(Τα δύο αποσπάσματα δημοσιεύονται χάρις την γραπτή άδεια του συγγραφέα και του εκδοτικού οίκου "Ίκαρος" και αποτελούν τμήματα του βιβλίου το οποίο κυκλοφορεί από σήμερα σε όλα τα βιβλιοπωλεία)

Γράφει ο κ. Πέτρος Μακρής - Στάικος

(από τον πρόλογο στο βιβλίο)

Μετά την Επανάσταση του 1821, δεν υπάρχει άλλο ιστορικό γεγονός στην Ελλάδα που να έχει λάβει τόσες ονομασίες και χαρακτηρισμούς όσο τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944: O Μεγάλος Δεκέμβρης, Ο Κόκκινος Δεκέμβρης, Ο αιματοβαμμένος Δεκέμβρης, Ο 2ος Γύρος του ΚΚΕ, Η Μάχη των Αθηνών, Η Δεκεμβριανή Επανάσταση, Τα Δεκεμβριανά του 1944. Ίσως υπάρχουν και άλλοι που μου διαφεύγουν.

Τα γεγονότα της περιόδου εκείνης έχουν πολλές πτυχές. Κυριότερη, βεβαίως, ανάμεσά τους είναι εκείνη που αφορά τους σκοπούς και τις επιδιώξεις του ΚΚΕ, σε συνδυασμό με το ερώτημα του κατά πόσον ωθήθηκε στο εγχείρημά του από τη Σοβιετική Ένωση. Μια δεύτερη πτυχή, εξ ίσου σημαντική, αποτελεί η βρετανική παρέμβαση, η οποία ματαίωσε τα σχέδιά του. Μια τρίτη, τέλος, πτυχή, αφορά την εκτέλεση ή τον σφαγιασμό πολλών χιλιάδων «αστών» από όργανα του ΚΚΕ, αλλά και την ομηρεία, τουλάχιστον χιλίων άλλων. Υπάρχουν και άλλες πτυχές, όπως, π.χ., η αντιμετώπιση των γεγονότων από τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση. Όμως αυτές δεν έχουν σχέση με αυτό το βιβλίο.

Με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 70 χρόνων από τα γεγονότα εκείνα, σκέφθηκα να επιλέξω και να δημοσιεύσω τέσσερα κείμενα, μέσα από μια πλειάδα άλλων που έχω εντοπίσει σε σχετική μου έρευνα. Αυτά είναι τα ακόλουθα:

•         John Melior Stevens, Σχέδιο-Πρόταση για την αποτροπή της κατάληψης της εξουσίας στην Ελλάδα από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, κατά τον τερματισμό της κατοχής του Άξονα (TNA HS 5/224).

•         23η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία, Επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Οκτώβριος 1944-Ιανουάριος 1945 (ΤΝΑ WO 204/8312).

•         Αντιναυάρχου Δημητρίου Οικονόμου, Σχετικά με τη διαδρομή της φάλαγγας των ομήρων του ΕΛΑΣ, που απελευθερώθηκε στο χωριό Μπλέσσια-Αμυγδαλιές (ACIRC R G 0044.53-52).

•         Πρακτικά της διάσκεψης με τους εκπροσώπους της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ, στο Στρατηγείο των Χερσαίων Δυνάμεων και του Στρατιωτικού Συνδέσμου στην Ελλάδα (8-11 Ιανουαρίου 1944) (TNA WO 204/395).

Από τα παραπάνω κείμενα, το πρώτο και το τρίτο είναι τελείως άγνωστα. Το δεύτερο περιλαμβάνεται στις πηγές τουλάχιστον ενός βιβλίου (βλ. Γεώργιος Χ. Κατσιμήτρος, Αντισυνταγματάρχης Πεζικού, Η Μάχη των Αθηνών, Αθήναι 1970) χωρίς όμως να δημοσιεύονται, έστω, αποσπασματά του. Σχετικά με το τέταρτο κείμενο, τέλος, δεν έχω εντοπίσει οποιαδήποτε μετάφρασή του ή σχετική παραπομπή. Έτσι, τα χαρακτηρίζω όλα ως άγνωστα.

Ευχαριστώ θερμά τον Απόστολο Κ. Δοξιάδη για τη συμβολή του στην έρευνά μου. Ευχαριστώ επίσης τον «Ίκαρο» που πρόθυμα δέχθηκε να εκδώσει αυτό το βιβλίο.

 (πληροφορίες για το πρώτο κείμενο)

John Melior Stevens

Ο JOHN MELIOR STEVENS KCMG, DSO, OBE. [1] γεννήθηκε το 1913. Σπούδασε στο King Alfred’s College του Winchester και το 1937 έγινε δικηγόρος. Το 1939 επιστρατεύθηκε και υπηρέτησε ως Αξιωματικός Πληροφοριών. Τον Σεπτέμβριο του 1939 τοποθετήθηκε στη Γαλλία για να επιστρέψει με τα βρετανικά στρατεύματα από τη Δουνκέρκη, μετά την κατάρρευση του γαλλικού μετώπου, τον Μάιο του 1940. Έκτοτε θα αναπτύξει θυελλώδη δράση, με αποστολές σε διάφορες χώρες. Στις αρχές του 1943 αναλαμβάνει το ελληνικό τμήμα (Greek desk, B6) της SOE Καΐρου. [2] Τον Απρίλιο του 1943 πέφτει με αλεξίπτωτο στην Πίνδο και από εκεί θα αρχίσει την περιοδεία του στην ορεινή Ελλάδα. Οι διαπιστώσεις του θα διατυπωθούν στην έκθεσή του με τίτλο Οι σημερινές συνθήκες στην Κεντρική Ελλάδα. Τον Σεπτέμβριο του 1943 ο Stevens πέφτει και πάλι με αλεξίπτωτο στην Ελλάδα, αυτή τη φορά για να ηγηθεί της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής (BMM) στην Πελοπόννησο. Στη διάρκεια του πολέμου έφερε τον προσωρινό βαθμό του αντισυνταγματάρχη.

Μεταπολεμικά, ο Stevens θα σταδιοδρομήσει ως τραπεζίτης, αρχικά ως Βοηθός Σύμβουλος στην Τράπεζα της Αγγλίας. Το 1954 τοποθετείται στην Ουάσινγκτον ως Διευθυντής του Ευρωπαϊκού Τμήματος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το 1961 γίνεται εκτελεστικός Διευθυντής στην Τράπεζα της Αγγλίας, ενώ το 1965 επιστρέφει στην Ουάσινγκτον, αυτή τη φορά με τριπλή ιδιότητα: ως πληρεξούσιος υπουργός για τα οικονομικά, ως ο εκτελεστικός Διευθυντής του Ηνωμένου Βασιλείου στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και ως ο Βρετανός Διευθυντής στην Παγκόσμια Τράπεζα. Το 1967 ο Stevens χρήζεται Ιππότης Διοικητής του Τάγματος των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου και αποκτά τίτλο ευγενείας. Θα πεθάνει το 1973, λίγο πριν αναλάβει τα καθήκοντα του Προέδρου της βρετανικής τράπεζας Morgan Grenfell.

Το κείμενο του Stevens φέρει χρονολογία 18.7.1944, αποτελείται από 7 δακτυλογραφημένες σελίδες και συνοδεύεται από πίνακα σχετικά με την, κατά πόλεις, κατανομή των βρετανικών δυνάμεων που, όπως πιστεύει, είναι αναγκαίες για την πρόληψη της κατάληψης της εξουσίας από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μετά την απελευθέρωση. Βεβαίως, ο συνολικός αριθμός των 80.000 ανδρών που σχετικά προτείνει, με τα πολεμικά μέτωπα της εποχής στην Ευρώπη (Νορμανδία-Ιταλία) είναι ανέφικτος, κάτι όμως που αναγνωρίζει και ο ίδιος.

Μια από τις προϋποθέσεις που θέτει για την εφαρμογή του σχεδίου του είναι το να μην υπάρξουν ουσιαστικές αλλαγές στην πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Ελλάδας. Τέτοιες όμως αλλαγές υπήρξαν τόσο στην Ελλάδα την ίδια όσο και σε σχέση με αυτήν. Αναφέρομαι εδώ στις σοβιετικές «συστάσεις» προς το ΚΚΕ, οι οποίες το οδήγησαν στην εγκατάλειψη της αδιαλλαξίας και των ακραίων θέσεών του αλλά και στη συμμετοχή του στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητος» του Γεωργίου Παπανδρέου, που πλέον είχε την έδρα της στην Ιταλία. Τέλος, ένα άλλο στοιχείο που εντυπωσιάζει στο κείμενο του Stevens είναι το ότι, από πλευράς πιθανολόγησης, κατατάσσει την οικειοθελή αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα στην τρίτη θέση. Είναι όμως η εποχή που ούτε ο Χίτλερ αλλά ούτε και οι Σύμμαχοι μπορούσαν να προβλέψουν το πραξικόπημα στη Ρουμανία, στις 23 Αυγούστου του 1944, και την εκ μέρους της κήρυξη του πολέμου εναντίον της Γερμανίας. Ακόμα περισσότερο δεν μπορούσαν να διανοηθούν ότι στις 5 Σεπτεμβρίου θα της κήρυσσε τον πόλεμο και η πιστή της σύμμαχος στα Βαλκάνια, η Βουλγαρία.

Παρ' όλα τα παραπάνω γεγονότα, το σχέδιό του, σε γενικές γραμμές, υιοθετήθηκε από το βρετανικό Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο, ενώ οι περισσότερες από τις προβλέψεις του επαληθεύτηκαν.
________________________________________

 [1]  Βλ. Lars Baerentzen, British Reports on Greece 1943-44, Museum Tusculanum Press, 1982. Από το βιβλίο αυτό έχω αντλήσει ορισμένα από τα βιογραφικά στοιχεία του Stevens.

 [2]  Για τη SOE Καΐρου και τον φιλοεαμικό της ρόλο στη διάρκεια της Κατοχής, βλ. Π. Μακρής-Στάϊκος, «Ο Άγγλος Πρόξενος». Ο υποπλοίαρχος Noël C. Rees και οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Ελλάδα-Μέση Ανατολή 1939-1944, Ωκεανίδα 2011, passim. Ο Stevens αποτέλεσε εξαίρεση.

http://www.istorikathemata.com/2014/11/1944.html