Γράφει ο
Γιώργος Λεκάκης

Πολύ κοντά στην εθνική οδό των βιαστικών (Αθηνών-Λαρίσης), στην όμορφη κώμη του Αλμυρού, με το υπέροχο Αρχαιολογικό Μουσείο (με ευρήματα από την μυκηναϊκή και βάλε... εποχή), την Βιβλιοθήκη της «Φιλαρχαίου Εταιρείας» και το Δάσος Κουρί, ευρίσκονται δυο δίδυμες λίμνες... Δυο αδελφές λίμνες, στρόγγυλες σαν μάτια, που η φαντασία των Μαγνήτων τις θέλει «μάτια του Διός»... Η τοπική τους ονομασία είναι λίμνες Ζερέλια ή Ζιρέλια ή Ζιλέρια...

Για να φθάσουμε σε αυτές, εγκαταλείπουμε την εθνική Αθηνών-Λαρίσης στην έξοδο της Σούρπης και εισερχόμαστε στο χωριό Νέος Πλάτανος. Μετά την έξοδό του, σε 2,4 χλμ. εισερχόμαστε στον Αλμυρό. Σε 5,7 χλμ., αφού περάσμουμε την έξοδο προς Κωφούς και Όθρυ, ευρίσκουμε έναν ναό δεξιά, και μετά ένα γεφύρι. Στρίβουμε μετά απ’ αυτό αριστερά προς σφαγεία και εισερχόμαστε στο προσφυγικό προάστιο της Ευξεινουπόλεως. Στα 2 χλμ. συναντάμε δεξιά ένα απομεινάρι του Πολέμου, ένα πολυ-βολείο. Σε 1,1 ακόμη χλμ. η έξοδος αριστερά γράφει προς ΙΝ Αγ. Νικολάου. Παίρνουμε αυτήν την στενή άσφαλτο και σε 800 μ. συναντάμε ένα τρίστρατο. Παίρνουμε την 2η δεξιά έξοδο (προς Άγ. Νικό¬λαο). Σε 200 μ. περνάμε την κοίτη του ποταμού Ενιπέως (νυν δυστυχώς... Τσανταρλί). (Γενικώς ακολουθούμε τις πινακίδες για Άγ. Νικόλαο). Σε μόλις 2,7 χλμ. βατού χωματόδρομου, τα μάτια μας βλέπουν δεξιά το... ένα μάτι του Δία, την πρώτη λίμνη... Μπορούμε να κατέλθουμε από την βατή πλαγιά προς αυτήν, να χαρούμε μια βόλτα μέσα στον... παραλίμνιο ελαιώνα... Να φέρουμε την λίμνη γύρα...

Εάν συνεχίσουμε άλλα 200 μ. θα συναντήσουμε έξοδο δεξιά (και καφέ ρημαγμένη πινακίδα, που κάποτε σηματοδοτούσε τον... υγροβιότοπο) για τον αρχαιολογικό χώρο. Ο χωματόδρομος εξακολουθεί καλός. Τα εδάφη εδώ είναι καλόσαρκα. Είμαστε στον αυχένα που χωρίζει τις δυο λίμνες, οι οποίες μας κοιτούν σαν μεγάλα βαθυγάλαζα μάτια, δεξιά κι αριστερά μας... Σε μόλις 500 μ. βρίσκουμε ένα μικρό πλάτωμα, για να σταματήσουμε και να ανέλθουμε στο ύψωμα, σε μια «μαγούλα» (που το σχήμα έδωσε το όνομά του στην θέση: Μαγούλα). Εδώ υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος, μια αρχαία ακρόπολι... Ο προϊστορικός οικισμός ήταν γνωστός ως Μαγούλα–Ζερέλια, από τα τοπικά ονόματα των θέσεων. Τελικώς ίσως εδώ, ήταν η ομηρική πόλις Ίτων (ή Ιτών / Ιτώνη), η «μητέρα των μήλων» (= προβάτων, «Ιλ.» Β,697). Πλουσιωτάτη χώρα, περίφημος για την βοσκή της. (Δυστυχώς η πρόχειρη πινακίδα λέει αρχαιολογικός χώρος... Καρατσανταγλί!)... Τα ερείπια της κορυφής φαντάζουν ως βιγλάτορας. Ίσως κάπου εδώ να ήταν και ναός της χθονίας Ιτωνίας Αθηνάς (Παυσ. Ι,13,2, ΙΧ.34.1, Στρ. ΙΧ,433,435)! Για χάρι της εορτάζονταν τα Ιτώνια και υπήρχε και μήνας Ιτώνιος! Η πόλις ανήκε στις Αχαϊκές Θήβες, και κατά την αρχαία Γεωγραφία έκειτο στα Ν. της Θεσσαλίας, Δ. της Άλου. (Υπάρχει και άλλη πόλις με αυτό το όνομα στην Φίλια Καρδίτσης, στον Κουράλιο ποταμό, ενώ εξ αυτής ιδρύθη και η ομώνυμος πόλις της Βοιωτίας). Κατοικείτο συστηματικά – βάσει ευρημάτων - από την Μέση Νεολιθική Περίοδο έως την Εποχή του Χαλκού. Έδωσε ευρήματα από την Λιθίνη έως την Ύστερη Μινωική εποχή! Είναι βασικό ότι την ίδρυσε ο εγγονός του Δευκαλίωνος, Ίτωνος, ο ευρετής της χύσεως του χαλκού, ο γενάρχης των Βοιωτών! Για την σπουδαία πόλη η επίση¬μη ιστοσελίδα του υπ. Πολιτισμού (http://odysseus. culture.gr/index_gr.html) δεν έχει τίποτε να μας πει...

Κατά την παράδοση, εδώ έκειτο παλαιά «ένα χωριό με τ’ όνομα Ζιρέλια... Ο ιερεύς του, έλεγαν, εβίασε την θυγατέρα του! Γι’ αυτό εξοργίσθηκε ο Θεός κι εβούλιαξε το χωριό. Στον βάλτο του, υπάρχουν μαύρα ψάρια, που μήτε ψαρεύονται, μήτε τρώγονται» (βλ. σχ. Ν. Γ. Πολίτης).

Και είμαστε δηλ. μόνο περίπου 6 χλμ. ΝΔ. του Αλμυρού! Στις βόρειες πλαγιές των υπωρειών του μαγικού βουνού της Όθρυος...

Οι δύο δίδυμες αδελφές είναι πανέμορφες! Απέχουν 250 μ. η μία από την άλλη. Έχουν διάμετρο περίπου 150 και 250 μ. Το βάθος τους είναι 6-16 καί 8-18 μ. Η περιφέρειά τους πλαισιώνεται από πυκνούς καλαμιώνες. Είναι ένας φυσικός υγροβιότοπος. Οι δύο σήμερα λίμνες έλεγαν οι επιστήμονες ότι, ίσως, είναι εμβρυώδη ηφαίστεια «τύπου maare». Τελικώς απεδείχθη ότι είναι τα ίχνη ενός μετεωρίτη, που προσέκρουσε στην γη, πριν από περίπου 12.500-8.000 χρόνια! Δυο δίδυμοι κρατήρες! Απεδείχθη από το λυωμένο ζιρκόνιο το οποίο ευρέθη στην περιοχή (διαδικασία για την οποία απαιτούνται θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 1400-1800°C)! Είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα εντοπίζονται κρατήρες οι οποίοι σχηματίσθηκαν από την πρόσπτωση μετεωριτών, μεγέθους 10-30 μ! (Σε ολόκληρη την Ευρώπη οι αντίστοιχες θέσεις δεν ξεπερνούν τις 40!). Με τα χρόνια οι κρατήρες εγέμισαν νερό και έγινε αυτό το σπάνιο, όσο και πανέμορφο τοπίο...

Αμφότεροι τροφοδοτούνται από τα νερά των βροχών και από υπόγεια ύδατα...

Το φαινόμενο μελέτησαν οι ερευνητές Ευάγγελος Λάγιος, καθηγητής Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, και Dietrich Volker, καθηγητής στο Ινστιτούτο Ορυκτολογίας και Πετρογραφίας του Πολυτεχνείου της Ζυρίχης.

Πλην των προαναφερομένων λιμνών ο σπουδαίος τ. νομός Μαγνησίας δεν είναι φημισμένος για τις λίμνες του (όπως άλλες περιοχές της Ελλάδος). Στους λιμνόφιλους έχει να επιδείξει την τ. λίμνη Βοιβηίδα (ή Βοιβιάς ή Βίβη ή... Κάρλα) αποξηραμένη πια... Την λιμνοθάλασσα Λιχούρας (στον όρμο Πτελεού), και το έλος των Νιών (στον μυχό του κόλπου των Νιών)... Ας μετρήσουμε και τις λιμνοθάλασσες της Σκιάθου σε αυτόν, του Αγ. Γεωργίου (φημισμένη για τους ιππικούς αγώνες, κατά μήκος της όχθης της, την ημέρα τ’ άη Γιώργη, στην οποία αναφέρεται και ο Αλ. Παπαδιαμάντης) και την περίφημη των Κουκκουναριών, η οποία συντηρεί ένα από τα τρία εναπομείναντα δάση κουκκουναριάς στην Ελλάδα! (Τα άλλα δύο είναι στον Σχοινιά Αττικής και στην Στροφυλιά Αχαΐας).

Επιστροφή στον Αλμυρό. Ξαποστάσετε στο Δάσος Κουρί, όσο αφρόντιστο και παρατημένο και αν έχει μείνει αυτό το υπέροχο τοπίο, είναι πάντα ένα ηλύσιο πεδίο...

Βγείτε στην εθνική οδό προς Βόλο. Πάρτε την έξοδο αριστερά προς τις αρχαίες Αχαϊκές ή Φθιώτιδες Θήβες (νυν Μικροθήβες). Ανηφορίζει προς ηφαίστειο (ανήκει στην ομάδα ηφαιστείων του Παγασητικού-Μαλιακού - βλ. σχ. καθ. Γ. Μαρίνος). Σε 600 μ. η άσφαλτος τελειώνει. Δεξιά ένας χωματόδρομος, αρχικώς σχετικά βατός. Στα 300 μ. πάρτε την δεξιά διακλάδωση. Αφήστε την ποτίστρα δεξιά σας και συνεχίσετε. Σε 300 μ. θα δείτε τα αρχαία τείχη της πόλεως. Σε άλλα 200 μ. το υπέροχο μικρό αρχαίο θέατρο των Φθιωτιδών Θηβών... Οι ανασκαφές είναι σε εξέλιξη... Η ελληνίδα γη γεννά...

Η δεύτερη λίμνη, όπως θεάται από τα ερείπια της αρχαίας Ιτώνης...
ΦΩΤΟ: Γ. ΛΕΚΑΚΗΣ

 
 
Η πρώτη λίμνη, το πρώτο μάτι του Δία... Με παρέα μια βάρκα, αραγμένη στο βουνό της Όθρυος!

Δυστυχώς σήμερα η αρχαία ομηρική Ίτων, λέγεται Καρατσανταγλί...
ΦΩΤΟ: Γ. ΛΕΚΑΚΗΣ

http://www.lekakis.com/limnesDia.pdf