Το HMS Plymouth (F126) μετά από τον βομβαρδισμό του
από την αεροπορία της Αργεντινής κατά τον
πόλεμο των Φόκλαντ. ΦΩΤΟ:
John H. Luxton 2013 http://www.irishseashipping.com/

Του Κωνσταντίνου Μαστοροδήμου* 

3. Η έννοια του ναυτικού αποκλεισμού

Ως ναυτικός αποκλεισμός ορίζεται ο αποκλεισμός της εχθρικής ακτογραμμής ή λιμανιών, έτσι ώστε να μην είναι δυνατή η είσοδος ή έξοδος πλοίων ή/ και αεροπλάνων[47].Σκοπός του αποκλεισμού είναι η παύση μεταφοράς ανθρώπων και αγαθών προς και από την περιοχή που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του αντιπάλου.

Σε διεθνές επίπεδο, οι ρυθμίσεις περί ναυτικού αποκλεισμού δεν απετέλεσαν διαχρονικά αντικείμενο διεθνούς συνθήκης. Ως αποτέλεσμα, σημεία αναφοράς αποτελούν η Διακήρυξη σχετικά με το Δίκαιο του Πολέμου στη Θάλασσα του 1909[48] (εφεξής Διακήρυξη του Λονδίνου), η οποία θεωρείται ως κομμάτι του διεθνούς εθιμικού δικαίου[49], και το Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο σχετικά με το Διεθνές Δίκαιο που Ισχύει σε Ένοπλες Συρράξεις στη Θάλασσα (εφεξής Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο)[50].

Επικουρικά, σημαντικό ρόλο παίζουν τα εγχειρίδια των διαφόρων κρατών, τα οποία μπορούν να αποδείξουν αποφατικά ή καταφατικά τα στοιχεία του ναυτικού αποκλεισμού βάσει της Διακήρυξης του Λονδίνου και του Εγχειριδίου του Σαν Ρέμο.

Τα βασικά στοιχεία για τη νομιμότητα του ναυτικού αποκλεισμού φέρονται να είναι τα εξής:

Α) ο ναυτικός αποκλεισμός πρέπει να κηρυχθεί και να γνωστοποιηθεί σε όλα τα εχθρικά και ουδέτερα κράτη[51].Η κήρυξη πρέπει να περιλαμβάνει το χρονικό σημείο έναρξης, τη διάρκεια, την τοποθεσία, το εύρος και τη χρονική περίοδο μέσα στην οποία τα ουδέτερα πλοία μπορούν να εγκαταλείψουν την εχθρική ακτογραμμή[52].Η λήξη, προσωρινή άρση, επανέναρξη, παράταση ή άλλη τροποποίηση του αποκλεισμού πρέπει να κηρυχθούν και να γνωστοποιηθούν ομοίως[53].

Β) Ο αποκλεισμός πρέπει να είναι αποτελεσματικός[54]. Η αποτελεσματικότητα είναι ένα πραγματικό ζήτημα και καταρχήν μετριέται από την παύση μεταφορών στην ξηρά από τη θάλασσα[55]. Αν και δεν είναι σαφές ότι πρέπει να υπάρχουν παρούσες ναυτικές δυνάμεις, καταρχήν αυτός είναι ο κανόνας[56], χωρίς να είναι απαραίτητο να σταθμεύουν οι εν λόγω δυνάμεις στην περιοχή οπού ξεκινά ο αποκλεισμός - μπορούν να είναι παρούσες σε κάποια απόσταση για λόγους στρατιωτικής αναγκαιότητας[57]. Η τυχόν απόσυρση των παρόντων ναυτικών δυνάμεων λόγω κακοκαιρίας δε συνεπάγεται την άρση του ναυτικού αποκλεισμού[58].

Εμπορικά πλοία τα οποία θεωρούνται εύλογα ότι διασπούν τον αποκλεισμό μπορούν να τεθούν σε αιχμαλωσία (capture). Στην περίπτωση που μετά από προειδοποίηση αντιστέκονται στην αιχμαλωσία, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο επίθεσης[59].

Γ) Ο αποκλεισμός δεν πρέπει να εμποδίζει την ΠΡΌΣΒΑΣΗ  σε λιμάνια και την ακτογραμμή ουδετέρων κρατών[60].

Δ) Ο αποκλεισμός πρέπει να επιβληθεί αμερόληπτα στα πλοία όλων των κρατών[61]. Ο κανόνας της αμεροληψίας συμπεριλαμβάνει και τα πλοία της σημαίας του κράτους που κήρυξε τον ναυτικό αποκλεισμό[62]. Εξαιρέσεις στον κανόνα αποτελούν τα πλοία που βρίσκονται σε κίνδυνο (distress) και τα πολεμικά πλοία ουδέτερων κρατών, μετά από έγκριση[63], αλλά και τα πλοία με εφόδια ανθρωπιστικού χαρακτήρα.

Ε) Η κήρυξη ή σύσταση ναυτικού αποκλεισμού απαγορεύεται εφόσον[64] έχει ως αποκλειστικό σκοπό τη λιμοκτονία του άμαχου πληθυσμού ή την άρνηση παροχής των στοιχειωδών για την επιβίωση αντικειμένων[65] ή η ζημιά στον άμαχο πληθυσμό είναι ή προσδοκάται ότι θα είναι εκτεταμένη σε σχέση με το αναμενόμενο, συγκεκριμένο και άμεσο στρατιωτικό πλεονέκτημα που προσφέρει ο αποκλεισμός[66].

ΣΤ) Εφόσον ο άμαχος πληθυσμός δεν τροφοδοτείται επαρκώς με τροφή και άλλα στοιχειώδη για την επιβίωση του αντικείμενα, το κράτος που έχει επιβάλλει τον αποκλεισμό πρέπει να επιτρέψει την ελεύθερη κυκλοφορία τους[67], υπό την προϋπόθεση του δικαιώματος τεχνικών διευθετήσεων συμπεριλαμβανομένης και της έρευνας[68], και τη διανομή των αγαθών που προορίζονται για τον άμαχο πληθυσμό υπό την επίβλεψη κάποιας προστάτιδος δύναμης ή αμερόληπτου ανθρωπιστικού οργανισμού[69]. Τα αντίστοιχα ισχύουν και σε σχέση με ιατρικά εφόδια για τον άμαχο πληθυσμό ή τους τραυματίες και ασθενείς των αντιμαχόμενων μερών[70].

Ζ) Τέλος ο αποκλεισμός δεν πρέπει να παραβιάζει άλλους κανόνες τους διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και ιδιαίτερα την απαγόρευση ομαδικών τιμωριών[71].

Τα παραπάνω αποτελούν συστατικά της έννοιας και προϋποθέσεις για την νομιμότητα των ναυτικών αποκλεισμών[72]. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο ναυτικός αποκλεισμός δημιουργήθηκε και λειτούργησε στα πλαίσια διακρατικών πολέμων, τίθεται πλέον το βασικό ερώτημα κατά πόσο είναι δυνατή η χρήση αυτής της μεθόδου σε μια μη διεθνή ένοπλη σύρραξη.

4. Ναυτικός αποκλεισμός σε μη διεθνή ένοπλη σύρραξη: παράνομη πράξη ή επιτρεπτή πολεμική μέθοδος;

Το γεγονός ότι ο ναυτικός αποκλεισμός αποτελεί μέρος των διεθνών ένοπλων συρράξεων αποδεικνύεται καταρχήν από τις προαναφερθείσες πηγές.

Η Διακήρυξη του Λονδίνου αποτελεί προϊόν μιας εποχής που η μη διεθνής ένοπλης σύρραξη δεν υπήρχε καν στο λεξιλόγιο του διεθνούς δικαίου και η μόνη πιθανότητα για τις ένοπλες ομάδες να υπόκεινται στο διεθνές δίκαιο ήταν να αναγνωριστεί το εμπόλεμο από το αντίπαλό τους (ή τρίτο) κράτος. Σε αυτήν την περίπτωση, η σύρραξη μετατρεπόταν σε διεθνή πόλεμο και οι αντίπαλοι (το κράτος και η αναγνωρισμένη ομάδα) είχαν τη δυνατότητα να κηρύξουν νομότυπα τον ναυτικό αποκλεισμό του αντιπάλου. Μάλιστα η κήρυξη ναυτικού αποκλεισμού των επαναστατών, ιδιαίτερα εκ μέρους του αντιπάλου κράτους, θεωρούνταν ως η πλέον κλασσική απόδειξη για την αναγνώριση του εμπόλεμου και ο Αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος θεωρείται ως ένα τέτοιο παράδειγμα. Η αναγνώριση του εμπολέμου συνεχίζει να υπάρχει στην θεωρία και αποτελεί καταρχήν το πρώτο παράδειγμα που ο ναυτικός αποκλεισμός σε μια (πρώην) μη διεθνή ένοπλη σύρραξη είναι επιτρεπτός, ακριβώς διότι η σύρραξη έχει λάβει διεθνή χαρακτήρα.

Πέραν της Διακήρυξης, το στρατιωτικό εγχειρίδιο του Καναδά περιέχει ξεχωριστές διατάξεις για τη μη διεθνή ένοπλη σύρραξη στις οποίες ο ναυτικός αποκλεισμός απλώς δεν υφίσταται. Ως επίρρωση των παραπάνω, αναφέρονται επίσης και διάφορες απόψεις από τον ακαδημαϊκό και μη χώρο[73].

Το Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο έχει ως πεδίο εφαρμογής του τον διεθνή πόλεμο, αλλά, όπως αναφέρεται στον σχολιασμό του[74], κατ’ επιλογή στην παράγραφο 1 δεν αναφέρθηκε αυτό έτσι ώστε να μην αποτραπεί η εφαρμογή του σε μη διεθνείς συρράξεις που περιλαμβάνουν ναυτικές επιχειρήσεις[75]. Το δε εγχειρίδιο των ΗΠΑ[76] διατείνεται ότι η πολιτική του Υπουργείου Άμυνας είναι η εφαρμογή του σε όλους τους τύπους ένοπλων συρράξεων.

Ανεξαρτήτως της προέλευσης των κανόνων περί ναυτικού αποκλεισμού και της πιθανότητας αναγνώρισης του εμπολέμου, πρέπει να γίνει διαχωρισμός μεταξύ των θαλασσίων ζωνών όπου είναι δυνατό να επιτρέπεται ο αποκλεισμός. Η δικαιοδοσία ενός κράτους να απαγορέψει με μια εσωτερική νομοθετική πράξη στα χωρικά του ύδατα την κυκλοφορία πλοίων δεν είναι καταρχήν αμφισβητήσιμη. Έτσι θα μπορούσε να επιτευχθεί ένας ντε φάκτο αποκλεισμός της ακτογραμμής που βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο μιας οργανωμένης ένοπλης ομάδας. Βεβαίως θα πρέπει να γίνουν δεκτά τόσο το δικαίωμα της αβλαβούς διέλευσης, υπό τους όρους που το αφορούν[77],όσο και η εφαρμογή των κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου που αφορούν τόσο την απαγόρευση λιμοκτονίας όσο και τον εφοδιασμό με τρόφιμα και άλλα αγαθά όσων διαβιούν υπό τον έλεγχο της ένοπλης ομάδας. Ωστόσο, δεν είναι οι κανόνες περί νομιμότητας του ναυτικού αποκλεισμού που επιβάλλουν τις σχετικές υποχρεώσεις όσο οι γενικοί κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου πουισχύουν κατά τη διάρκεια μη διεθνών ενόπλων συρράξεων.

Στο παράδειγμα κήρυξης του ναυτικού αποκλεισμού, σύμφωνα με τους προαναφερθέντες όρους, εντός των χωρικών υδάτων δε φαίνεται καταρχήν να τίθεται κάποιο πρόβλημα[78]. Ωστόσο και ανεξάρτητα από τα πιθανά αποτελέσματά του στον άμαχο πληθυσμό, αποτελεί ένα ερωτηματικό αν το δικαίωμα του παράκτιου κράτους εκτείνεται πέρα από την έρευνα του φορτίου και την παρεμπόδιση κυκλοφορίας του πλοίου σημαίας ουδέτερου κράτους από και προς την αποκλεισμένη περιοχή και στην πιθανή επίθεση ή καταστροφή του πλοίου και του φορτίου του[79], όπως προβλέπεται από τους κανόνες περί ναυτικού αποκλεισμού.

Το ίδιο ερώτημα προβάλλει πιο έντονο κυρίως στην περίπτωση ολικού αποκλεισμού ή εφόσον το φορτίο είναι καθαρά ανθρωπιστικού χαρακτήρα.

Ο ίδιος προβληματισμός προκύπτει πιο έντονα στην πιθανότητα ναυτικού αποκλεισμού, ο οποίος εφαρμόζεται και στην ανοιχτή θάλασσα. Η στρατιωτική αναγκαιότητα μπορεί να επιτάσσει την εκεί εφαρμογή του, επειδή, για παράδειγμα, η δύναμη πυρός της ένοπλης ομάδας δημιουργεί πρόβλημα στην παραμονή των πλοίων του αντιπάλου κράτους σε μικρή απόσταση από την ακτογραμμή. Ωστόσο στην ανοιχτή θάλασσα καταρχήν δικαιοδοσία επί του πλοίου υπάρχει μόνο από το κράτος της σημαίας του. Επιπλέον η ελευθερία ναυσιπλοΐας στην ανοιχτή θάλασσα και στην αποκλειστική οικονομική ζώνη[80] είναι ένας εθιμικός κανόνας του διεθνούς δίκαιου ανεξαρτήτως της ύπαρξης ένοπλης σύρραξης ή όχι[81] και συνεπώς αποτελεί ακόμα μεγαλύτερο ερωτηματικό κατά πόσο μπορεί ένα κράτος να προβεί σε πράξεις που αποτελούν άσκηση δικαιοδοσίας επί ξένου εδάφους. Όμως, σωστά αναρωτιέται ο Kraska[82], γιατί ένα εμπορικό πλοίο αλλοδαπής σημαίας, το οποίο με τις πράξεις του μπορεί να υποδαυλίζει τη σύρραξη, δεν πρέπει να υπόκειται στον κανόνα της έρευνας του φορτίου του σε διεθνή ύδατα;

Σαφή απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα δεν έχει υπάρξει, ακόμα. Ο αποκλεισμός της Γάζας, πάντως, σε συνδυασμό με τα γεγονότα στο πλοίο Mavi Marmara έδωσαν σημαντική τροφή στη σχετική συζήτηση. Για την Turkel Commission[83] είναι πιθανό ότι θα υπάρξει εκ μέρους δικαστηρίων και διεθνών οργάνων αναγνώριση ότι οι κανόνες για την εφαρμογή του ναυτικού αποκλεισμού θα εφαρμόζονται και σε μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις. Ως επιχείρημα αναφέρεται και ότι τα ουδέτερα κράτη δεν αμφισβήτησαν καταρχήν το δικαίωμα του Ισραήλ να αποκλείσει την Γάζα, αλλά μόνο τον τρόπο επιβολής του[84]. Ο Kraska[85] φαίνεται ακόμα πιο ένθερμος, θεωρώντας ότι η κρατική πρακτική και η πεποίθηση δικαίου (opinio juris) έχουν ήδη μεταφέρει τον ναυτικό αποκλεισμό από τον χώρο των διεθνών ένοπλων συρράξεων σε αυτό των μη διεθνών. Το επιχείρημά του είναι ότι δεν είναι δυνατό να αποκλείεται η χρήση αυτής της μεθόδου άνευ άλλου, όταν ο αντίπαλος δεν είναι κράτος αλλά, ωστόσο, είναι ισχυρός σαν κράτος. Θα μπορούσε βέβαια να υπάρξει ο αντίλογος ότι η αναγνώριση του εμπολέμου δίνει ακριβώς αυτό το δικαίωμα, πολύ περισσότερο που τα κριτήρια για την αναγνώριση συνέχονται σημαντικά με την προσομοίωση της ένοπλης ομάδας με μια κρατική οντότητα.

Σαν μια πρώτη παρατήρηση πρέπει να γίνει δεκτό ότι από τη στιγμή που οι κανόνες περί ναυτικού αποκλεισμού στο διεθνές δίκαιο είναι εθιμικοί, η «μετοίκησή» του στο χώρο των μη διεθνών ένοπλων συρράξεων πρέπει να βασιστεί σε αντίστοιχο έθιμο.

Το HMS Plymouth (F126) μετά από τον βομβαρδισμό
του από την αεροπορία της Αργεντινής κατά τον
πόλεμο των Φόκλαντ. ΦΩΤΟ:
John H. Luxton 2013 http://www.irishseashipping.com/

Μια προσεκτικότερη ματιά στη διεθνή πρακτική, δύσκολα μπορεί να δώσει βάση στη θέση ότι ήδη επιτρέπεται ο ναυτικός αποκλεισμός, ώστε να συνεπάγεται μέτρα επιβολής και στην ανοιχτή θάλασσα. Ο Αμερικανικός εμφύλιος πόλεμος θεωρείται ως μια κλασσική περίπτωση αναγνώρισης του εμπολέμου και συνεπώς δεν μπορεί να θεωρηθεί ως προηγούμενο παράδειγμα. Στην Αλγερία εφαρμόστηκε μια πολιτική νηοψιών από την Γαλλία σε πλοία ουδετέρων κρατών[86]. Ωστόσο σε αυτή τη σύγκρουση, αφενός η Αλγερία ισχυρίστηκε ότι αναγνωρίστηκε το εμπόλεμο της[87] –ισχυρισμός που απορρίφθηκε από τη Γαλλία[88]– και αφετέρου υπήρξε ισχυρή αντίδραση στη σχετική πρακτική. Ο πόλεμος μεταξύ Χεζμπολλάχ και Ισραήλ μάλλον δεν μπορεί να θεωρηθεί ως προηγούμενο, καθώς διίστανται οι απόψεις για τον χαρακτήρα του[89]. Η σύρραξη μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ είναι, κατά τη γνώμη μου, ακόμα πιο προβληματική ως επιχείρημα. Καταρχάς το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας την θεωρεί, μάλλον λανθασμένα, ως περίπτωση στρατιωτικής κατοχής και, συνεπώς, μέρος διεθνούς ένοπλης σύρραξης[90]. Κατά δεύτερο την ίδια θέση, αλλά για διαφορετικούς λόγους, έχει λάβει και το Ισραήλ[91]. Εν τέλει, οι θετικές φωνές περί νομιμότητας του εν λόγω αποκλεισμού δεν προσφέρουν κάποιο ιδιαίτερο επιχείρημα για την νομιμότητά του σε συνθήκες μη διεθνούς ένοπλης σύρραξης.

Μια ματιά σε λιγότερο γνωστά παραδείγματα δεν βοηθά ιδιαίτερα στην αποκρυπτογράφηση της πρακτικής των κρατών. Κάποιου είδους ναυτικοί αποκλεισμοί επιβλήθηκαν από την Παπούα – Νέα Γουινέα κατά της Bougainville, από τη Σρι Λάνκα κατά των ανταρτών Ταμίλ[92] και από τη Σαουδική Αραβία κατά ένοπλης ομάδας στην Υεμένη[93]. Ωστόσο στo πρώτο παράδειγμα ο «αποκλεισμός» εφαρμόστηκε αποκλειστικά εντός των 12 ναυτικών μιλίων, δε γίνεται αναφορά σε αποκλεισμό (αλλά σε νηοψίες) και κάποια από τα στοιχεία για την κήρυξη του αποκλεισμού (π.χ. χρονική περίοδο στην οποία τα ουδέτερα πλοία μπορούν να εγκαταλείψουν την εχθρική ακτογραμμή) δεν αναφέρθηκαν καθόλου[94]. Για τα υπόλοιπα παραδείγματα δεν είναι σαφής ο τρόπος, τόπος και σκοπός επιβολής τους καθώς και η αποτελεσματικότητά τους. Εν τέλει, τουλάχιστον όσον αφορά την ανοιχτή θάλασσα, ούτε η πρακτική ούτε η πεποίθηση δικαίου[95] είναι αρκετή ώστε να δημιουργήσει ή, έστω, να επιβεβαιώσει ότι υπάρχει σχετικός εθιμικός κανόνας[96].

Θεωρώ ότι υπάρχουν δυο ακόμα παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη στη σχετική συζήτηση. Σε γενικές γραμμές, η σιωπή του διεθνούς δικαίου θεωρείται ως άδεια προς ενέργεια: Ό,τι δεν απαγορεύεται, επιτρέπεται. Ωστόσο στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο μπορεί να υπάρχει μια αντιστροφή αυτού του κανόνα. Η ρήτρα Μάρτενς, η οποία υπάρχει και στο Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο[97], προβλέπει ότι σε περίπτωση έλλειψης θετικού δικαίου, οι άμαχοι και οι εμπόλεμοι προστατεύονται από το έθιμο, τις αρχές της ανθρωπότητας και τις επιταγές της κοινής συνείδησης. Αν και προφανώς η ρήτρα είναι ιδιαιτέρως γενική, έχει ερμηνευθεί ως περιορίζουσα την ελευθερία του κράτους να πράττει εκεί που μια κατάσταση δε ρυθμίζεται από το διεθνές δίκαιο[98]. Είναι αυταπόδεικτο ότι οιοσδήποτε ναυτικός αποκλεισμός, ιδιαίτερα εφόσον είναι ολικός, θα έχει σοβαρές συνέπειες, έστω και παράπλευρες, επί του άμαχου πληθυσμού. Χωρίςνα προτείνεται ότι η ρήτρα Μάρτενς απαγορεύει την ύπαρξη ναυτικών αποκλεισμών σε μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις, πρέπει να αποτελέσει ένα παράγοντα επιμέτρησης αν όχι της νομιμότητάς τους, τουλάχιστον του τρόπου επιβολής τους.

Το δεύτερο σημείο προς διερεύνηση αποτελούν οι συνέπειες που μπορεί να έχει η κατάφαση ενός τέτοιου δικαιώματος. Ίσως να μη γίνεται κατανοητό από τις χώρες που βλέπουν θετικά την εν λόγω εξέλιξη, αλλά σε συμφωνία με τον βασικό κανόνα του ανθρωπιστικού δικαίου για ισότητα των αντιμαχόμενων μερών ενώπιον του νόμου, υπονοείται η νομιμότητα ναυτικού αποκλεισμού και από την ένοπλη ομάδα[99]. Καίτοι στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό αποτελεί φαντασιακή δυνατότητα, δεν μπορεί να αποκλειστεί εκ των προτέρων.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να αποτελέσει ένα παράγοντα στάθμισης για τα μεμονωμένα κράτη και να πράξουν αναλόγως, είτε αποδεχόμενοι είτε εναντιωνόμενοι σε όποια πρακτική τείνει να δημιουργηθεί.

5. Συμπεράσματα

O αποκλεισμός της Λωρίδας της Γάζας πυροδότησε μια συζήτηση σχετικά με τη δυνατότητα και τη νομιμότητα ναυτικών αποκλεισμών σε μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις, αν και η συνήθης θέση για τη συγκεκριμένη σύρραξη είναι η υπαγωγή της στις περιπτώσεις διεθνών ενόπλων συρράξεων. Από την παραπάνω ανάλυση διαφαίνεται ότι είναι τουλάχιστο πρόωρο να αναφερόμαστε σε νομιμότητα ναυτικών αποκλεισμών στο διεθνές δίκαιο, εφόσον η επιβολή τους λαμβάνει χώρα στην ανοιχτή θάλασσα και την αποκλειστική οικονομική ζώνη, ενώ όσον αφορά τα χωρικά ύδατα, η πλήρης εφαρμογή των σχετικών κανόνων (π.χ. σχετικά με την επίθεση επί εμπορικών πλοίων) φαντάζει, καταρχήν, δυσανάλογη. Σαφέστατα όμως υπάρχει μια εξέλιξη[100] προς αυτή τη κατεύθυνση της επέκτασης του πεδίου των ναυτικών αποκλεισμών και ημελλοντική πρακτική σε συνδυασμό με την, καταρχήν θετική, στάση των κρατών θα αποδείξει την πορεία που θα ακολουθήσει το διεθνές δίκαιο.

ΠΗΓΗ: Περί Αλός http://perialos.blogspot.gr/2015/04/o_19.html
 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[47] Βλ. και Office of the Judge Advocate General of Canada , Law of Armed Conflict at the Operational and Tactical Levels, 2001 (εφεξής Εγχειρίδιο τουΚαναδά) [844], αναφερόμενο σε είσοδο-έξοδο εφοδίων.

[48] Naval Conference of London, Declaration Concerning the Laws of Naval Warfare, London, 26 February 1909.

[49] Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.2.2], THE TURKEL COMMISSION, THE PUBLIC COMMISSION TO EXAMINE THE MARITIME INCIDENT OF 31 MAY 2010, Report, 2011 (εφεξής Turkel Commission), 41-2, Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 381 και Fink M.D., Contemporary Views on the Lawfulness of Naval Blockades, σελ. 195.

[50] International Institute of Humanitarian Law , San Remo Manual on International Law Applicable to Armed Conflicts at Sea, 12 June 1994. Αν και καταρχήν το Εγχειρίδιο δεν αποτελεί δεσμευτικό κείμενο, αποτελεί σημείο αναφοράς στη σύγχρονη βιβλιογραφία και σε στρατιωτικά εγχειρίδια όπως το Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47. Η Turkel Commission, ibid, 43, το περιγράφει ως μια «λεπτομερή και σύγχρονη δήλωση του διεθνούς εθιμικού δικαίου σχετικά με τον πόλεμο στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των ναυτικών αποκλεισμών», με μερικές εξαιρέσεις. Βλ. επίσης TURKISH NATIONAL COMMISSION OF INQUIRY, Report on the Israeli Attack on the Humanitarian Aid Convoy to Gaza on 31 May 2010, 2011 (εφεξής Turkish Commission), 95.

[51] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [93] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, [845].

[52] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [94], Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, TurkishCommission, ο.π., υποσ. 50, σελ. 64 και Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 382. Η Διακήρυξη του Λονδίνου, ο.π., υποσ. 48, άρθρο 9 και το Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.2.1] περιέχουν μόνο αυτά τα στοιχεία: ημερομηνία έναρξης του αποκλεισμού, γεωγραφικά όρια και την περίοδο στην οποία τα ουδέτερα πλοία μπορούν να αποπλεύσουν.

[53] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [101] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, [849].

[54] Διακήρυξη του Λονδίνου, ο.π., υποσ. 48, άρθρα 2-3, και Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.2.3].

[55] Βλ. όμως και Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [846], όπου η αποτελεσματικότητα μετράται από το γεγονός ότι η είσοδος/έξοδος από την αποκλεισμένη περιοχή καθίσταται επικίνδυνη.

[56] Βλ. ωστόσο Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, [845], που αναφέρεται σε δυνάμεις επιφανείας, αέρος, υποβρύχιες ή άλλους μηχανισμούς.

[57] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ο.π., υποσ. 50, [96] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid.

[58] Διακήρυξη του Λονδίνου, ο.π., υποσ. 48, άρθρο 4 και Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.2.3].

[59] Διακήρυξη του Λονδίνου, ibid, άρθρο 20, Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ο.π., υποσ. 50, [98], Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [847] και Commander’s Handbook, ibid [7.7.10].

[60] Διακήρυξη του Λονδίνου, ibid, άρθρο 18, Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [99], Commander’s Handbook, ibid, [7.7.2.5] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, [848]. Ωστόσο για τον Fink M.D., ο.π., υποσ. 49, σελ. 206, η παραβίασή του δε φαίνεται να μετατρέπει τον αποκλεισμό συνολικά σε παράνομο.

[61] Διακήρυξη του Λονδίνου, ibid, άρθρο 5, Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [100], Commander’s Handbook, ibid, [7.7.2.4] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ibid, [848].

[62] Commander’s Handbook, ibid, Doswald - Beck L. (ed), San Remo Manual on International Law Applicable to Armed Conflicts at Sea, σελ. 178 και Fink M.D., ο.π., υποσ. 49, σελ. 197.

[63] Διακήρυξη του Λονδίνου, ibid, άρθρα 6-7 και Fink M.D., ibid.

[64] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ο.π., υποσ. 50, [102] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [850].

[65] Βλ. έμμεσα και Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.2.5].

[66] Βλ. την εφαρμογή του σε Human Rights Council , Report of the international fact-finding mission to investigate violations of international law, including international humanitarian and human rights law, resulting from the Israeli attacks on the flotilla of ships carrying humanitarian Assistance, A/ HRC/15/21, 2010, [52-3] και Turkel Commission, ο.π., υποσ. 49, [88].

[67] Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [851]. Βλ. επίσης Human Rights Council , Report of the Commission of Inquiry on Lebanon pursuant to Human Rights Council resolution S-2/1, A/HRC/3/2, 2006, [186].

[68] Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [7.7.3], με αναφορά σε εφόδια που πληρούν κάποιες προϋποθέσεις, και Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 383.

[69] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ο.π., υποσ. 50, [103].

[70] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ibid, [104] και Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [851].

[71] Βλ. επίσης A/HRC/15/21, ο.π., υποσ. 66, [54], Report of the Secretary-General’s Panel of Inquiry on the 31 May 2010 Flotilla Incident, 2011 (εφεξήςPalmer Report), σελ. 89, Τurkel Commission, ο.π., υποσ. 49, σελ. 104 et seq καιTurkish Commission, ο.π., υποσ. 50, σελ. 78 et seq, που εξετάζουν αυτόν τονλόγο. Για τον Fink M.D., ο.π., υποσ. 49, σελ. 209, αυτός είναι ένας νέος λόγος που σχετίζεται με την νομιμότητα των αποκλεισμών.

[72] Βλ. όμως Sanger A., The Contemporary Law of Blockade and the GazaFreedom Flotilla, σελ. 411, που αναφέρεται στην κήρυξη, την αποτελεσματικότητα, την αμεροληψία και την απαγόρευση λιμοκτονίας, ως τα βασικά στοιχεία της νομιμότητας.

[73] 73 Ronzitti N., The 2006 Conflict in Lebanon and International Law, σελ. 9, Buchan R., The International Law of Naval Blockade and Israel’s Interception of the Mavi Marmara, σελ. 215 και, έμμεσα, von Heinegg W.H., Naval Blockade, σελ. 204. Βλ. επίσης Powers Jr. R.D., Insurgency and the Law of Nations, σελ. 60.

[74] Doswald - Beck L. (ed), ο.π., υποσ. 62, σελ. 73. Βλ. και Palmer Report, ο.π.,υποσ. 71, σελ. 85, που παρατηρεί ότι ενώ άλλες διατάξεις του Εγχειριδίου αναφέρονται σε εμπόλεμα κράτη, οι σχετικές διατάξεις περί ναυτικού αποκλεισμού αναφέρονται σε εμπόλεμους. Ωστόσο αυτή η γλώσσα θα μπορούσε να υπάρχει έτσι ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε αναγνωρισμένους εμπόλεμους (που δεν είναι κράτη) να εφαρμόσουν τους εν λόγω κανόνες.

[76] Commander’s Handbook, ο.π., υποσ. 42, [5.2].

[77] Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (ν. 2321/1995), άρθρα 18-9.

[78] Sanger A., ο.π., υποσ. 72, σελ. 421 και Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 388.

[79] Βλ. Powers Jr. R.D., ο.π., υποσ. 73, σελ. 61 («εντός των χωρικών υδάτων κάθε μέρος έχει το δικαίωμα να εμποδίσει τον εφοδιασμό του αντιπάλου, αλλά δεν μπορεί να κατάσχει ή να καταστρέψει ξένα πλοία»).

[80] Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας, άρθρα 58 και 87.

[81] Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 373, Turkel Commission, ο.π., υποσ. 49, σελ. 41 και Turkish Commission, ο.π., υποσ. 50, σελ. 52.

[82] Kraska J., ibid, σελ. 388.

[83] Turkel Commission, ο.π., υποσ. 49, σελ. 49.

[84] Βλ. Sanger A., ο.π., υποσ. 72, σελ. 434. Αλλά αυτή η έλλειψη μπορεί να αποδοθεί και σε άλλους παράγοντες όπως, α) το στάτους της Χαμάς ως τρομοκρατικής οργάνωσης για μια πλειάδα χωρών, οπότε οι εμπορικές ή άλλες συναλλαγές με την Γάζα θα ήταν έτσι κι αλλιώς περιορισμένες και β) το γεγονός ότι ο αποκλεισμός δε δημιουργεί ουσιαστικά προβλήματα στην ελεύθερη ναυσιπλοΐα.

[85] Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 392.

[86] Για τον Kraska J., ibid, σελ. 374, επρόκειτο για ναυτικό αποκλεισμό.

[87] Fraleigh A., The Algerian Revolution as a Case Study, σελ. 218. Βλ. επίσης Buchan R., ο.π., υποσ. 73, σελ. 218, που υποστηρίζει ότι το εμπόλεμο αναγνωρίστηκε, και Kelly J.B., Legal Aspects of Military Operations inCounterinsurgency, σελ. 100, που είναι αρνητικός.

[88] Fraleigh A., ibid, σελ. 203.

[89] Ronzitti N., ο.π., υποσ. 73, Zimmermann A., The Second Lebanon War: Jus ad Bellum, Jus in Bello and the Issue of Proportionality, σελ. 127 καιA/HRC/3/2, ο.π., υποσ. 67, [56-8]. Και το Ισραήλ, θεώρησε τις εχθροπραξίες ως μια διεθνής ένοπλη σύρραξη. Αντίθετοι οι Lubell N., ο.π., υποσ. 21, σελ. 251 και Kraska J., ο.π., υποσ. 45, σελ. 392. Οι Hoppe C., Who Was Calling Whose Shots? Hezbollah and Lebanon in the 2006 Armed Conflict with Israel, σελ. 34-5 και Vit é S., ο.π. υποσ. 14, σελ. 91-2, διαφοροποιούν ανάμεσα στη διεθνή σύρραξη μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου και τη μη διεθνή σύρραξη μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολλάχ.

[90] Για την Turkish Commission, ο.π., υποσ. 50, σελ. 82, αυτό εμποδίζει την νομιμότητα του ναυτικού αποκλεισμού.

[91] Turkel Commission, ο.π., υποσ. 49, σελ. 47. Βλ. επίσης Palmer Report,ο.π., υποσ. 71, σελ. 41. Η Τurkel Commission, 49-50, επίσης ξεκινάει από την υπόθεση ότι η σύρραξη ήταν διεθνής, αν και θα προχωρούσε στην ίδια ανάλυση, ανεξαρτήτως του χαρακτήρα της σύρραξης.

[92] Sri Lanka Navy, Navy foils LTTE Attack on Ground Troops: Three LTTE Boats sunk, 12 Sea Tigers killed off Vellamullaivaikkal (2009).

[93] AlJazzeera, Saudis ‘to keep up Houthi campaign’ (2009) και Associated Press, Saudis Impose Naval Blockade Off Yemen Coast (2009).

[94] Βλ. Notice to Mariners No. 36/90 issued by the government of Papua New Guinea.

[95] Συναφώς, ακόμα και η προαναφερθείσα αναφορά του Commander’s Handbook για την εφαρμογή του σε μη διεθνείς ένοπλες συρράξεις, αναφέρεται σε πολιτική, δηλαδή στοιχείο το οποίο δεν υπονοεί πεποίθηση δικαίου.

[96] Βλ. επίσης Radin S., The Current Relevance of the Recognition of Belligerency, σελ. 146 και Turkish Commission, ο.π., υποσ. 50, σελ. 61, ενώ για τον Buchan R., ο.π., υποσ. 73, σελ. 218, «δεν υπάρχουν παραδείγματα κρατικής πρακτικής».

[97] Εγχειρίδιο του Σαν Ρέμο, ο.π., υποσ. 50, [2].

[98] Draper G.I.A.D., The Relationship between the Human Rights Regime and the Law of Armed Conflict, σελ. 197-198 (1971), Plattner D., The 1980 Convention on Conventional Weapons and the Applicability of Rules Governing Means of Combat in a Non-International Armed Conflict, σελ. 552και Εγχειρίδιο του Καναδά, ο.π., υποσ. 47, [106.2].

[99] Βλ. και Sanger A., ο.π., υποσ. 72, σελ. 434, ο οποίος σωστά σχολιάζει ότι τα κράτη δεν μπορούν να εκμεταλλεύονται τα δικαιώματα που παρέχονται κατά τη διάρκεια ένοπλης σύρραξης, ενώ συγχρόνως αρνούνται την ύπαρξη άλλων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Φυσικά το ίδιο ισχύει και για τις ένοπλες ομάδες.

[100] Ibid, σελ. 442.

6. Πηγές

Α. Διεθνείς Συνθήκες

Σύμβασις της Γενεύης Ι του 1949 περί βελτιώσεως της τύχης των τραυματιών και των ασθενών εις τας εν εκστρατεία ενόπλους δυνάμεις (ν. 3481/1955) /ΙΙ του 1949 περί βελτιώσεως της τύχης των τραυματιών, ασθενών και ναυαγών των κατά θάλασσαν ενόπλων δυνάμεων /ΙΙΙ του 1949 περί μεταχειρίσεως των αιχμαλώτων πoλέμoυ /ΙV του 1949 περί προστασίας των πολιτών εν καιρώ πoλέμoυ

Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Γενεύης Ι του 1977 στις Συμβάσεις της Γενεύης της 12ης Αυγούστου 1949 που αναφέρονται στην προστασία των θυμάτων ενόπλων συγκρούσεων (ν. 1786/1988)

Πρόσθετo Πρωτόκoλλo της Γενεύης ΙΙ του 1977 στις Συμβάσεις της Γενεύης της 12ης Αυγoύστoυ 1949 πoυ αναφέρεται στην προστασία των θυμάτων των μη διεθνών ενόπλων συρράξεων (ν. 2105/1992)

Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (ν. 2321/1995)

Σύμβαση (Καταστατικό) της Ρώμης του 1998 για το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ν. 3003/2002)

Β. Δικαστικές αποφάσεις

ICTY, Prosecutor v Tadic (Jurisdiction Appeals) (2 October 1995)

ICTY, Prosecutor v: Tadic (Judgment) (7 May 1997), Akayesu (Judgment) (2 September 1998), Delalic (Judgment) (16 November 1998,) v Tadic (Judgement) ICTY-94-1 (15 July 1999), v Milosevic (Decision on Motion for Judgement of Acquittal) (16 June 2004), v Limaj et als (Judgment) (30 November 2005),v Hadžihasanović et al (Judgment) (15 March 2006), v Thomas Lubanga Dyilo (Decision on the Confirmation of Charges) (29 January 2007), v Martić (Judgement) (12 June 2007),

SCSL, Prosecutor v Brima et als (Judgment) (20 June 2007), v Fofana et al (Judgment) (2 August 2007)

ICTY, Prosecutor v Haradinaj (Jurisdiction) (3 April 2008), v Boškoski et al (Judgment) (10 July 2008), v Milutinovic (Judgment) ICTY-05- 87-T (26 February 2009)

ICC, Prosecutor v Katanga (Decision on the Confirmation of Charges) (30 September 2008), v Jean-Pierre Bemba Gombo (Decision Pursuant to Article 61(7) (a) and (b) of the Rome Statute on the Charges) (15 June 2009), v Thomas Lubanga Dyilo (Judgment) (14 March 2012).

Γ. Έγγραφα διεθνών οργάνων

Human Rights Council , Report of the Commission of Inquiry on Lebanon pursuant to Human Rights Council resolution S-2/1, A/HRC/3/2, 2006

Human Rights Council , Report of the international fact-finding mission to investigate violations of international law, including international humanitarian and human rights law, resulting from the Israeli attacks on the flotilla of ships carrying humanitarian Assistance, A/HRC/15/21, 2010

Report of the Secretary-General’s Panel of Inquiry on the 31 May 2010 Flotilla Incident, 2011

Δ. Βιβλία

Arai -Takahashi Y., The Law of Occupation: Continuity and Change of International Humanitarian Law, and its Interaction with International Human Rights Law, Nijhoff, Leiden, 2009

Doswald - Beck L. (ed), San Remo Manual on International Law Applicable to Armed Conflicts at Sea, Cambridge University Press, Cambridge, 1995

Henckaerts J.-M. & Doswald - Beck L., Customary International Humanitarian Law, Vol. 1, Cambridge University Press, Cambridge, 2005

Kolb R. & Hyde R., An Introduction to the International Law of Armed Conflicts, Hart Publishing, Oxford, 2008

Lubell N., Extraterritorial Use of Force against Non-State Actors, Oxford University Press, Oxford,2010

Mettraux G., International Crimes and the Ad Hoc Tribunals, Oxford University Press, Oxford, 2005

Moir l., The Law of Internal Armed Conflict, Cambridge University Press, Cambridge, 2002

Provost R., International Human Rights and Humanitarian Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2002

Ε. Άρθρα

Beco G.d., War Crimes in International Versus Non-International Armed Conflicts: “New Wine in Old Wineskins”?, International Criminal Law Review, Vol. 8, 2008, σελ. 319-329

Bellal A. et als , International Law and Armed Non-State Actors in Afghanistan, International Review of the Red Cross, Vol. 93, 2011, σελ. 1-33

BOnd E.J., Internal Conflict and Article Three of the Geneva Conventions, Denver Law Journal, Vol. 48, 1971-1972, σελ. 263-285

Bothe M., Article 3 and Protocol II: Case Studies of Nigeria and El Salvador, American University Law Review, Vol. 31, 1981-2, σελ. 899-909

Buchan R., The International Law of Naval Blockade and Israel’s Interception of the Mavi Marmara, Netherlands International Law Review, Vol. 58, 2011, σελ. 209-241

Carswell A., Classifying the Conflict: A Soldier’s Dilemma, International Review of the Red Cross, Vol. 91, 2009, σελ. 143- 161

Cullen A., Key Developments Affecting the Scope of Internal Armed Conflict in International Humanitarian Law, Military Law Review, Vol. 183, 2005, σελ. 66-109

Dahl A. W. & Sandbu M., The Threshold of Armed Conflict, Military Law & Law of War Review, Vol. 45, 2006, σελ. 369-388 de Oliveira Pereira C. Fr., Organised Crime and Armed Conflict, Humanitäres Völkerrecht, Vol. 18, 2005, σελ. 118- 124

Dinstein Y., The International Law of Civil Wars and Human Rights, Israel Yearbook on Human Rights, Vol. 6, 1976, σελ. 62-80

Draper G.I.A.D., The Relationship between the Human Rights Regime and the Law of Armed Conflict, Israel Yearbook on Human Rights Vol.1, 1971, σελ. 191- 207

Fink M.D., Contemporary Views on the Lawfulness of Naval Blockades, Aegean Review of the Law of the Sea and Maritime Law, Vol. 1, 2011, σελ. 191-215

Fraleigh A., The Algerian Revolution as a Case Study σε Falk R. (ed), The International Law of Civil War, Baltimore, Hopkins, 1971, σελ. 179- 243

Green L.C., Low-Intensity Conflict and the Law, ILSA Journal of International & Comparative Law, Vol. 3, 1997, σελ. 493-521

Hampson Fr. J., The Relationship between International Humanitarian Law and Human Rights Law from the Perspective of a Human Rights Treaty Body, International Review of the Red Cross, Vol. 90, 2008, σελ. 549-572 von Heinegg W.H., Naval Blockade, σε Schmitt M.N. ed., International Law across the Spectrum of Conflict: Essays in Honour of Professor L.C. Green on the Occasion of his Eightieth Birthday, Newport, Naval War College, 2000, σελ. 203- 230

Hoppe C., Who Was Calling Whose Shots? Hezbollah and Lebanon in the 2006 Armed Conflict with Israel, Italian Yearbook of International Law, Vol. 16, 2006, σελ. 21-40

Junod S.S., Commentary to article 1 σε Sandoz Υ et als (eds), Commentary on the Additional Protocols of 8 June 1977 to the Geneva Conventions of 12 August 1949, International Committee of the Red Cross, Geneva, 1987, σελ. 1347-1356

Kelly J.B., Legal Aspects of Military Operations in Counterinsurgency, Military Law Review, Vol. 21, 1963, σελ. 95-122

Kraska J., Rule Selection in the Case of Israel’s Naval Blockade of Gaza: Law of Naval Warfare or Law of the Sea?, Yearbook of International Humanitarian Law, Vol. 13, 2010, σελ. 367-395

Mastorodimos K., The Character of the Conflict in Gaza: Another Argument towards Abolishing the Distinction between International and Non-international Armed Conflicts, International Community Law Review, Vol. 12, 2010, σελ. 437–469

Momtaz D., Le Droit International Humanitaire Applicable aux Conflits Armés Non Internationaux, Recueil des Cours de l’Académie de Droit International, Vol. 292, 2001, σελ. 9-145

Pejic J., Status of Armed Conflicts σε Wilmshurst Ε. ET AL. (eds), Perspectives on the ICRC Study on Customary International Humanitarian Law, Cam bridge University Press, Cambridge, 2007, σελ. 77-100

Peterke S., Urban Insurgency, ‘Drug War’ and International Humanitarian Law: The Case of Rio de Janeiro, International Humanitarian Legal Studies, Vol. 1, 2010, σελ. 165–187

Plattner D., The 1980 Convention on Conventional Weapons and the Applicability of Rules Governing Means of Combat in a Non-International Armed Conflict, International Review of the Red Cross, Vol. 30, 1990, σελ. 551-564

Powers Jr. R.D. Insurgency and the Law of Nations, JAG Journal, Vol. 16, 1962, σελ. 55- 65 Radin S., The Current Relevance of the Recognition of Belligerency σε MATTHEE Μ. et als (eds)., Armed Conflict and International Law: in Search of the

Human Face: Liber Amicorum in Memory of Avril McDonald, Asser Press, The Hague, 2013, σελ. 115-152

Ratner St. R., Jus ad Bellum and Jus in Bello after September 11, The American Journal of International Law, Vol. 96, 2002, σελ. 905-921

Rona G., Interesting Times for International Humanitarian Law: Challenges from the “War on Terror”, Fletcher Forum of World Affairs, Vol. 27, 2003, σελ. 55-74

Ronzitti N., The 2006 Conflict in Lebanon and International Law, Italian Yearbook of International Law, Vol. 16, 2006, σελ. 3-19 Sanger A., The Contemporary Law of Blockade and the Gaza Freedom Flotilla, Yearbook of International Humanitarian Law, Vol. 13, 2010, σελ. 397- 446

Schindler D., The Different Types of Armed Conflicts According to the Geneva Conventions and Protocols, Recueil des Cours de l’Académie de Droit International,

Vol. 163, 1979, σελ. 117-163

Stewart J., Towards a Single Definition of Armed Conflict in International Humanitarian Law, International Review of the Red Cross, Vol. 85, 2003, σελ. 313-350

Vit é S., Typology of Armed Conflicts in International Humanitarian Law: Legal Concepts and Actual Situations, International Review of the Red Cross, Vol. 91, 2009, σελ. 69-94

Zimmermann A., Commentary on Para. 2 (c)- (f) and Para. 3: War Crimes in an Armed Conflict Not of an International Character σε Triffterer O. (ed), Commentary on the Rome Statute of the International Criminal Court: Observers’ Notes, Article

by Article, Nomos, Baden-Baden, 1999, σελ. 263- 288

Zimmermann A., The Second Lebanon War: Jus ad Bellum, Jus in Bello and the Issue of Proportionality, Max Planck Yearbook of United Nations Law, Vol. 11, 2007, σελ. 99-141

ΣΤ. Διάφορα

Naval Conference of London, Declaration Concerning the Laws of Naval Warfare, London, 26 February 1909

Notice to Mariners No. 36/90 issued by the government of Papua New Guinea διαθέσιμο σε <http://msi.nga.mil/MSISiteContent/StaticFiles/NAV_PUBS/

UNTM/201101/Special_Notice.pdf>

International Institute of Humanitarian Law , San Remo Manual on International Law Applicable to Armed Conflicts at Sea, 12 June 1994

Office of the Judge Advocate General of Canada , Law of Armed Conflict at the Operational and Tactical Levels, 2001

Murphy S. (ed), Decision Not to Regard Persons Detained in Afghanistan as POWs, The American Journal of International Law, Vol. 96, 2002, σελ. 477-480

DEPARTMENT OF THE NAVY, The Commander’s Handbook on the Law of Naval Operations, NWP 1–14 M, 2007

Sri Lanka Navy, Navy foils LTTE Attack on Ground Troops: Three LTTE Boats sunk, 12 Sea Tigers killed off Vellamullaivaikkal (26 April 2009), διαθέσιμο σε http://www.navy.lk/index.php?id=1290

AlJazzeera, Saudis ‘to keep up Houthi campaign’ (10 November 2009), διαθέσιμο σε <http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2009/11/20091110141322184400.html>

Associated Press, Saudis Impose Naval Blockade Off Yemen Coast (10 November 2009), διαθέσιμο σε <http://www.nytimes.com/2009/11/11/world/

middleeast/11briefs-Saudibrf.html?_r=2&fta=y&>

THE TURKEL COMMISSION, THE PUBLIC COMMISSION TO EXAMINE THE MARITIME INCIDENT OF 31 MAY 2010, Report, 2011

TURKISH NATIONAL COMMISSION OF INQUIRY, Report on the Israeli Attack on the Humanitarian Aid Convoy to Gaza on 31 May 2010, 2011.

Ανθυποπλοίαρχου (Ν) Λ.Σ.
 
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ναυτική Επιθεώρηση», τ. 588, σελ. 96, ΜΑΡΤ – ΜΑΪ 2014.