Πέμπτη
26 Δεκεμβρίου 2024
26 Δεκεμβρίου 2024
Ημερήσια ηλεκτρονική εφημερίδα, Αρ. φύλλου 5212
Στο μυστηριώδες Σπήλαιο του Νεραϊδοπαρμένου Αρχέδημου απ’ την Θήρα
Ζώντας στην Αθήνα, έχω αδικήσει (σ’ αυτήν την στήλη) την Αττική… Όπως αδικούν όλοι τον τόπο στον οποίο ζουν, και βρίσκουν τους άλλους τόπους αξιοθαυμαστότερους…
Στην Βάρη, στον λόφο Κρεβάτι ή Σπήλαιο (ύψους 300 μ.), ένα από τα νότια προβούνια του Υμηττού, ευρίσκεται το Σπήλαιο του Νυμφολήπτου (δηλ. του… Νεραϊδοπαρμένου, θα έλεγε σήμερα η γιαγιά μας). Γνωστό από την αρχαιότητα, το σπήλαιο, ονομάσθηκε έτσι, επειδή εδώ κατοίκησε ο λιθοξόος Αρχέδημος (από την Θήρα), ο οποίος επονομαζόταν Νυμφόληπτος, διότι είχε αδυναμία στις… Νύμφες. Το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στον θεό Πάνα - υπέρ του οποίου υπήρχε, και υπάρχει, βωμός από τον 4ο αι. π.Χ. - στις Νύμφες / Χάριτες και τον Απόλλωνα. Εδώ έφεραν βρέφος οι γονείς του, τον Αριστοκλή – μετέπειτα φιλόσοφο γνωστό ως Πλάτωνα – ίνα τον αφιερώσουν στις νύμφες…
Το σπήλαιο «ανήκει» στην Σχολή Ευελπίδων και θα πρέπει κανείς να πάρει σχετική άδεια για να το επισκεφθεί.
Για να φθάσει κανείς στο σπήλαιο, θα πρέπει να ανέλθει στο κοιμητήριο της Βούλας και να συνεχίσει άλλα 800 μ. τον ασφαλτόδρομο έως ότου στ’ αριστερά του ιδεί ένα μαρμάρινο μνημείο υπέρ των πεσόντων στο καθήκον πυροσβεστών Α. Μποσινά και Π. Σκούρτη. Αμέσως στα δεξιά κατηφορικός χωματόδρομος οδηγεί προς το σπήλαιο. Στα 500 μ. συναντά κανείς μια διχάλα, και πρέπει να συνεχίσει στην δεξιά διακλάδωσή της. Εάν ο ήλιος κτυπά τις πέτρες του χωματόδρομου, εύκολα ξεγελιέται κανείς και νομίζει πως αυτός είναι σπαρμένος με… γυαλιά. Είναι τα κρυσταλλοπαγή πετρώματα της περιοχής, που λάμπουν στον ήλιο. Ίσως απ’ αυτά να επήρε το όνομα Λαμπτραί η αρχαία πόλις της περιοχής της Βάρης! Μένουν άλλα 200 μ. Στα δεξιά του δρόμου, προς την θάλασσα, υπάρχει περιφραγμένη η είσοδος του σπηλαίου. Ένα αξιόπιστο εκτός δρόμου όχημα μπορεί να σας φέρει έως εδώ, αλλά ο δρόμος είναι κακός για συμβατικά αυτοκίνητα.
Κατ’ αρχάς, η κάθοδος για το σπήλαιο μπορεί να σας τρομάξει. Είναι πέντε λαξευμένα σκαλοπάτια, σε στενή κλίμακα, ενώ στην δεξιά πλευρά υπάρχει κενό.
Μπορεί κανείς να κρατηθεί μόνον από την αριστερή πλευρά του βράχου. Όταν κατέλθει με προσοχή θα διαπιστώσει ότι ήταν πολύ πιο εύκολο απ’ όσο αρχικώς φοβήθηκε.
Φθάνοντας κανείς μέσα στο σπήλαιο, το πρώτο που αντικρίζει είναι η αρχαία λαξευμένη επιγραφή η οποία μαρτυρά ότι το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στις νύμφες.
Το σπήλαιο είναι δίστομο. Η κάθοδος προς το σπήλαιο θα πρέπει να γίνει από την αριστερή – την βόρεια και σκοτεινή – είσοδό του. Θα πρέπει γι’ αυτά τα λίγα μέτρα να είναι εφοδιασμένος κανείς με φακό. Μια στέρνα δεξιά του και λίγα ακόμη σκαλοπάτια τον κατεβάζουν στην κυρία αίθουσα. Εννοείται ότι παντού υπάρχουν σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Δυο κολώνες (ενωμένοι σταλακτίτης και σταλαγμίτης) σε εισάγουν στον ιερό χώρο, όπως εάν αυτός θα ήταν, εάν ήτο κτισμένος σε εξωτερικό χώρο! Στην κυρία αίθουσα, δεσπόζει το λιθανάγλυφο του Αρχεδήμου, με την επιγραφή του («ΑΡΧΕΔΗΜΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ»). Πρόκειται για έναν λιθοξόο (ίσως ο Αρχέδημος φιλοτέχνησε τον εαυτό του, ίσως να είναι ένα αυτόγλυφο δηλ.), ο οποίος κρατά σφυρί – σύμβολον εξουσίας και δυνάμεως – και γνώμονα σε ορθή γωνία. Ο λιθοξόος κατέχεται κλίμακα και πατά επί τριών μεγάλων βαθμίδων. Στα δεξιά του, ένα λαξευμένο καράβι. Και λαξεύματα, ίσως για την τοποθέτηση ιερών αντικειμένων. Βαθμίδες οδηγούν προς τον βωμό του Πανός. Εγχάρακτη επιγραφή μας ενημερώνει πως ο βωμός αυτός αφιερούται στον τραγοπόδαρο θεό («ΠΑΝΟΣ»). Δεξιά αυτού, ακέφαλο καθιστό άγαλμα – μοιάζει να ανήκει στην Ρέα ή την Μεγάλη Μητέρα Θεά. Βαθμίδες οδηγούν προς το φως, την νότια έξοδο. Έτσι από το σκότος οδηγείσαι στο φως…
Το σπήλαιο συνεχίζεται με άλλα δυο ανοίγματα, που ευρίσκονται προς την κατηφορική πλευρά του και τα οποία κάθε φορά που έχω κατέλθει βρίσκω τα στόμιά τους και με διαφορετικά σχήματα – από κατολισθήσεις ή λαθρανασκαφείς; Γιατί είναι φανερό πως κάποιοι συνεχίζουν να κατέρχονται στο σπήλαιο, να αφήνουν λουλούδια και κρυσταλλόπετρες στον βωμό, και να κάνουν μάλλον διάφορες τελετές, κλπ. Από τα ορφικά ακόμη μας είναι γνωστή η σημασία των κρυστάλλων στην ενέργεια ενός χώρου.
Ο πρώτος που ανακάλυψε το Σπήλαιο επισήμως ήταν ένας Άγγλος περιηγητής τον 18ο αι. Ανάμεσα στους επισήμους επισκέπτες του συγκαταλέγονται ο λόρδος Βύρων (το 1810) και ο Όθων με την Αμαλία (το 1843)!..
Ανασκαφή έκανε η Αμερικανική Αρχαιολογική Υπηρεσία, το 1901-1902. Εντός του σπηλαίου ευρέθησαν 1.200 (!) λυχνάρια, κ.ά. αντικείμενα καθημερινής και λατρευτικής χρήσεως. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 2ο αι. π.Χ. Καθώς και μια ανάγλυφη εικόνα των νυμφών – φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Υπήρχε συνήθειο στα αρχαία χρόνια, οι νεόνυμφοι να επισκέπτονται το σπήλαιο και να αφιερώνουν σε αυτό (ευρέθησαν αναθήματα, επιγραφές κ.ά.), που επίσης ευρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Σήμερα όμως το λατρευτικό αυτό αρχαίο σπήλαιο έχει εντελώς απαξιωθεί. Διάφοροι – όχι με τις καλύτερες προθέσεις και τον πρέποντα σεβασμό - το επισκέπτονται και το «τραυματίζουν». Κι όμως θα μπορούσε να είναι ένας αξιολογότατος αρχαιολογικός περίπατος για σχολεία, φιλαρχαίους, σπηλαιόφιλους, και εν γένει φυσιολάτρες στην περιοχή, που θα μπορούσε να φέρει πολλαπλά οφέλη, εάν κάποιο σχετικό υπουργείο ήθελε να το αναδείξει…
www.lekakis.com
Γράφει ο
Γιώργος Λεκάκης
Γιώργος Λεκάκης
Στην Βάρη, στον λόφο Κρεβάτι ή Σπήλαιο (ύψους 300 μ.), ένα από τα νότια προβούνια του Υμηττού, ευρίσκεται το Σπήλαιο του Νυμφολήπτου (δηλ. του… Νεραϊδοπαρμένου, θα έλεγε σήμερα η γιαγιά μας). Γνωστό από την αρχαιότητα, το σπήλαιο, ονομάσθηκε έτσι, επειδή εδώ κατοίκησε ο λιθοξόος Αρχέδημος (από την Θήρα), ο οποίος επονομαζόταν Νυμφόληπτος, διότι είχε αδυναμία στις… Νύμφες. Το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στον θεό Πάνα - υπέρ του οποίου υπήρχε, και υπάρχει, βωμός από τον 4ο αι. π.Χ. - στις Νύμφες / Χάριτες και τον Απόλλωνα. Εδώ έφεραν βρέφος οι γονείς του, τον Αριστοκλή – μετέπειτα φιλόσοφο γνωστό ως Πλάτωνα – ίνα τον αφιερώσουν στις νύμφες…
Το σπήλαιο «ανήκει» στην Σχολή Ευελπίδων και θα πρέπει κανείς να πάρει σχετική άδεια για να το επισκεφθεί.
Για να φθάσει κανείς στο σπήλαιο, θα πρέπει να ανέλθει στο κοιμητήριο της Βούλας και να συνεχίσει άλλα 800 μ. τον ασφαλτόδρομο έως ότου στ’ αριστερά του ιδεί ένα μαρμάρινο μνημείο υπέρ των πεσόντων στο καθήκον πυροσβεστών Α. Μποσινά και Π. Σκούρτη. Αμέσως στα δεξιά κατηφορικός χωματόδρομος οδηγεί προς το σπήλαιο. Στα 500 μ. συναντά κανείς μια διχάλα, και πρέπει να συνεχίσει στην δεξιά διακλάδωσή της. Εάν ο ήλιος κτυπά τις πέτρες του χωματόδρομου, εύκολα ξεγελιέται κανείς και νομίζει πως αυτός είναι σπαρμένος με… γυαλιά. Είναι τα κρυσταλλοπαγή πετρώματα της περιοχής, που λάμπουν στον ήλιο. Ίσως απ’ αυτά να επήρε το όνομα Λαμπτραί η αρχαία πόλις της περιοχής της Βάρης! Μένουν άλλα 200 μ. Στα δεξιά του δρόμου, προς την θάλασσα, υπάρχει περιφραγμένη η είσοδος του σπηλαίου. Ένα αξιόπιστο εκτός δρόμου όχημα μπορεί να σας φέρει έως εδώ, αλλά ο δρόμος είναι κακός για συμβατικά αυτοκίνητα.
Κατ’ αρχάς, η κάθοδος για το σπήλαιο μπορεί να σας τρομάξει. Είναι πέντε λαξευμένα σκαλοπάτια, σε στενή κλίμακα, ενώ στην δεξιά πλευρά υπάρχει κενό.
Μπορεί κανείς να κρατηθεί μόνον από την αριστερή πλευρά του βράχου. Όταν κατέλθει με προσοχή θα διαπιστώσει ότι ήταν πολύ πιο εύκολο απ’ όσο αρχικώς φοβήθηκε.
Φθάνοντας κανείς μέσα στο σπήλαιο, το πρώτο που αντικρίζει είναι η αρχαία λαξευμένη επιγραφή η οποία μαρτυρά ότι το σπήλαιο ήταν αφιερωμένο στις νύμφες.
Το σπήλαιο είναι δίστομο. Η κάθοδος προς το σπήλαιο θα πρέπει να γίνει από την αριστερή – την βόρεια και σκοτεινή – είσοδό του. Θα πρέπει γι’ αυτά τα λίγα μέτρα να είναι εφοδιασμένος κανείς με φακό. Μια στέρνα δεξιά του και λίγα ακόμη σκαλοπάτια τον κατεβάζουν στην κυρία αίθουσα. Εννοείται ότι παντού υπάρχουν σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Δυο κολώνες (ενωμένοι σταλακτίτης και σταλαγμίτης) σε εισάγουν στον ιερό χώρο, όπως εάν αυτός θα ήταν, εάν ήτο κτισμένος σε εξωτερικό χώρο! Στην κυρία αίθουσα, δεσπόζει το λιθανάγλυφο του Αρχεδήμου, με την επιγραφή του («ΑΡΧΕΔΗΜΟΣ ΕΠΟΙΗΣΕ»). Πρόκειται για έναν λιθοξόο (ίσως ο Αρχέδημος φιλοτέχνησε τον εαυτό του, ίσως να είναι ένα αυτόγλυφο δηλ.), ο οποίος κρατά σφυρί – σύμβολον εξουσίας και δυνάμεως – και γνώμονα σε ορθή γωνία. Ο λιθοξόος κατέχεται κλίμακα και πατά επί τριών μεγάλων βαθμίδων. Στα δεξιά του, ένα λαξευμένο καράβι. Και λαξεύματα, ίσως για την τοποθέτηση ιερών αντικειμένων. Βαθμίδες οδηγούν προς τον βωμό του Πανός. Εγχάρακτη επιγραφή μας ενημερώνει πως ο βωμός αυτός αφιερούται στον τραγοπόδαρο θεό («ΠΑΝΟΣ»). Δεξιά αυτού, ακέφαλο καθιστό άγαλμα – μοιάζει να ανήκει στην Ρέα ή την Μεγάλη Μητέρα Θεά. Βαθμίδες οδηγούν προς το φως, την νότια έξοδο. Έτσι από το σκότος οδηγείσαι στο φως…
Το σπήλαιο συνεχίζεται με άλλα δυο ανοίγματα, που ευρίσκονται προς την κατηφορική πλευρά του και τα οποία κάθε φορά που έχω κατέλθει βρίσκω τα στόμιά τους και με διαφορετικά σχήματα – από κατολισθήσεις ή λαθρανασκαφείς; Γιατί είναι φανερό πως κάποιοι συνεχίζουν να κατέρχονται στο σπήλαιο, να αφήνουν λουλούδια και κρυσταλλόπετρες στον βωμό, και να κάνουν μάλλον διάφορες τελετές, κλπ. Από τα ορφικά ακόμη μας είναι γνωστή η σημασία των κρυστάλλων στην ενέργεια ενός χώρου.
Ο πρώτος που ανακάλυψε το Σπήλαιο επισήμως ήταν ένας Άγγλος περιηγητής τον 18ο αι. Ανάμεσα στους επισήμους επισκέπτες του συγκαταλέγονται ο λόρδος Βύρων (το 1810) και ο Όθων με την Αμαλία (το 1843)!..
Ανασκαφή έκανε η Αμερικανική Αρχαιολογική Υπηρεσία, το 1901-1902. Εντός του σπηλαίου ευρέθησαν 1.200 (!) λυχνάρια, κ.ά. αντικείμενα καθημερινής και λατρευτικής χρήσεως. Τα ευρήματα χρονολογούνται από τον 5ο έως τον 2ο αι. π.Χ. Καθώς και μια ανάγλυφη εικόνα των νυμφών – φυλάσσεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Υπήρχε συνήθειο στα αρχαία χρόνια, οι νεόνυμφοι να επισκέπτονται το σπήλαιο και να αφιερώνουν σε αυτό (ευρέθησαν αναθήματα, επιγραφές κ.ά.), που επίσης ευρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Σήμερα όμως το λατρευτικό αυτό αρχαίο σπήλαιο έχει εντελώς απαξιωθεί. Διάφοροι – όχι με τις καλύτερες προθέσεις και τον πρέποντα σεβασμό - το επισκέπτονται και το «τραυματίζουν». Κι όμως θα μπορούσε να είναι ένας αξιολογότατος αρχαιολογικός περίπατος για σχολεία, φιλαρχαίους, σπηλαιόφιλους, και εν γένει φυσιολάτρες στην περιοχή, που θα μπορούσε να φέρει πολλαπλά οφέλη, εάν κάποιο σχετικό υπουργείο ήθελε να το αναδείξει…
www.lekakis.com
