θα ορίσει το υπουργικό συμβούλιο άμεσα.

θ. Άρση της απαγόρευσης χρήσης των γραμμάτων Q, X και W που περιλαμβάνονται στο κουρδικό αλφάβητο, χωρίς όμως να τροποποιείται το αντίστοιχο τουρκικό.

ι. Μετά από σχετική πρόταση της τοπικής αυτοδιοίκησης θα υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής των ονομάτων χωριών που έχουν αλλάξει μετά το 1980, με πρόβλεψη στην αλλαγή αυτή να περιλαμβάνονται και τα ονόματα δήμων και πόλεων.

ια. Νομοθετική ρύθμιση για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

ιβ. Μετονομασία του πανεπιστημίου της πόλεως Nevşehir (Νεάπολη Καππαδοκίας) σε πανεπιστήμιο Hacı Bektâş-ı Veli. [1] Φυσικά, αυτό δεν ικανοποιεί ούτε στο ελάχιστο τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι αλεβήτες, οι οποίοι προσδοκούσαν στην επίσημη αναγνώριση των τόπων λατρείας τους cemevi.

Μάλιστα, ο Τούρκος αρθρογράφος Rasim Ozan Kütahyali ανέφερε ότι, όπως η πλειονότητα των αλεβητών έκανε το λάθος να συμπαραταχθεί με τον κεμαλισμό για να προστατευθεί από τους θρησκευόμενους σουνίτες, το ίδιο λάθος κάνει και ένα σημαντικό μέρος των θρησκευόμενων σουνιτών οι οποίοι καταπατούν τα δικαιώματα των αλεβητών και τους αντιμετωπίζουν όπως τους κεμαλιστές (εφημερίδα Sabah/03-10-2013). Ακολούθως στην δεύτερη κατηγορία των μέτρων περιλαμβάνονται: α. Η τροποποίηση του νόμου για άρση της απαγόρευσης της μαντίλας για τους δημοσίους υπαλλήλους, με εξαίρεση τους δικαστικούς και τα στελέχη των ενόπλων δυνάμεων και της αστυνομίας. β. Επιστροφή της ακίνητης περιουσίας της μονής Mor Gabriel (Deyrulumur) που βρίσκεται πλησίον της πόλεως Mardin και ανήκει στη μειονότητα των Ασσυρίων. [2] γ. Κατάργηση του καθημερινού μαθητικού όρκου στα δημοτικά σχολεία. Ο όρκος αυτός τέθηκε σε εφαρμογή το 1933 και επιμελήθηκε από τον τότε υπουργό Εθνικής Παιδείας Reşit Galip. Μετά το 1972 και 1997 έγιναν ορισμένες διαφοροποιήσεις στο κείμενο του και το 2012 καταργήθηκε η ανάγνωσή του στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. δ. Συνέχιση του οικιστικού προγράμματος για τους Ρομά στην Αδριανούπολη, στο Çanakkale, στη Sakarya και στη Bursa.

Τέλος, θα ιδρυθεί Ινστιτούτο Γλώσσας και Πολιτισμού των Ρομά, ενώ για το θέμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης και ελληνικού πανεπιστημίου στην Κωνσταντινούπολη δεν έγινε καμία αναφορά. Σημειωτέον ότι, στις 21-09-2013 σε δημοσίευμα της εφημερίδας Hürriyet είχε αναγραφεί ότι βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδικασίες για ίδρυση ελληνικού πανεπιστημίου στην Κωνσταντινούπολη που θα δέχεται σπουδαστές από το εξωτερικό και στο οποίο η εκπαίδευση θα πραγματοποιείται στα αγγλικά, ενώ επιπρόσθετα θα διδάσκονται ελληνικά και τουρκικά.  Στη συνέχεια, στις 24-09-2013 ο Τούρκος αρθρογράφος Hasan Celal Güzel της εφημερίδας Sabah γνωστοποίησε ότι για να επαναλειτουργήσει η Θεολογική Σχολή της Χάλκης και να ιδρυθεί ελληνικό πανεπιστήμιο, η Ελλάδα θα πρέπει να αποδεχθεί τα εξής: Αρχικά να ιδρυθούν ισλαμικά λύκεια Imam-Hatip στην Κομοτηνή και στην Ξάνθη. Στη συνέχεια να ιδρυθεί τουρκικό πανεπιστήμιο στη Δυτική Θράκη στο οποίο θα υπάρχει Σχολή Ισλαμικών Σπουδών. Τέλος, εφόσον υλοποιηθούν όλα προαναφερθέντα θα επιτραπεί η ίδρυση ελληνικού πανεπιστημίου υπαγόμενου στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης.

Φυσικά, ο Erdoğan γνωρίζει πολύ καλά ότι, για να γίνει η Τουρκία ένα σύγχρονο κράτος θα πρέπει να προβεί σε ριζικές δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Από τη στιγμή όμως που αυτός διαπίστωσε ότι άρχισε να αμφισβητείται ο ηγεμονικός του ρόλος ενδιαφέρθηκε περισσότερο για τη διατήρηση της εκλογικής δύναμης του κόμματος του και λιγότερο για τον εκδημοκρατισμό της Τουρκίας. Αναφορικά δε, με τις συνεχείς επικλήσεις του στον Menderes, τον Özal και τον Erbakan, ο έγκριτος Τούρκος αρθρογράφος Hasan Cemal ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικός στο άρθρο του με τίτλο: Πόσο δημοκράτες ήταν ο Menderes, ο Özal και ο Erbakan και πόσο δημοκράτης είναι ο Kılıçdaroğlu (σ.σ. αρχηγός του κόμματος CHP της αξιωματικής αντιπολίτευσης) με τον Erdoğan; Συγκεκριμένα ο Cemal αναγράφει τα εξής:

«Δεν πρόκειται να υπάρξει εκδημοκρατισμός, εφόσον, την στιγμή που ανακοινώνονται τα αντίστοιχα μέτρα, επιδιώκεται η φίμωση διαφορετικών απόψεων. Αφού ο Erdoğan στην ομιλία του μνημονεύει τον Menderes, τον Özal και τον Erbakan σίγουρα αναθεματίζει τους πραξικοπηματίες. Όμως αυτά τα ονόματα πρέπει να τα κοιτάξουμε από μια επικριτική σκοπιά. Ο Menderes, ο Özal και ο Erbakan πόσο δημοκράτες ήταν; Επίσης υπάρχει πρόβλημα με την αντιπολίτευση. Το CHP συνεχίζει να βάζει ξύλα κάτω από το καζάνι της πολιτικής. Ο πρωθυπουργός Erdoğan, ειδικά μετά τα επεισόδια στο Cezi, αποκαλεί πραξικοπηματίες όλους εκείνους που δεν έχουν τις ίδιες απόψεις με αυτόν. Ειδικά δε, τους προσομοιάζει με τους πραξικοπηματίες της 27ης Μαΐου 1960.[3] Υποστήριξες το Gezi, είσαι πραξικοπηματίας. Επέκρινες τη διαδικασία επίλυσης του κουρδικού, είσαι πραξικοπηματίας. Με αυτόν τον τρόπο, πως είναι δυνατόν να υπάρξει η έννοια της δημοκρατίας; Για να δείξεις ότι δεν είσαι πραξικοπηματίας θα πρέπει να σιωπήσεις και να το βουλώσεις. Πόσο δημοκράτης ήταν ο Menderes; Το κόμμα Demokrat Parti (του Menderes) όταν ήταν στην εξουσία τη δεκαετία του 1950 δεν αποπειράθηκε να συντρίψει την αντιπολίτευση με τη νοοτροπία “η πλειοψηφία στις κάλπες ισοδυναμεί με δημοκρατία”; Αυτός δεν σεβάστηκε καθόλου την ανεξαρτησία του τύπου και άνοιξε τις πύλες των φυλακών για τη δημοσιογραφική κοινότητα. Ο αείμνηστος Özal; Αυτός δεν υποστήριξε φανερά τις πολιτικές απαγορεύσεις που ετέθησαν από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 12-09-1980; Ο αείμνηστος Erbakan πόσο δημοκράτης ήταν; Ο αρχηγός και τα ηγετικά στελέχη του ΑΚΡ δεν αποκόπηκαν από το Χότζα (σ.σ. εννοεί τον Erbakan) μετά το πραξικόπημα της 28-07-1997; Δεν τον επέκριναν υπερβολικά για θέματα δημοκρατίας; Δεν αποποιήθηκαν την Millî Görüş (Εθνική Αντίληψη); Τώρα υπάρχει το εξής ερώτημα: Έκανες όλες αυτές τις επικρίσεις; Θα αποκοπείς από τους πραξικοπηματίες και από την δημοκρατία; Υπάρχει τέτοια ανοησία; Η αλήθεια είναι αυτή: Και τον Menderes επικρίνεις και εναντιώνεσαι στην 27 Μαΐου. Και τον Erbakan επικρίνεις και λες όχι στην 28 Φεβρουαρίου. Και τα αρνητικά του Özal διερευνάς μέσω ανακριτικής διαδικασίας. Αυτή είναι σωστή συμπεριφορά; Στη Τουρκία υπάρχει πρόβλημα εξουσίας. Επίσης υπάρχει και πρόβλημα αντιπολίτευσης, το οποίο είναι αρκετά μεγάλο.»    

Από τα παραπάνω καθίσταται  σαφές ότι είναι απολύτως δικαιολογημένη η τουρκική κοινωνία που αντιμετωπίζει με καχυποψία την πρόθεση του Erdoğan να αλλάξει τη συνταγματική αρχή «το έθνος του κράτους» σε «κράτος του έθνους», δεδομένου ότι η δημοκρατική του ατζέντα από το 2002 έως το 2013 ήταν ιδιαίτερα ανεπαρκής.

Μπορεί να υπάρχει μια Τουρκία που μεταμορφώνεται, που ανοίγεται διεθνώς και αστικοποιείται, όμως δεν υπάρχει καμία Τουρκία που να εκδημοκρατίζεται (σ.σ. Τούρκος δημοσιογράφος Fuat Keyman, εφημερίδα Milliyet/28-09-2013). Επίσης, ένας άλλος παράγοντας που ισχυροποιεί την καχυποψία αυτή είναι το γεγονός ότι οι μεταρρυθμίσεις του Erdoğan δεν γίνονται  με απόλυτα δημοκρατικά κριτήρια και έχουν λάβει τη μορφή ενός «πάρε-δώσε», της τουρκικής κυβέρνησης από τη μια πλευρά, και των ακόλουθων συνιστωσών από την άλλη, οι οποίες ενέχουν κινδύνους αποσύνθεσης του ενιαίου χαρακτήρα της Τουρκικής Δημοκρατίας: συντηρητισμός, κοσμικισμός, εθνικισμός, πολιτικές ταυτότητες και εθνικές-θρησκευτικές μειονότητες. Φυσικά, αυτό θα έχει ως συνέπεια την έτι περαιτέρω θωράκιση των διαχωριστικών γραμμών μεταξύ των παραπάνω συνιστωσών και θα αυξηθεί ο κίνδυνος συγκρούσεων και διαμελισμού της χώρας.

[1] Ο Hacı Bektâş-ı Veli (1209-1271) γεννήθηκε στη Horasan Nişabur, θεωρείται ως ηγετική μορφή των αλεβητών και το πραγματικό του όνομα ήταν Seyid Muhammed bin Seyyid İbrahim Ata. Ήταν ποιητής και μυστικιστής. Είχε αποκτήσει τον σεβασμό των υπηκόων και των Σουλτάνων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ οι γενίτσαροι γαλουχήθηκαν με τις αρχές του Bektaşîlik (Τάγμα των Μπεκτασίδων).
[2] Ο πληθυσμός των Ασσυρίων της άνω Μεσοποταμίας (Tur Abdin , Hakkari , Van , Siirt της σημερινής νοτιοανατολικής Τουρκία και της Urmia του σημερινού βορειοδυτικού Ιράν) είχε εκτοπιστεί δια της βίας και σφαγιάστηκε από Οθωμανικές (Τουρκικές) και κουρδικές δυνάμεις μεταξύ 1914 και 1920 κατά τον ίδιο τρόπο όπως οι Αρμένιοι και οι Έλληνες. Οι εκτιμήσεις σχετικά με το συνολικό αριθμό των νεκρών είναι ποικίλες. Σύγχρονες εκθέσεις εκτιμούν τον αριθμό των νεκρών στις 250.000. Ορισμένες πηγές που δεν διαθέτουν λεπτομερή στατιστικά στοιχεία υποστηρίζουν μέχρι και 750.000 νεκρούς. Η γενοκτονία των Ασσυρίων πραγματοποιήθηκε στο ίδιο πλαίσιο με την γενοκτονία των Αρμενίων και την γενοκτονία των Ποντίων. Σε αυτά τα γεγονότα, περίπου τρία εκατομμύρια Χριστιανοί της Συριακής, Αρμενικής και της Ελληνικής εκκλησίας δολοφονήθηκαν από το καθεστώς των Νεότουρκων. http://el.wikipedia.org.
[3] Πρόκειται για το πρώτο στρατιωτικό πραξικόπημα που έγινε στην Τουρκία στις 27-05-1960, με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης του Adnan Menderes και τον μετέπειτα απαγχονισμό του. Η βασική αιτία εστιάζεται στη ρήξη της κυβέρνησης με τους στρατιωτικούς όταν ο πρωθυπουργός Menderes δήλωσε ότι θα διοικήσει ο ίδιος τις ένοπλες δυνάμεις με έφεδρους αξιωματικούς.

www.geostrategy.gr