Η Ε.Π. ορίζεται σαν οξεία – μεταδοτική νόσος που προκαλείται από ιό (paramyxovirus) που προκαλεί επώδυνη διόγκωση
των σιελογόνων αδένων, συνήθως των παρωτίδων.
Η μετάδοση της Ε.Π. γίνεται με σταγονίδια που βρίσκονται στον αέρα (αερογενώς) ή άμεση επαφή με υλικά που έχουν μολυνθεί από σίελο.
Η είσοδος του ιού γίνεται δια του στόματος. Ο ιός βρίσκεται στο σίελο 1 – 6 μέρες πριν από την έναρξη της Ε.Π. και κατά την διάρκεια της φλεγμονής των παρωτίδων.
Επίσης, ιός έχει απομονωθεί από το αίμα, ούρα και από το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (Ε.Ν.Υ.), των ασθενών που εμφανίζουν προσβολή ΚΝΣ.
Η Ε.Π. εμφανίζεται σε ενδημίες στις πυκνοκατοικημένες περιοχές και σε επιδημίες σε ιδρύματα, στρατώνες, φυλακές.
Η ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ Ε.Π. εμφανίζεται λιγότερη από εκείνη της ιλαράς και ανεμοβλογιάς.
Η Ε.Π. προσβάλλει όλες τις ηλικίες, αλλά κυρίως τα παιδιά 5 – 15 ετών.
Η Ε.Π. δεν προσβάλλει παιδιά < 2 ετών και παιδιά > 1 έτους που συνήθως εμφανίζουν ανοσία.
ΠΡΟΣΒΟΛΗ Ε.Π. καταλείπει ΙΣΟΒΙΑ ΑΝΟΣΙΑ, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΕΠΙ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΤΟΥ ΕΝΟΣ ΠΑΡΩΤΙΔΙΚΟΥ ΑΔΕΝΑ (δεξιού ή αριστερού).
Σε ποσοστό 25% - 30% η Ε.Π. δεν εκδηλώνεται κλινικά.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ – ΚΛΙΝΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
Μετά περίοδο επώασης 14 – 24 ημερών η Ε.Π. εκδηλώνεται με – ρίγη – πονοκέφαλο – ανορεξία – κακουχία – μέτρια πυρετική κίνηση που διαρκεί 12-14 ώρες πριν εκδηλωθεί και γίνει εμφανής η διόγκωση των παρωτίδων.
Πόνος που εκλύεται κατά τη μάσηση, κατάποση, κυρίως όξινων υγρών (ξύδι – λεμονάδα) και εκλύεται κατά την πίεση στην ανατομική θέση του αδένα κατά την γωνία της κάτω γνάθου.
Με την εμφάνιση της Ε.Π. η πυρετική κίνηση φτάνει τους 39 – 40οC (103 – 104F).
Το οίδημα εμφανές στην περιοχή του αδένα αυξάνεται την 2η ημέρα με συνοδό οίδημα ιστών πάνω από την παρωτίδα και στο πρόσθιο και κάτω τμήμα του αυτιού.
Γενικά η διόγκωση και αλγεινή ευαισθησία των αδένων αυξάνονται κυρίως κατά την 2η μέρα της προσβολής και συνοδεύεται από στιλπνότητα και “τάση” του δέρματος τοπικά. Διόγκωση λαιμού, υπογναθίων, υπερστερνικών λεμφαδένων εμφανίζεται. Ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων (δείκτης φλεγμονής) μπορεί να είναι φυσιολογικός, αν και ελαφρά λευκοπενία με μείωση κοκκιοκυττάρων είναι συνήθης.
ΠΡΟΓΝΩΣΗ Ε.Π.: Πολύ καλή, σπάνια εμφανίζεται υποτροπή της νόσου σε 2 εβδομάδες.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Ε.Π.
-> ΟΡΧΙΤΙΔΑ: Ποσοστό 20% σε εφήβους, συνήθως μονόπλευρη βαθμός ατροφίας των όρχεων προκαλείται αλλά στειρότητα είναι σπάνια.
- Γονιδιακή προσβολή (ωοφορίτιδα) εμφανίζεται στις γυναίκες η οποία δεν προσβάλλει την γονιμότητα.
- ΜΗΝΙΓΓΟΕΓΚΕΦΑΛΙΤΙΔΑ (ΜΝΕΦΣ) ποσοστό 5% - 10% με νωθρότητα καρηβαρία – σπασμούς. Ποσοστό ΜΝΕΦΣ συμβαίνει χωρίς προσβολή και εμφάνιση φλεγμονής στις παρωτίδες. Πρόγνωση πολύ καλή. Σπάνια παρατηρούνται : - παρεγκεφαλική αταξία – πολυνευρίτιδα – εγκάρσια μυελίτιδα.
->ΠΑΓΚΡΕΑΤΙΤΙΔΑ: Προς το τέλος της 1ης εβδομάδας ο ασθενής με Ε.Π. εμφανίζει – εμετούς – κοιλιακά άλγη στο επιγάστριο. Η φλεγμονή του παγκρέατος υποχωρεί μετά παρέλευση 7 ημερών.
ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ Ε.Π.
• Προστατίτιδα
• Νεφρίτιδα
• Μυοκαρδίτιδα
• Μαστίτιδα
• Πολυαρθρίτιδα
• Προσβολή δακρυϊκών αδένων
• Φλεγμονή θυμού και θυρεοειδή αδένα
ΔΙΑΓΝΩΣΗ Ε.Π.
1. Με τη μέθοδο καθήλωσης συμπληρωματικής (complement fixation test) από του ορού οξείας φάσης και ανάρρωσης του ατόμου με Ε.Π. εξετάζονται τα Διαλυτά (Soluble) και Viral αντιγόνα. Τα S αντισώματα αυξάνουν την 1η εβδομάδα της νόσου, μειώνονται γρήγορα, εξαφανίζονται μετά 6 – 8 μήνες. Τα V αντισώματα αυξάνουν αργότερα από τα S αλλά ελαττώνονται σταδιακά.
2. Αύξηση αμυλάσης ορού.
3. Ο ιός μπορεί επίσης να ανιχνευτεί στα εκκρίματα λαιμού – Ε.Ν.Υ. – ούρα (όχι συχνά).