Γράφει ο
Στυλιανός Πολίτης

Το Νοέμβριο του 1967 η Ελλάδα είχε παραγγείλει τέσσερα υποβρύχια στα ναυπηγεία HDW του Κίελου της Δυτικής Γερμανίας. Το εκτόπισμα τους ήταν 1101/1278 τόνοι, ήταν μονέλικα με ισχύ 4.600 HP και η μεγίστη ταχύτης τους εν καταδύσει ήταν 22 κόμβοι. Βαπτίσθηκαν ΓΛΑΥΚΟΣ, ΝΗΡΕΥΣ, ΤΡΙΤΩΝ και ΠΡΩΤΕΥΣ. Ο ΓΛΑΥΚΟΣ παρελήφθη από τον Πλωτάρχη Γ. Πουλοπάτη, στις 6 Σεπτεμβρίου του 1971 και κατέπλευσαν στο Ναύσταθμο ανήμερα του Αγίου Νικολάου του ιδίου έτους. Ο ΝΗΡΕΑΣ παρελήφθη στις 10 Φεβρουαρίου του 1972 από τον Πλωτάρχη Γ. Σίδερη και κατέπλευσε στις 19 του επομένου Ιουνίου. Στις 8 Αυγούστου 1972 ήρθε η σειρά του Υ/Β ΤΡΙΤΩΝ που παρελήφθη από τον Πλωτάρχη Ι. Μανιάτη και κατέπλευσε στην Ελλάδα στις 11 Νοεμβρίου 1972, ενώ στις 22 Νοεμβρίου 1972 παρελήφθη από τον Πλωτάρχη Τ. Μασούρα ο ΠΡΩΤΕΥΣ με τον οποίο κατέπλευσε στο Ναύσταθμο στις 16 Μαρτίου 1973.

 Ήταν τέσσερα υποβρύχια προηγμένου τύπου, από τα πιο σύγχρονα συμβατικά της εποχής τους. Μαζί με τις τέσσερις πυραυλακάτους ΕΥΝΙΚΗ, ΚΥΜΟΘΟΗ, ΝΑΥΣΙΘΟΗ και ΚΑΛΥΨΩ τύπου Compattant II, που είχαν παραγγελθεί στα ναυπηγεία CMN του Χερβούργου το 1968 και είχαν παραληφθεί ήδη, αποτελούσαν σημαντικό παράγοντα ναυτικής ισχύος για τη Χώρα μας, αφού η Τουρκία τότε δεν διέθετε ανάλογα όπλα. Είχαν εγκατεστημένες υπερσύγχρονες για εκείνη την εποχή εντοπιστικές και άλλων επιχειρησιακών χρήσεων ηλεκτρονικές συσκευές και τελευταίας τεχνολογίας τορπίλλες. Οι τορπιλλοσωλήνες τους ήταν οκτώ, εξοπλισμένοι με ισάριθμες τορπίλλες ενώ μπορούσαν να φέρουν και άλλες έξι έως επτά αμοιβές, συνολικά δηλαδή δεκατέσσερις ή δεκαπέντε τορπίλλες! (Δεκατέσσερις ήταν μόνο αν είχαν SST-4, αλλά υπήρχε δυνατότητα όμως να έχουν και ΜΚ 37.2, οι οποίες ήταν κυρίως ανθυποβρυχιακές. Αντί για κάθε μία SST-4, μπορούσαν να έχουν δύο απ’ τις άλλες). Μπορούσαν να καταδύονται σε μεγάλο βάθος για να διέρχονται ανεντόπιστα και να διαφεύγουν με την πολύ μεγάλη τους εν καταδύσει ταχύτητα. Στον καταπληκτικό για την εποχή τους εξοπλισμό θα πρέπει να προστεθούν και οι εξαιρετικές δυνατότητες τους, για παραπλάνηση του αντιπάλου.

Η επιλογή του προσωπικού είχε γίνει προσεκτικά, το επίπεδο της εκπαιδεύσεως και του ηθικού του ήταν πολύ υψηλό. Όλοι ήταν μόνιμοι Αξιωματικοί και Υπαξιωματικοί με στρατεύσιμο μόνο το μάγειρα. Με το που έφθασαν στην Ελλάδα έγινε εντατικότατα η σύντονη εκπαίδευση. Όλοι ήταν ενθουσιασμένοι, αλλά δεν αρκέσθηκαν σ’ αυτό. Έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στη διατήρηση αυτού του επιπέδου με συνεχείς ασκήσεις και αξιοκρατική χρησιμοποίηση του προσωπικού. Παράλληλα όλοι φρόντιζαν σχολαστικά τη συντήρηση του πολύτιμου υλικού. Το 1974 τα υποβρύχια αυτά βρισκόντουσαν στο αποκορύφωμα της επιχειρησιακής τους ετοιμότητας με νέους αλλά έμπειρους Κυβερνήτες, που στο διάστημα της προϋπηρεσίας τους είχαν αποδείξει περίτρανα τις ικανότητες τους και τις ναυτικές αρετές τους. Κυβερνήτης στο ΓΛΑΥΚΟ ήταν ο Πλωτάρχης Β. Γαβριήλ, στο ΝΗΡΕΑ ο Πλωτάρχης Ι. Παναγιωτόπουλος, στο ΤΡΙΤΩΝΑ ο Πλωτάρχης Σ. Δριτσάκος και στο ΠΡΩΤΕΑ ο Πλωτάρχης Β. Κηρύκος. Τα υποβρύχια αυτά ήταν το καμάρι του Στόλου μας και οι πιο αξιόμαχες μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων μας! Παραμονές της εισβολής στη Κύπρο, το Ναυτικό δεν είχε κάνει καμμία απολύτως ιδιαίτερη προετοιμασία. Τα πολεμικά πλοία όμως και ειδικά τα υποβρύχια μας ήταν όπως πάντα έτοιμα. Αυτό το είχε δηλώσει σε ημερήσια εφημερίδα και ο Ναύαρχος  Βασίλειος Γαβριήλ που ήταν τότε Κυβερνήτης στο ΓΛΑΥΚΟ. Δεν είχαν όμως εφοδιασθεί με πλήρη φόρτο τορπιλλών. Το δικό του υποβρύχιο μάλιστα αντί για δεκαπέντε που θα μπορούσε να έχει, είχε δεκατρείς.

Όταν ήμουν Ύπαρχος στο Αντιτορπιλλικό ΑΙΓΑΙΟΝ είχα και εγώ Κυβερνήτη σαν Αντιπλοίαρχο τότε, το Ναύαρχο Β. Γαβριήλ που πρόσφατα έφυγε από τον Κόσμο μας. Γι’ αυτό το λόγο τον γνώριζα πολύ καλά, γιατί η σχέση του Κυβερνήτη με τον κυριότερο συνεργάτη του, τον Ύπαρχο είναι άμεση και συνεχής. Είναι γεγονός ότι κυριολεκτικά τον θαύμαζα.  Ποτέ δεν έπαυσε να είναι για μένα το καλό παράδειγμα για τη σταδιοδρομία μου σαν Κυβερνήτης στη συνέχεια. Ήταν ένας εξαιρετικά επιδέξιος χειριστής του πλοίου, άριστος γνώστης της ναυτικής τέχνης και τακτικής που μπορούσε να πρωτοτυπεί στις ενέργειες του και να αυτοσχεδιάζει. Ο πατέρας του ήταν Ήρωας Αξιωματικός του Στρατού Ξηράς, που είχε σκοτωθεί στον πόλεμο ανδραγαθώντας. Ήταν κουνιάδος επίσης του Πλωτάρχη τότε Ε. Χανδρινού, του γνωστού Ήρωα της Κύπρου, που σαν Κυβερνήτης του Αρματαγωγού ΛΕΣΒΟΣ,  με δική του αποκλειστικά πρωτοβουλία έσωσε τη Πάφο καταστρέφοντας την Τουρκική Δύναμη που την απειλούσε και προκάλεσε τέτοια σύγχυση στους Τούρκους που μέσα σε λίγο χρόνο κατάφεραν να βυθίσουν το δικό τους Αντιτορπιλλικό ΚΟΤΣΑΤΕΠΕ (Kocatepe) και να προκαλέσουν σημαντικές βλάβες και σοβαρές απώλειες προσωπικού στα επίσης δικά τους Αντιτορπιλλικά ΑΝΤΑΤΕΠΕ (Adatepe) και Μ.ΦΕΖΙ ΤΣΑΚΜΑΚ, καθώς και να καταρρίψουν  τουλάχιστον τρία από τα μαχητικά τους αεροπλάνα.

Ας επανέλθουμε όμως σε εκείνες τις θλιβερές μέρες του Ιουλίου του 1974 Όπως διηγείται ο παλιός Κυβερνήτης μου, τρία υποβρύχια απέπλευσαν από το Ναύσταθμο Σαλαμίνας στις 19 Ιουλίου του 1974 ώρα 15.07. Ήταν ο ΓΛΑΥΚΟΣ, ο ΝΗΡΕΑΣ και ο ΤΡΙΤΩΝ. Η διαταγή είχε εκδοθεί από τον Αρχηγό του Ναυτικού, Ναύαρχο Πέτρο Αραπάκη στις 10.30, δηλαδή μία ώρα  μετά τη πληροφορία ότι η τουρκική αποβατική δύναμη είχε αποπλεύσει από τη Μερσίνα και είχε νότια πορεία. Η αποβίβαση και όχι απόβαση των Τούρκων, έγινε την επομένη ημέρα, το Σάββατο στις 20 του μηνός. Προορισμός των υποβρυχίων ήταν η περιοχή της Ρόδου όπου θα εκτελούσαν ασκήσεις επειδή εκεί θα είχαν ασκήσεις και οι Τούρκοι. Απέπλευσαν δηλαδή απλά και μόνο για άσκηση. Κάτι που γινόταν συχνά,  «για παν ενδεχόμενο», όταν έβγαιναν τα Τουρκικά Πολεμικά στο Αιγαίο. Πριν όμως από τον απόπλου στις 13.00 κλήθηκαν οι Κυβερνήτες ΓΛΑΥΚΟΥ και ΝΗΡΕΑ στο Αρχηγείο του Στόλου, στη Σαλαμίνα για να ενημερωθούν για το Σχέδιο που υπήρχε και αφορούσε αντιμετώπιση τουρκικής επιθέσεως στην Κύπρο. Σε αυτό περιλαμβάνονταν όλες οι κινήσεις και των τριών Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων και γενικά το σχέδιο ενέργειας για την αποτροπή των εκτιμώμενων τούρκικων επιδιώξεων. Η ενημέρωση έγινε βιαστικά. Δεν ήταν δυνατό μέσα σε λίγη ώρα να μελετήσει κανείς ένα τέτοιο σχέδιο και βέβαια ήταν αδύνατο να το απομνημονεύσει όσες ικανότητες και αν είχε. Γι’ αυτό ζήτησαν αντίγραφο που όμως δεν τους δόθηκε  γιατί ήταν υψηλής διαβαθμίσεως. Στο σημείο αυτό έχουμε μια παρατήρηση. Ούτε τέτοια έγγραφα μπορούν να κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα, ούτε όμως και πρέπει να παραμένουν κλειδαμπαρωμένα σε ένα φοριαμό ασφαλείας χωρίς να τα γνωρίζουν με κάθε λεπτομέρεια αυτοί που θα κληθούν να τα εφαρμόσουν!

Τα υποβρύχια τελικά ξεκίνησαν για άσκηση, έχοντας όμως όπως πάντα την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κάθε ενδεχόμενου. Δεν τους δόθηκαν άλλες οδηγίες. Κατά συνέπεια οι Κυβερνήτες όφειλαν όσο αυτό ήταν δυνατό να διασφαλίσουν την ασφάλεια των πλοίων τους αποφεύγοντας κάθε εμπλοκή. Παρ’ όλα αυτά, τα σήματα που ακολούθησαν δημιουργούσαν πολεμικό κλίμα και οδηγούσαν σύμφωνα με τον Πλωτάρχη Β. Γαβριήλ στην ερμηνεία «αν χρειασθεί επιτίθεσαι και μετά ρωτάς». Επτά το πρωί της επομένης μέρας ενώ η αποβίβαση των Τούρκων είχε ήδη αρχίσει, τα τρία υποβρύχια μας  βρισκόντουσαν στις Κυκλάδες και συνέχιζαν να κινούνται προς περιοχή Ρόδου. Στις 16.00 έλαβαν διαταγή από το Αρχηγείο Ναυτικού να πλεύσουν τα υποβρύχια ΓΛΑΥΚΟΣ και ΝΗΡΕΑΣ εν καταδύσει με κατεύθυνση την περιοχή βορείως Κύπρου και να αναλάβουν περιπολίες μεταξύ ακτών της Νήσου και της Μικράς Ασίας. Το άλλο υποβρύχιο ο ΤΡΙΤΩΝ συνέχισε την πορεία του για Ρόδο. Την ίδια μέρα απέπλευσε από το Ναύσταθμο Σαλαμίνας και το τέταρτο υποβρύχιο ο ΠΡΩΤΕΑΣ για να εγκαταστήσει περιπολία στις προσβάσεις κόλπου Σμύρνης και Ελλησπόντου. Σύμφωνα με τη διαταγή έπρεπε όλα τους να πλεύσουν κάτω από πολεμικές συνθήκες με τεταμένη την προσοχή τους και εφαρμόζοντας όλα τα διαθέσιμα μέτρα αμύνης. Μια τέτοια διαταγή θέλει απαραίτητα και την ανάλογη ερμηνεία. Το υποβρύχιο εντοπίζει πρώτο το εχθρικό πλοίο. Στο διάστημα μέχρι να εντοπισθεί από τον εχθρό βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση και μπορεί να τον καταστρέψει. Αν παρέλθει άπρακτος αυτός ο χρόνος, η κατάσταση μεταβάλλεται σε βάρος του υποβρυχίου ανεπιστρεπτί. Γι αυτό το υποβρύχιο δεν μπορεί να είναι αμυντικό όπλο, αλλά μόνο επιθετικό. Μόνο προληπτική άμυνα με εκδήλωση αιφνιδιαστικής επιθέσεως μπορεί να κάνει ένα υποβρύχιο και αυτό μετά την επίσημη έναρξη του πολέμου. Αυτός είναι και ο λόγος που σε περίοδο εντάσεως πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικός ο χειρισμός των υποβρυχίων καθώς η Αρχή του Βρετανού Ναυάρχου Νέλσωνα «σε περίπτωση αμφιβολίας επιτίθεσαι» δεν μπορεί να έχει εφαρμογή σήμερα σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

Στις 21 Ιουλίου το βράδυ γύρω στις 21.30 ενώ το Υποβρύχιο ΓΛΑΥΚΟΣ είχε πλησιάσει ογδόντα πέντε περίπου ναυτικά μίλια δυτικά της Κύπρου, έλαβαν το πρώτο σήμα ανακοπής του πλου. Με τη νέα διαταγή έπρεπε να πάνε στην περιοχή Ρόδου όπου θα αναλάμβαναν περιπολίες σε συγκεκριμένους τομείς. Εδώ πάλι θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι τα υποβρύχια πάντα περιπολούν σε καθορισμένους με ακρίβεια γεωγραφικούς τομείς έχοντας συγκεκριμένη αποστολή. Οι τομείς αυτοί πρέπει να είναι γνωστοί στα φίλια πλοία για αποφυγή παρεμβολών έως και ατυχούς εμπλοκής σε μάχη από παρεξήγηση.

Το βράδυ στις 20.00 της επόμενης μέρας, δηλαδή στις 22 του μηνός, ελήφθη άλλο σήμα το οποίο ακύρωνε το προηγούμενο και διέταζε τα υποβρύχια να πλεύσουν πάλι προς τη θαλάσσια περιοχή βόρεια της Κύπρου για εκτέλεση περιπολιών. Ενώ όμως τα υποβρύχια είχαν πλησιάσει στην Κύπρο στα σαρανταπέντε μίλια στις 07.00 το πρωί της 23ης Ιουλίου, ελήφθη πάλι άλλο σήμα με το οποίο διαταζόταν  η ανακοπή του πλου των υποβρυχίων. Τα υποβρύχια διατάχθηκαν να επιστρέψουν ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο ΑΤΤΙΛΑΣ! Τα σήματα ανακοπής του πλου είχαν προβληματίσει σοβαρά το Πλωτάρχη Β. Γαβριήλ. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες έκλεισε για έξι ολόκληρες ώρες τους ασυρμάτους, διακόπτοντας την επικοινωνία του με το Αρχηγείο για να δει τι θ’ αποφασίσει. Η θέση του ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Από τη μια μεριά είχε αρχίσει να καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πήγαινε καθόλου καλά. Δεν ήξερε όμως τι ακριβώς συμβαίνει. Σε αυτή την περίπτωση χωρίς να μπορεί κανείς να εκτιμήσει την κατάσταση, δεν μπορεί να ενεργήσει αντίθετα με τη διαταγή. Γι’ αυτό συμμορφώθηκε με τη διαταγή του Αρχηγείου. Το ίδιο έκανε και το άλλο υποβρύχιο. Κανένας όμως μα κανένας δεν μπορεί να φαντασθεί τα θλιβερά συναισθήματα αυτών των Αξιωματικών όταν επιτέλους έμαθαν το τι τελικά είχε γίνει και συνειδητοποίησαν με απόλυτα δικαιολογημένη αγανάκτηση το πόσο κοντά έφθασαν σε μια ηρωική πράξη, που δεν την πραγματοποίησαν υπακούοντας στη διαταγή ανωτέρων τους έχοντας ταυτόχρονα άγνοια της πραγματικότητας. Μια πράξη όμως που θα έσωζε την Κύπρο μας από τη καταστροφή.  

Οι Τούρκοι ανενόχλητοι αποβιβάσθηκαν στην Κύπρο χρησιμοποιώντας τριανταοκτώ αποβατικά. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι τα υποβρύχια θα μπορούσαν να είχαν βρεθεί εκεί που διατάχθηκαν αρχικά, προτού οι Τούρκοι να έχουν εξασφάλιση το απαραίτητο για την επιτυχία τους προγεφύρωμα. Κανείς δεν αμφιβάλει ότι αν αυτά τα υποβρύχια είχαν φθάσει εκεί, το πιθανότερο που θα μπορούσε να συμβεί ήταν να βυθιστούν τουλάχιστον δεκατρία μεγάλα Τουρκικά πλοία. Αυτά όλα στην χειρότερη περίπτωση και με επιτυχία μόνο 50%, αν σκεφθεί κάνεις πόσες τορπίλλες διέθεταν συνολικά αυτά τα πλοία. Τέτοιες απώλειες ήταν αναμφίβολα αρκετές για να ματαιώσουν την επιχείρηση της Κύπρου. Ακόμα και την επομένη μέρα να έφθαναν, πάλι δεν μπορούμε να πούμε ότι θα ήταν πολύ αργά, καθώς και σε αυτή την περίπτωση θα μπορούσαν να σταματήσουν την αποβίβαση και να δώσουν μια πολύ καλή ευκαιρία για την άμυνα της Μαρτυρικής Μεγαλονήσου.

Πριν από καιρό πίνοντας καφέ με τον παλιό Κυβερνήτη μου τον άκουσα να λέει ξαναγυρίζοντας στα παλιά και γνωρίζοντας όλα όσα δυστυχώς ο ίδιος δεν ήξερε τις τραγικές εκείνες στιγμές που δέχθηκε τα σήματα ανακοπής του πλου: «Βρέθηκα σε δίλημμα. Αυτό δεν σημαίνει ότι έπρεπε να παραβώ το σήμα. Διότι δεν είχα τα στοιχεία, δεν μπορούσα να εκτιμήσω την όλη κατάσταση με πληροφορίες, τι ακριβώς γινόταν. Τα στοιχεία αυτά όμως τα είχαν στο Αρχηγείο του Ναυτικού. Επομένως όσο και μέσα μου να ήθελα να παραβώ την εντολή, τελικά επεκράτησε η λογική του ότι δεν έπρεπε να την παραβώ και υπάκουσα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι τελικά ήταν το σωστό. Και ως απεδείχθη μάλλον δεν ήταν το πιο σωστό που μπορούσε να γίνει. Αλλά είναι πολύ δύσκολο για έναν Κυβερνήτη υποβρυχίου, προτού γίνει ένας πόλεμος, να προκαλέσει έναν πόλεμο μεταξύ Ελλάδος - Τουρκίας και να είναι αυτός  η αιτία του. Εάν μεν νικούσαμε, σωστά θα είχα αποφασίσει, εάν χάναμε, θα είχα αποφασίσει λάθος. Είναι μεγάλο το δίλημμα και μεγάλη η απόφαση που πρέπει να λάβεις για να παραβείς μια τέτοια εντολή. Εν καιρώ πολέμου υπάρχει η πιθανότητα να παραβείς αρκετές εντολές. Αλλά προτού κηρυχθεί πόλεμος, δεν νομίζω - γιατί μετά από τόσα χρόνια το σκέπτομαι και με απασχολεί - ότι θα έπρεπε να παραβώ την εντολή που είχα λάβει από το Αρχηγείο Ναυτικού. Θα μπορούσαμε να έχουμε τσακίσει τους Τούρκους!»

Συμφώνησα απόλυτα με τον παλιό Κυβερνήτη μου! Πράγματι στον πόλεμο οι Ηγέτες πρέπει να παραβαίνουν τις διαταγές όταν έχουν καλύτερη εικόνα της καταστάσεως από αυτούς που τις εκδίδουν. Στην περίπτωση όμως αυτή φέρουν ακέραια την ευθύνη για την πράξη τους που είναι παράνομη και ποινικά κολάσιμη σε όλες τις περιπτώσεις. Όμως στο βυθό της θάλασσας ακούγοντας μόνο τα υδρόφωνα, δεν μπορείς σε μια περίοδο που επίσημα ξέρεις ότι «οι Τούρκοι κάνουν ασκήσεις» και χωρίς να έχεις καμμία πληροφόρηση, να παραβείς τις διαταγές των ανωτέρων σου και να ριψοκινδυνεύσεις μετά από επιπόλαιες σκέψεις, που θα σε οδηγήσουν πιθανότατα σε ενέργειες που μόνο εγκληματικές θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν.

Ακόμα και σήμερα δεν έχει δοθεί ικανοποιητική απάντηση στο καυτό ερώτημα: Γιατί δόθηκε διαταγή να γυρίσουν πίσω τα υποβρύχια; Κάποιοι ισχυρίζονται ότι υπήρχε πληροφορία ότι οι Τούρκοι θα έκαναν απόβαση στη Ρόδο και ότι το Ναυτικό προτίμησε να σώσει τη Ρόδο και όχι την Κύπρο. Αυτό δεν πιστεύω ότι θα μπορούσε ποτέ να συμβεί, ακόμα και αν η πληροφορία ήταν απόλυτα ακριβής. Δεν παίρνεις τα υποβρύχια από εκεί που έχουν σίγουρα δράση για να τα μεταφέρεις εκεί που ενδέχεται να δράσουν και μάλιστα όταν έχεις και άλλα διαθέσιμα. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι οι ιθύνοντες είχαν εξασφαλίσει από τον υφυπουργό εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Γιόζεφ Σίσκο, την υπόσχεση ότι θα σταματήσει την εισβολή και εξαπατήθηκαν. Όσο απλοϊκή και να φαίνεται αυτή η δικαιολογία δεν μπορούμε να την απορρίψουμε, λαμβανομένου υπόψη ότι οι Έλληνες πάντα προσπαθούμε να λύσουμε τα προβλήματα μας ζητώντας τη διαμεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων.

Τέλος,  θεωρώ τελείως αφελή τη δικαιολογία ότι όλα αυτά έγιναν για να πέσει η Κυβέρνηση των Αθηνών, που με διάφορες μορφές και σχήματα, βρισκόταν παράνομα επτά χρόνια στην εξουσία! Υπήρξαν μάλιστα και κάποιοι που διατυμπάνιζαν ότι «η Κύπρος θυσιάστηκε για να σωθεί η Ελλάδα!». Δεν νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ανοησία! Αν ήταν έτσι τότε γιατί όταν έπεσε η «Χούντα» δεν σταμάτησε και η προέλαση των Τούρκων; Η μεταπολίτευση έγινε και εδώ πανηγυρίζαμε. Τις ίδιες στιγμές οι Τούρκοι έσφαζαν, βίαζαν και προχωρούσαν με μεγαλύτερη ορμή, τελείως ανενόχλητοι, για να σταματήσουν εκεί που ήθελαν!

Το «βάφτισμα» του υποβρυχίου