Μια αρχαία ελληνική δωρική πόλη στην ΚαλαβρίαΣτην Καλαβρία, περιοχή που στην αρχαιότητα αποτελούσε μέρος της Μεγάλης Ελλάδος, και σχεδόν κάθε μεγάλη ελληνική πόλη είχε και – τουλάχιστον μία – αποικία εκεί, ανασκάπτεται μια σημαντική, απ’ όσο δείχνουν τα ανασκαφικά αποτελέσματα, αρχαία ελληνική αποικία, μάλλον δωρική, ίσως Σπαρτιατών Λακώνων.

Στην Francavilla, 10 χλμ. από την Σύβαρι, κοντά στο χωριό Macchiabate, σκάβει το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας Ελβετίας. Η πόλη ήταν κτισμένη στις όχθες του ποταμού, που σήμερα καλείται Reganello. Πάνω στον σημαντικό εμπορικό δρόμο, που ένωνε Ιώνιο πέλαγος-Τυρρηνική ακτή, μέσω της ενδοχώρας. Σε κορυφή παρακείμενου λόφου έχει βρεθεί η ακρόπολίς της, η νεκρόπολίς της, δυο αρχαίοι ελληνικοί ναοί (ο ένας της θεάς Αθηνάς), κ.ά.

Η νεκρόπολις της Francavilla έδωσε περίπου 200 αρχαίους τάφους! Και το περίεργο με αυτήν την νεκρόπολη είναι ότι χωρίζεται σε κυκλικούς χώρους (διαμέτρου 30 μ.) εντός των οποίων υπάρχουν οι τάφοι, οι οποίοι μοιάζουν με μακρόστενες… μπανιέρες (3 μ. μήκος Χ 2,5 μ. πλάτος). Έχουν σχήμα σχεδόν ωοειδές, και στην αρχή του μικρού διαδρόμου εισόδου σε κάθε έναν απ’ αυτούς, υπήρχαν δυο μεγάλες πέτρες, ένθεν κι ένθεν του διαδρόμου.

Ο καλύτερα διατηρημένος τάφος, με τον διάδρομό του, και τις πέτρες που σηματοδοτούν το μονοπάτι εισόδου του, είναι του 8ου αι. π.Χ. Οι τάφοι αυτοί μοιάζουν με μικρογραφίες μακεδονικών τύμβων. Ίσως γι’ αυτό, από την ελληνική λέξη τύμβος, πήρε και το όνομά του και το βουνό στο οποίο ευρίσκονται και λέγεται Timpona Motta. Στην νεκρόπολη ευρέθησαν αγγεία γεωμετρικών χρόνων, βάρη αργαλειού (9,5 εκατ.), με παραστάσεις λαβυρίνθου, κ.ά. Τάφοι πολεμιστών, με λυγισμένα τα γόνατα, στους οποίους βρέθηκαν αιχμές δοράτων, λόγχες διακοσμημένες, κλπ. Τάφοι γυναικών κτερισμένες με ενώτια, περικάρπαια, κλπ.

Ιδιαίτερο εύρημα είναι ένα ορειχάλκινο αγαλματίδιο δυο ενωμένων ανθρώπων (σαν σιαμαίων, πιθανόν ανδρών), μάλλον παράσταση διδύμων. Ή φίλων. Ή – αν δεχθούμε πως είναι άνδρας-γυναίκα – ίσως είναι παράσταση ερωτευμένου ζευγαριού (Διός-Ήρας).

Πάντως το πιθανότερον είναι ν’ αφορά την λατρεία των Διδύμων, και να αναφέρεται στους Διόσκουρους. Βρέθηκε επίσης και μια επιγραφή σχετικά με την Αθηνά, που αναφέρει κάποιον Κλεόμβροτο. Επειδή όλα τα ευρήματα συνηγορούν πως έχουμε να κάνουμε με μια αρχαία δωρική ελληνική πόλη, πιθανόν να αναφέρεται στον Σπαρτιάτη Κλεόμβροτο[1] του Αναξανδρίδου, τον αδελφό του Λεωνίδα[2]. Και επειδή Κλεόμβροτος και Λεωνίδας – κατά κάποιους - ήσαν δίδυμα αδέλφια, μ’ αυτούς να σχετίζεται και το αγαλματίδιο των δυο ανδρών…

Το τελευταίο απορρίπτεται εάν βγει αληθινή η χρονολόγηση της επιγραφής στον 7ο-6ο αι. π.Χ. και μένει η λατρεία των, επίσης Λακώνων, Διοσκούρων… Η ανασκαφή έφερε στο φως αρύβαλλους, πυξίδες, ορειχάλκινα αγαλματίδια, πήλινα αγαλματίδια και σκεύη, ορειχάλκινο σκεύος (διαμέτρου 19 εκατ.)[3], κλπ. που δείχνουν τον διεθνή χαρακτήρα της εμπορικής πόλεως. Σ’ αυτά ευρέθησαν ηλιακά σύμβολα (όπως το τετράγαμμα[4]), το σύμβολο του λαβυρίνθου σε βάρη αργαλειού, κλπ. Φαίνεται οι γυναίκες της αρχαίας πόλεως συνήθιζαν ν’ αφιερώνουν ρούχα στην θεά, ίσως για να προστατέψει την υφαντική τέχνη τους και την βιοτεχνία της πόλεώς τους, που φαίνεται να ανθούσε. Έτσι «δένει» η λατρεία της θεάς Αθηνάς.

Έχει βρεθεί ένα αγγείο, που ένα κομμάτι του υπάρχει στο Μουσείο Γκεττύ των ΗΠΑ και ένα άλλο στο Μουσείο Κάρλσμπεργκ. Αυτά πρέπει να συνενωθούν με το τρίτο «αδερφάκι» τους που τα περιμένει στην Francavilla, και να επιστραφούν στην Ιταλία, για χάριν της επιστήμης και της Ιστορίας…

ΠΗΓΗ: Σχ. ανακοίνωση έκανε ο καθ. M. Guggisberg του Πανεπ. Βασιλείας, στο Εθν. Ίδρυμα Ερευνών της Ελλάδος, σε εκδήλωση της Ελβετικής Αρχαιολογικής Σχολής, στις 8.3.2012. (*) Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημ. «Ελευθερία» του Λονδίνου, στις 24.5.12. 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ: 

[1] Πρόκειται για τον πατέρα του νικητή των Πλαταιών, Παυσανία.
[2] Πρόκειται για τον γνωστό ήρωα των Θερμοπυλών.
[3] Μοιάζει με το χρυσό μπωλ του Κουρίου, που είναι διαμέτρου 14,2 εκατ.
[4] Γνωστός ως «αγκυλωτός σταυρός», που έχει συνδεθεί με τους Γερμανούς ναζί, αλλά στην πραγματικότητα πρόκειται για πανάρχαιο ηλιακό σύμβολο, που έχει βρεθεί σ’ όλην την Ευρώπη (Ρώμη, Πομπηία, Γερμανία, Ουγγαρία, Αγγλία-ως «σταυρός του Θωρ», μεταφέρθηκε στην Αγγλία από Σκανδιναβούς εποίκους στα Lincolnshire και Yorkshire, πολύ προ Χίτλερ, κ.α.), στην Ασία (στην Μεσοποταμία του 4000 π.Χ.,  σε κινεζικά αγγεία του 2165-1965 π.Χ., σε τάφους στην Xingjian Κίνας, σε τάφους του Kurgan στις στέππες της Ρωσίας, στους εβραίους ως καβαλιστικό σύμβολο, βρέθηκε σε ιουδαϊκούς ναούς στην Παλαιστίνη, κ.α.), την Ν. Αμερική (Μάγια, κ.ά.), την Β. Αμερική (Ινδιάνους, κ.ά.), έως και τον Ειρηνικό Ωκεανό (Μαορί, γραφή ρόνγκο-ρόνγκο της νήσου του Πάσχα, κ.α.). Ήταν ιερό σύμβολο της Περσίας, των Ινδιών (βρέθηκε σε σφραγίδες στην κοιλάδα του Ινδού της 2ης χιλιετίας π.Χ.-Βρετανικό Μουσείο, μετά σύμβολο της θεότητος Γκανέσα, κλπ.), των βουδιστών, κλπ. Συμβόλιζε την καλή τύχη, τον τροχό του νόμου, κλπ.Στην ευρύτερη αρχαία Ελλάδα η θεά Αφροδίτη φορούσε φόρεμα γεμάτο τετράγαμμα. Αυτό μας κάνει να πιστεύουμε πως οι Έλληνες το συνέδεαν με τον έρωτα. Το είχαν και ως ηλιακό σύμβολο. Το είχαν ως αποτροπαϊκό και φυλαχτό. Έχει βρεθεί επίσης στις Μυκήνες, σε αρχαίο τάφο στην Σκύρο (9ου αι. π.Χ.), στην Βραυρώνα, σε κορινθιακά νομίσματα, σε γεωμετρικά αγγεία του Διπύλου, του Κεραμεικού, στις βραχογραφίες του Παγγαίου, στο Ίλιον (βρέθηκε σε φυλαχτά, από τον Σλήμαν – απ’ το Ίλιον μεταφέρθηκε στην Ετρουρία και το βρίσκουμε σε ετρουσκικά κοσμήματα του 700-650 π.Χ.-Μουσείο Λούβρου), στον Τάραντα, κ.α. Από το 1905 έγινε το σύμβολο των αντισημιτών της Γερμανίας. Έτσι το πήρε ο Χίτλερ και το έκαμε σύμβολο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, αλλά και του γερμανικού κράτους.