Γράφει ο
Πέτρος Ιωαννίδης

Η ΑΞΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΦΙΛΙΑΣ, ΟΜΟΝΟΙΑΣ, ΣΥΜΠΝΟΙΑΣ, ΕΝΟΤΗΤΑΣ

«Ἔοικεν δέ καί τάς πόλεις συνέχειν ἡ φιλία, καί οἱ νοµοθέται µᾶλλον περί αὐτήν σπουδάζειν ἤ τήν δικαιοσύνην· ἡ γάρ ὁµόνοια ὅµοιόν τι τῇ φιλίᾳ ἔοικεν εἶναι, ταύτης δέ µάλιστα ἐφίενται καί τήν στάσιν ἔχθραν οὖσαν µάλιστα ἐξελαύνουσιν.  Καί φίλων µέν ὄντων οὐδέν δεῖ δικαιοσύνης, δίκαιοι δ᾽ὄντες προσδέονται φιλίας, καί τῶν δικαίων τό µάλιστα φιλικόν εἶναι δοκεῖ. Οὐ µόνον δ᾽ἀναγκαῖόν ἐστιν ἀλλά και καλόν».      

                         (Αριστοτέλης, 384-322, “Ηθικά Νικομάχεια” 1155α, 25-29). 

(= Φαίνεται ότι η φιλία συνενώνει και τις πόλεις και ότι απασχολεί τους νομοθέτες περισσότερο απ’ ό, τι η δικαιοσύνη· γιατί η ομόνοια μοιάζει να είναι συγγενής με τη φιλία και αυτήν επιζητούν όσο το δυνατόν περισσότερο, ενώ προσπαθούν να απομακρύνουν την διχόνοιαν, η οποία είναι εχθρός της φιλίας. Άλλωστε όταν οι άνθρωποι συνδέονται μεταξύ τους με φιλικούς δεσμούς, δεν υφίσταται ανάγκη δικαιοσύνης, αλλά και αν είναι δίκαιοι, και πάλι έχουν ανάγκη της φιλίας, και η υπέρτατη δικαιοσύνη φαίνεται ότι ευρίσκεται μεταξύ φίλων. Η φιλία δεν είναι μόνο αναγκαία αλλά και ωραία).

 «Ἄνευ γάρ φίλων οὐδείς ἕλοιτ᾽ ἄν ζῆν, ἔχων τά λοιπά ἀγαθά πάντα».

(Αριστοτέλης, 384-322, “Ηθικά Νικομάχεια” 1155α, 3-4). 

(= Γιατί κανείς δεν θα ήθελε να ζει χωρίς φίλους, ακόμη και αν κατείχε όλα τα υπόλοιπα αγαθά).

«Σύν τε δύ᾽ ἐρχομένω».

Όταν δύο άνθρωποι βαδίζουν ενωμένοι 

 «Σύν τε δύ᾽ ἐρχοµένω, καί τε πρό ὅ τοῦ ἐνόησεν ὅππως κέρδος ἔῃ· µοῦνος δ᾽εἴ πέρ τε νοήσῃ, ἀλλά τέ οἱ βράσσων τε νόος, λεπτή δέ τε µῆτις».

(Όμηρος, “ΙΛΙΑΣ”, Κ, 224-226). 

(= Άμα πηγαίνουν δυο μαζί, ο ένας στοχάζεται πρωτύτερα απ’ τον άλλον, τι είναι το συμφερότερο· ο μονάχος, και αν το σκεφτεί, όμως ο νους του είναι περιορισμένος και η σκέψη του ρηχή).

ΣΧΟΛΙΟ: Ο ανεξάντλητος Όμηρος, ο οποίος μίλησε για όλα, και σήμερα η Επιστήμη δε θα ανακαλύψει ούτε θα προσθέσει κάτι που να μην το έχει πει ο παππούς της φυλής μας, μας δίδαξε και το γνωστό ρητό «Ἰσχύς ἐν τῇ ἑνώσει», που εσφαλμένως αποδίδεται για πρώτη φορά στον Αίσωπο, ο οποίος αρύστηκε τη φράση από τον Όμηρο. Ο ιππότης /αρματηλάτης/αρματομάχος Νέστωρ από τη Γερήνια, που βρίσκεται στο Μεσσηνιακό κόλπο έχει καλέσει συνέλευση/σύσκεψη των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών των Αχαιών, για να αποφασίσουν, αν θα φύγουν ή θα πολεμήσουν «ἤ φευγέµεν ἠέ µάχεσθαι», το μετέπειτα λακωνικό ηρωικό πρόσταγμα: «ἤ τάν ἤ ἐπί τᾶς». Εκεί ὁ ἀγαθός βοήν (= βροντολάλος) Διομήδης, ο γιος του Τυδέα, του απευθύνει τα παραπάνω διδακτικά και διαχρονικά λόγια, πως δηλαδή μόνο η Ενότητα δημιουργεί την Ισχύν ∙ «L’ union fait la force». Μόνο όταν δύο άνθρωποι βαδίζουν ενωμένοι ως μια γροθιά, καθίστανται ικανότεροι και να εννοούν τα πράγματα καλύτερα και να ενεργούν πιο κατάλληλα. Διαφορετικά θα γίνουμε περίγελως των εχθρών μας, «Μή χάρµα γενώµεθα δυσµενέεσσιν» (ΙΛΙΑΣ Κ, 193).

Σήμερα, 12-4-2018, που πυκνά σύννεφα ενός γενικευμένου πολέμου, Γ’ Παγκοσμίου, μαζεύονται απειλητικά πάνω από τη Μεσόγειο λόγω του εμφυλίου πολέμου στη Συρία, που τύμπανα πολέμου άρχισαν να ηχούν και οι σάλπιγγες να βροντούν, έχουμε ηθική υποχρέωση ως ενεργοί πολίτες να αντιδράσουμε, για να μη γίνει ο πλανήτης μας πάλι ένα ολοκαύτωμα, που ίσως θα είναι και το τελευταίο. Ας αποφύγουμε τον πόλεμο των λόγων και το παιχνίδι των λέξεων, την Ρητορική του πολέμου που οδηγεί σε κλιμακούμενες και ανεξέλεγκτες πολεμικές επιχειρήσεις και ας θυμηθούμε τα σοφά λόγια των:

- Κικέρωνα (106-43), Ρωμαίου ρήτορα και πολιτικού «Inter arma silent leges» (= ανάμεσα στα όπλα/στον πόλεμο οι νόμοι σιγούν).

- Νικολό Μακιαβέλλι (1469-1527), Ιταλού διπλωμάτη και πολιτικού φιλοσόφου: «Ο πόλεμος αρχίζει όταν θέλεις, αλλά δεν τελειώνει όποτε θέλεις».

- Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς (1646-1716) Γερμανού φιλοσόφου: «εκείνοι που επικαλούνται την ειρήνη για να κάνουν πόλεμο, χωρίς αμφιβολία δεν σκέπτονται παρά την ειρήνη των νεκροταφείων».

- Καρλ Χάινριχ Μαρξ (1818-1883), Γερμανού φιλοσόφου. «Όταν εκλείψουν οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις τάξεις κάθε έθνους, τότε η εχθρότητα μεταξύ των εθνών θα πάρει τέλος».

- Πολύβιου Δημητρακόπουλου (1864-1922), θεατρικού συγγραφέα: «Αν επιθυμείς την ειρήνη, μη χτυπάς το τύμπανο ούτε για γιορτή».

- Γουίλ Ντυράν (1885-1981), Αμερικανού ιστορικού και φιλοσόφου: «Τα τελευταία 3421 χρόνια υπήρξαν μόλις 268 χρόνια δίχως πόλεμο».

- και του υποφαινόμενου: «Η Λογική παύει να ακούγεται, όταν τα τύμπανα του πολέμου αρχίζουν να ηχούν».

«Αν υπάρξει νικητής μετά τον πυρηνικό πόλεμο, πράγμα δύσκολο έως αδύνατο, δεν θα υπάρξουν χέρια, για να μπορέσουν να τον χειροκροτήσουν».

«Ή θα αποτεφρώσουμε τα πυρηνικά όπλα ή αυτά θα μας αποτεφρώσουν».

Ο Κόνραντ Λόρεντς (1903-1989) ήταν Αυστριακός Ηθολόγος, Ζωολόγος και Ορνιθολόγος. Το 1973, χρονιά που πήρε το Νομπέλ Ιατρικής και Φυσιολογίας, εξέδωσε το βιβλίο με τίτλο: «Τα 8 θανάσιμα αμαρτήματα του πολιτισμού μας». Σε αυτά αναφέρει τις 8 αιτίες που, κατά τη γνώμη του, οδηγούν αναπόδραστα στο τέλος της ανθρωπότητας. Το βιβλίο κυκλοφορείται από τις εκδόσεις “Θυμάρι”. Ως 8ο αμάρτημα θεωρεί τα “Πυρηνικά όπλα”. “Η απειλή είναι ευκολότερο να αποτραπεί. Φτάνει να μη ρίξουμε τη βόμβα. Αν λάβουμε όμως υπόψη την απίστευτη συλλογική βλακεία της ανθρωπότητας, τότε καταλαβαίνουμε ότι ακόμα κι αυτό είναι αρκετά δύσκολο για να το πετύχουμε”. Όποιος νομίζει και εκτιμά ότι τα πυρηνικά όπλα θα του εξασφαλίσουν μια άνετη και πλούσια επιβίωση μετά από μια πυρηνική αναμέτρηση, πλανάται πλάνην οικτράν, γιατί η επιβίωσή του θα είναι οικτρότερη και απ’ αυτή του πρωτόγονου ανθρώπου των σπηλαίων. Και όσοι νομίζουν και καμαρώνουν πως τα πυρηνικά τους όπλα ή όπλα μαζικής καταστροφής είναι “ωραία, νέα και έξυπνα” και μπορούν πολλές φορές να καταστρέψουν τον πλανήτη τους υπενθυμίζουμε ότι αυτοί θα καταστραφούν μια και μόνο φορά και όλοι εμείς μαζί τους!!!

Το ποίημα «ΤΙ ΘΑ ΚΑΝΩ» της Σουχέιρ Χαμάντ (25/10/ 1973) ποιήτριας, συγγραφέως, καλλιτέχνιδας και πολιτικής ακτιβίστριας από το Αμμάν της Ιορδανίας, είναι πολύ διαφωτιστικό για το πώς πρέπει να αντιδράσουμε.

«Δεν θα χορέψω στα τύμπανα του πολέμου σας.

Δεν θα δανείσω ούτε την ψυχή μου ούτε τα κόκκαλά μου στα τύμπανα του πολέμου σας. Δε θα χορέψω στο ρυθμό σας∙  τον ξέρω αυτό το ρυθμό είναι άψυχος...»   

Αν θέλουμε να μην επανέλθουμε στο “θηριωδῶς ζῆν” που αναφέρει ο Ρήτορας Ισοκράτης στον “Πανηγυρικό” του λόγο, § 28, θα πρέπει να επικαιροποιήσουμε την προκήρυξη των Αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, που προϋποθέτει να παύουν οι πολεμικές προετοιμασίες και επιχειρήσεις καθώς και οι κάθε είδους εχθροπραξίες.

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΚΗΣ ΕΚΕΧΕΙΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΜΕΣΗ ΕΠΑΝΑΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ

Η λέξη παράγεται από το ἔχειν + τάς χεῖρας = ἐχε-χειρίας και με ανομοίωση του δασέος φθόγγου χσε ψιλό κ ἐκεχειρία = το να συγκρατεί κανείς τα χέρια του, να μη συμμετέχει/να απέχει των εχθροπραξιών, των πολεμικών επιχειρήσεων, ολιγοχρόνια αναστολή των ενόπλων εχθρικών συρράξεων με αμοιβαία συμφωνία των εμπολέμων δυνάμεων για ένα συγκεκριμένο σκοπό. Η Ολυμπιακή Εκεχειρία συνέβαλε στην ενότητα των Ελλήνων, στην Εθνική Συμφιλίωση, στη γεφύρωση των διαφορών και στην απόκτηση Ενιαίας Εθνικής Συνείδησης. «Μακάριοι οι Εἰρηνοποιοί», “Εἰρήνη ὑμῖν”. Επομένως το διδακτικό μήνυμα είναι ένα: «ἔχειν τάς χεῖρας καί οὐχί αἴρειν τάς χεῖρας κατ᾽ἀλλήλων» (= Να μη σηκώνει ο ένας  τα χέρια του επάνω στον άλλον, αλλά να δίνει τα χέρια).

* Ἀντιφίλησις ἤ Ἀντιφιλία· αριστοτελικοί όροι από τα “Ηθικά Νικομάχεια”, βιβλίο 8ο κεφ. “Περί Φιλίας”, 1155b, 32 και 1156α, 10. Παράγεται από το ρήμα ἀντιφιλέω-ῶ = ανταγαπώ, ασπάζομαι αμοιβαίως, τό ἀντιφιλεῖν = τό ἀμοιβαίως ἀγαπᾶν καί ἀγαπᾶσθαι. Άρα σημαίνει αμοιβαία φιλία, στοργή, ανταπόδοση φιλίας, ανταπόκριση στην φιλία με την οποία με περιβάλλουν, αμοιβαιότητα φιλικών συναισθημάτων. Ο δεύτερος όρος υπάρχει και στα “Ηθικά Ευδήμεια”, βιβλίο 8ο, κεφ. “Περί Φιλίας”, όπου εξετάζεται η κοινωνική σημασία της Φιλίας. «Φανερόν δ᾽ἐκ τούτων ὅτι ἡ πρώτη φιλία, ἡ τῶν ἀγαθῶν, ἐστίν ἀντιφιλία καί ἀντιπροαίρεσις πρός ἀλλήλους» (απόσπασμα από τα “Ηθικά Ευδήμεια”, 1236b, 2-4) το οποίο σημαίνει «Φανερό λοιπόν απ’ αυτά καθίσταται ότι η πρώτη/ τέλεια/ ιδανική φιλία,    η φιλία των εναρέτων, είναι αντιφιλία (αμοιβαιότητα φιλίας) και αντιπροαίρεση, ήτοι ελεύθερη εκλογή των μεν από τους δε. Η “πρώτη φιλία”, είναι η φιλία του ενάρετου με τον ενάρετον, του ανθρώπου με τον συνάνθρωπό του. Δεν αποτελεί πλέον μέσον αλλά είναι Αυτοσκοπός.

* Μισοφιλία ή Μισοφίλησις: νεόδμητη λέξη σχηματισθείσα από εμένα. Παράγεται από το επίθετο μισόφιλος = ο μισών τους φίλους, που υπάρχει στον ρήτορα - ιστορικό Αναξιμένη στο έργο του “Ρητορική τέχνη ή Ρητορική προς Αλέξανδρον» κεφ. 36, 5, 8. Η αποστροφή, η απέχθεια, η αντιπάθεια, η εμπάθεια, η αμάχη προς τους φίλους.

Αφιερώνεται στον ήρωα Σμηναγό Γεώργιο Μπαλταδώρο, που “έπεσε” στο βωμό του καθήκοντος.