Γράφει ο
Γιώργος Ν. Παπαθανασόπουλος

Η σύγκρουση των Ουκρανών οπαδών της Δύσης με τη φιλορωσική εξουσία ήταν ένα ακόμη επεισόδιο στην ιστορία της πολύπαθης αυτής χώρας. Οι διάφοροι αναλυτές για να δείξουν τον υπάρχοντα διχασμό χωρίζουν την Ουκρανία σε περιοχές, ανάλογα με τα ποσοστά των δυτικοφρόνων και των ρωσόψυχων Ουκρανών. Αυτός ο διαχωρισμός είναι σωστός και χρήσιμος, αλλά δεν εξηγεί το πρόβλημα. Η εξέγερση δεν ήταν μόνο μια πράξη αγανάκτησης κατά του Γιανουκόβιτς, επειδή δεν θέλησε τη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε ήταν μια πολιτική και λαϊκή κίνηση των τελευταίων ετών. Η πραγματικότητα είναι πως πρόκειται για ένα βαθύ πνευματικό, θρησκευτικό και πολιτισμικό διχασμό των κατοίκων της, που διαρκεί από τα μέσα του 16ου αιώνα!

Από θρησκευτικής απόψεως η Ουκρανία είναι βαθιά διχασμένη. Σήμερα οι περισσότεροι Ουκρανοί είναι Ορθόδοξοι, πιστοί στο Πατριαρχείο της Μόσχας. Οι Ουνίτες και οι άλλοι πιστοί στον Πάπα είναι περίπου πέντε εκατομμύρια σε πενήντα εκατομμύρια συνολικό πληθυσμό, αλλά είναι επιθετικοί, καλά οργανωμένοι και υποστηρίζονται από το Βατικανό και τους συμμάχους του. Αυτοί ενώνουν τις δυνάμεις τους με τα εκατομμύρια των εθνικιστών και των άλλων Ουκρανών, που επιδιώκουν την ένταξη της Ουκρανίας στη Δύση.  

Οι επιδιώξεις της φιλοδυτικής και αντιρωσικής ουκρανικής ιντελιγκέντσιας επηρέασαν την Ορθοδοξία στην Ουκρανία. Ο εθνικισμός, το πολιτικό μικρόβιο και η ματαιοδοξία ορισμένων Ουκρανών κληρικών τους οδήγησαν στην απόσχισή τους από το Πατριαρχείο της Μόσχας και  στη δημιουργία  σχισματικής Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή περιλαμβάνει περίπου δύο εκατομμύρια πιστούς και δεν την αναγνωρίζει καμία από τις 14 Εκκλησίες, που απαρτίζουν την ανά τον κόσμο Ορθοδοξία. Κανονική Ορθόδοξη Ουκρανική Εκκλησία είναι η υπό την δικαιοδοσία του Πατριαρχείου της Μόσχας.

Η φιλοδυτική πολιτική ηγεσία της Ουκρανίας, όταν ήταν στην εξουσία, κατέθεσε επίσημο αίτημα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και  προσπάθησε να πείσει τον Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο να αναγνωρίσει την αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, δηλαδή την απόσπαση της από το Πατριαρχείο της Μόσχας. Ο Πατριάρχης και τα περί αυτόν μέλη της Ιεράς Συνόδου δεν αποδέχθηκαν το αίτημα.  Ο κ. Βαρθολομαίος επισκέφθηκε τότε την Ουκρανία και δέχθηκε ιδιαίτερες τιμές από την Ουκρανική Κυβέρνηση, αλλά δεν μίλησε υπέρ της αυτοκεφαλίας. Μόνον ευχές εξέφρασε, να λυθεί το ζήτημα. Μεσολαβητικές προσπάθειες του Φαναρίου για επίλυση του προβλήματος δεν είχαν αποτέλεσμα.

Επί Γιανουκόβιτς ο Πατριάρχης της Μόσχας Κύριλλος επισκέφθηκε την Ουκρανία. Κατά την επίσκεψή του ενίσχυσε το φρόνημα των εκατομμυρίων ρωσόψυχων Ουκρανών και δέχθηκε από τη φιλορωσική πολιτική ηγεσία πολλές τιμές. Σημειώνεται ότι το Πατριαρχείο της Μόσχας, για να απαντήσει στην πίεση από την εθνικιστική επιρροή στα εκκλησιαστικά ζητήματα, αποφάσισε οι υπό τη δικαιοδοσία του Μητροπολίτες της Ουκρανίας να συγκροτήσουν επαρχιακή Σύνοδο και να έχουν αυτονομία κινήσεων. Κάτι ανάλογο ισχύει στην Ελληνορθόδοξη Εκκλησία της Αμερικής και στην Εκκλησία της  Κρήτης, που είναι υπό τη δικαιοδοσία  του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Ρωσικής Εκκλησίας με το Βατικανό είναι παγωμένες σε ανώτατο επίπεδο, λόγω της Ουνίας. Για το Πατριαρχείο της Μόσχας η ύπαρξη και η δράση της Ουνίας στην Ουκρανία αποτελεί σοβαρότατο ηθικό, εκκλησιαστικό και πολιτισμικό ζήτημα και θεωρεί υπεύθυνο το Βατικανό, που δημιούργησε και καθοδηγεί την Ουνία και την προπαγάνδα της. Μπορεί να έχουν επισκεφθεί τον Πάπα ο Πρόεδρος Πούτιν και ο αρμόδιος των εξωτερικών υποθέσεων του Πατριαρχείου της Μόσχας, Μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Ιλαρίων, όμως ο Πατριάρχης Μόσχας αρνείται τη συνάντηση.  

Το παρελθόν καθορίζει το παρόν και προοιωνίζεται το μέλλον

Η Ουκρανία αποτελεί σαφές ιστορικό παράδειγμα για το ότι οι βαθιές πληγές στις ψυχές των ανθρώπων και των λαών μπορεί να παραμείνουν ανοικτές όσο θα υπάρχουν αυτοί οι λαοί. Η επιχείρηση του Βατικανού να προσηλυτίσει και να εκδυτικίσει τους Ουκρανούς ξεκινάει το 1564, πριν δηλαδή 450 χρόνια! Το έτος αυτό έφτασαν στην περιοχή Ιησουίτες μοναχοί και άρχισαν το έργο  προσηλυτισμού των Ορθοδόξων. Με τη δική τους προτροπή οι Ορθόδοξοι  της υπό πολωνικό έλεγχο Ουκρανίας δέχθηκαν απηνείς διωγμούς.

Οι προσπάθειες των Ιησουιτών είχαν αποτέλεσμα στο Ορθόδοξο ηγετικό εκκλησιαστικό επίπεδο, που είχε διαβρωθεί εκ των έσω, γιατί οι Ορθόδοξοι Επίσκοποι διορίζονταν από τον παπικό πολωνό ηγεμόνα και συνήθως ήσαν αυλικοί του, χωρίς κανένα εκκλησιαστικό και πνευματικό ενδιαφέρον. Το 1596 στη λεγόμενη Σύνοδο Μπρεστ - Λιτόβσκ έξι από τους οκτώ παρόντες επισκόπους, συμπεριλαμβανομένου και του επισκόπου Κιέβου Μιχαήλ Ραγκόζα, αποφάσισαν ερήμην του λαού να ενωθούν με τη Ρώμη. Οι δύο επίσκοποι που μειοψήφησαν μαζί με  τη μεγάλη πλειονοψηφία των μοναχών, του ενοριακού κλήρου και του λαού αποφάσισαν να  παραμείνουν πιστοί στην Ορθοδοξία, έστω κι αν τους περίμενε το μαρτύριο. Έτσι επήλθε το βαθύ θρησκευτικό και πολιτισμικό σχίσμα που ζούμε σήμερα.

Οι έξι Ορθόδοξοι Μητροπολίτες που έγιναν Ουνίτες συμφώνησαν να δεχθούν τις αρχές που διακηρύχθηκαν στη Σύνοδο της Φλωρεντίας (Σημ. Μόνιμη επιδίωξη της Ρώμης από το 1438-39 είναι οι Ορθόδοξοι να αποδεχθούν τα όσα δόγματα  ο Πάπας επιδίωξε να επιβάλει στη Σύνοδο Φεράρας - Φλωρεντίας), να ομολογήσουν  το πρωτείο του Πάπα (Σημ. Άλλη διαχρονική επιδίωξη της Ρώμης) και να κρατήσουν την αμφίεση των Ορθοδόξων κληρικών, το βυζαντινό τυπικό στη Θεία Λειτουργία και τον έγγαμο κλήρο( Σημ. Η Ρώμη  δέχεται τις ιδιαιτερότητες της προσαρτώμενης Εκκλησίας, αρκεί αυτή να δεχθεί το Πρωτείο του Πάπα και τα δόγματα, των οποίων είναι εκφραστής). 

Τον 16ο αιώνα αρχίζει ο αγώνας των Ουνιτών να αλώσουν την Ορθοδοξία στην Ουκρανία. Με την άσκηση  βίας αυτοί, ο Πάπας, οι Ιησουίτες και η παπική πολιτική εξουσία επιδίωξαν να "εκπολιτίσουν" τους Ορθοδόξους στην Ουκρανία. Αυτή η επιδίωξη φτάνει έως και τις ημέρες μας.