Ομηρομυθεύματα Ξαναδιαβάζοντας την Ιλιάδα

Η Ιλιάδα διεκτραγωδεί τον 10ο και τελευταίο χρόνο του Τρωικού πολέμου. Η αφορμή του πολέμου αυτού, η αρ¬παγή της Ελένης, συζύγου του βασιλιά της Σπάρτης Μενελάου από τον Πάρι, γιό του Πριάμου βασιλιά της Τροίας είναι γνωστή και εν πολλοίς αμφισβητούμενη, όμως εν προκειμένω δεν είναι αυτό το ζητούμενο.

Επιθυμία του συγγραφέα είναι: Πρώτον, να παρουσιαστεί η Ιλιάδα με τρόπο εύληπτο, ευθυμογραφικό και έτσι αναγνώσιμο συγκριτικά ευχερέστερα από μια άρτια λογοτεχνική και επιστημονική μετάφραση, η οποία αναγκαστικά δεν εκφεύγει από μορφολογικής πλευράς του πρωτοτύπου.

Δεύτερον, να επισημανθεί η συνέχεια της φυλής, διότι είναι τόσα τα στοιχεία ομοιότητας και οι δυνατοί παραλληλισμοί ανάμεσα στον ομηρικό και στον σύγχρονο Έλληνα, που σχεδόν ωθούν στην υπογράμμισή τους.

Τρίτον, να γεννηθούν σκέψεις σχετικά με την αναλογία

των τότε διαδραματισθέντων στην Τροία με διάφορες κινήσεις και συμπεριφορές που παρατηρήθηκαν στο παρελθόν και παρατηρούνται ακόμη στην ελληνική, μα και στη διεθνή πολιτική κονίστρα.

 
Από τον Πρόλογο του Γιώργου Λακόπουλου:

Για την Ιλιάδα έχουν μιλήσει οι σπουδαίοι άνθρωποι του πνεύματος σε όλη τη γη , ανά τους αιώνες. Και τα ομηρικά έπη βασάνισαν τους πιο φωτισμένους Έλληνες λογοτέχνες και διανοούμενους, για να μεταφραστούν και να παραδοθούν σε κατανοητή γλώσσα.

Αλλά εκτός από την φιλολογική και τη λόγια ανάγνωση, υπήρχαν πάντα και υπάρχουν και σήμερα πολλοί τρόποι να διαβάσει κανείς την Ιλιάδα, να την κατανοήσει και να τη μεταφέρει στο κοινό. Από την τσιφορική μαστοριά μέχρι τα εύληπτα Κλασικά Εικονογραφημένα.

Ακριβώς έναν άλλο τρόπο διαλέγει ο Νάσος Χριστογιαννόπουλος. Για την ακρίβεια τον δημιουργεί εξ αρχής ο ίδιος σε αυτό το βιβλίο. Είναι ο προσωπικός του τρόπος. Εντελώς πρωτότυπος, αλλά όχι νέος: τον έχει χρησιμοποιήσει και άλλες φορές ο ίδιος στο παρελθόν.

Αρκετοί προσπάθησαν να παρωδήσουν κατά καιρούς τα ομηρικά έπη. Στην περίπτωση του Χριστογιαννόπουλου όμως δεν πρόκειται για παρωδία, ούτε για σάτιρα.
Πρόκειται για την ανάπλαση ολοκλήρου του έργου με έναν συναρπαστικό τρόπο που βασίζεται στο εύρημα, στο χιούμορ, την ατάκα και στην κριτική, χωρίς να προδώσει αυτή καθεαυτή την ιστορία.

Ο ίδιος, αν μη τι άλλο, δείχνει βαθειά γνώση του ομηρικού κειμένου και το έχει μελετήσει προσεκτικά. Θέλει να το μεταδώσει χρησιμοποιώντας τα μέσα που διαθέσει: το ταλέντο του στο γράψιμο. Αλλά και την προσωπική οπτική του για τη ζωή και τα πράγματα εν γένει… Μήπως κάπως έτσι δεν σκεφτόταν ο Όμηρος;

Η απόπειρα να αποδοθεί η Ιλιάδα με αυτόν τον τρόπο εκτός από επιτυχής είναι και χρήσιμη. Γιατί κακά τα ψέματα: πόσο καλά ξέρουμε αυτό το σπουδαίο έργο; Ιδίως οι νεότεροι πόσο εξοικειωμένοι είναι με τους ήρωες της; Αλλά και όσοι παλαιότεροι έτυχε να καταπιαστούν για διάφορους λόγους, πόσο μπορούν να διακρίνουν την αλήθεια από τον μύθο;

Άρα ο Χριστογιαννόπουλος καλύπτει μια πραγματική ανάγκη. Και δεν το κάνει μόνο με έμπνευση, αλλά και με εντιμότητα και σεβασμό στις ιστορικές αναλογίες. Δεν προσπαθεί να απομυθοποιήσει τους πρωταγωνιστές του έπους, ελαφρύνοντας την αφήγηση. Προσπαθεί να τους καταστήσει οικείες φιγούρες στους σημερινούς ανθρώπους.

Δύσκολο εγχείρημα. Για να το πετύχει χρησιμοποιεί απίστευτα ευρηματικές τεχνικές, δημιουργώντας ένα απολαυστικό κείμενο διάλογων οι οποίοι συνδέονται με ένα σπιράλ σχολίων που κάνει ο ίδιος, για να αναδείξει το κείμενο, αλλά και να διευκολύνει τον αναγνώστη.

Οι χαρακτήρες του πλάθονται με πιστότητα στο αρχαίο κείμενο, αλλά επικαιροποιούνται και συνδέονται με σημερινά γεγονότα και πρόσωπα, ώστε να αποκτούν διαχρονικά χαρακτηριστικά. Το ταλέντο του και το είδος της γραφής που επιλέγει του επιτρέπει να μετονομάζει τον Αγαμέμνονα σε ...Μένιο και να εναλλάσσει διαρκώς, στο φόντο όσων συμβαίνουν κάτω από τα τείχη της Τροίας, περιστατικά και καταστάσεις της σημερινής εποχής.

Οι ρόλοι και τα πρόσωπα αναπλάθονται με κριτήριο τις περιγραφές τους από τον Όμηρο αλλά και με την επεξεργασμένη υπόθεση πώς θα μπορούσαν να είναι σήμερα. Πώς θα εκφράζονταν, πώς θα αντιδρούσαν, πώς θα επικοινωνούσαν μεταξύ τους. Η δράση τους προεκτείνεται στο παρόν, κρίνεται με σημερινά μέτρα και αλληλεπιδρά με γνωστά γεγονότα της τρέχουσας επικαιρότητες. Ανταλλάσει την ουσία της με την αλήθεια στις σημερινές συνήθειες, ή συναντά πρόσωπα που δρουν σήμερα γύρω μας, αλλά δεν πρωτοτυπούν. Όσα κάνουν τα έχουμε ξαναδεί… στην Ιλιάδα.

Την ίδια μεταχείριση έχουν οι θεοί οι όποιοι δίκην των σημερινών μεγάλων Δυνάμεων, κάνουν το δικό τους παιχνίδι πίσω από τις πλάτες των εμπολέμων. Συνωμοτούν σκευωρούν και παρεμβαίνουν υπέρ του ενός και του άλλου με κριτήρια τόσο ταπεινά αλλά και ανάλγητα όσο και σήμερα. Σαν μα μην πέρασε μια μέρα.

Η αργκό που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας αναδεικνύει το κείμενο, του προσθέτει, το κάνει φιλικό και κατανοήσιμο. Η μεταχείριση των ανθρώπων, των θεοτήτων, των γεγονότων, των σχέσεων, είναι αριστοφανική χωρίς όμως να υιοθετεί και τη ρητορική του είδους στις ακραίες μορφές της.

Με απλά λόγια το κείμενο σε κανένα σημείο δεν ξεπέφτει σε ευκολίες. Όλα είναι ψαγμένα και τοποθετημένα με τρόπο που μετατρέπει τις φιγούρες της Ιλιάδας -ανθρωπινές και θεϊκές- σε σημερινές δρώσες προσωπικότητες, τοποθετημένες σε ένα διαχρονικό ιστορικό πλαίσιο στο όποιο συνυπάρχουν τα στοιχεία της Ιστορίας, του μύθου και της σημερινής επικαιρότητας.

Η ευχέρεια του Νάσου Χριστογιαννόπουλου να βρίσκει αντιστοιχίες σε γεγονότα, χαρακτήρες, σχέσεις και καταστάσεις της Ιλιάδας με την νεοελληνική πραγματικότητα είναι μια από τις βασικές αρετές του έργου του.

Ότι πρόκειται περί έργου – δηλαδή δουλειά με σεβασμό, έμπνευση και κόπο και όχι για εύκολη παρλάτα κατά το δοκούν – προκύπτει όχι μόνο από την εκπληκτική μεταμόρφωση των ηρώων σε ολοζώντανες φιγούρες με συνέπεια, αλλά από την αγωνία που αναδεικνύουν οι παρεμβάσεις του – ως αφηγητή- στα κείμενα, για να τονίσει, να διευκρινίσει, ή να διασώσει την ιστορική, ή τη μυθική, βάση του κείμενου του.

Το βιβλίο είναι μια υποδειγματική μέθοδος να διαβάσει κανείς την ελληνική ιστορία, ή την ελληνική μυθολογία με απόλαυση, οικειότητα, αλλά και με κριτική διάθεση και χιούμορ. Είναι ένα βιβλίο που προορίζεται όχι μόνο να εξοικειώσει με το ‘στόρι’ της Ιλιάδας, ή του αρχαίου κόσμου, αλλά και να μας δείξει ότι ποτέ κανείς δεν έχασε τον καιρό του, όταν καταπιάστηκε σοβαρά με την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ακόμη και όταν απέδωσε αυτή τη σοβαρή ενασχόληση κάνοντας πλάκα.

Η Ιλιάδα του Νάσου Χριστογιαννόπουλου είναι ένα σπαρταριστό κείμενο, και θα ήταν ευτύχημα να βρεθεί ένας θεατρικός θίασος να το μετατρέψει σε μια σπαρταριστή παράσταση, ώστε να ολοκληρώσει τον ανομολόγητο αλλά πασιφανή, σκοπό του: να καταστήσει κτήμα όλο και περισσότερων σημερινών ανθρώπων αυτό το αιώνιο ποίημα.


Ο συγγραφέας:


Ο Νάσος Χριστογιαννόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα. Είναι Διδάκτωρ της Νομικής και δίδαξε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Εργάστηκε στις Βρυξέλλες ως ανώτερο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δημοσίευσε νομικές μελέτες και άρθρα σε νομικά περιοδικά στην Ελλάδα και το Βέλγιο. Υπήρξε συντονιστής έκδοσης και ένας από τους συγγραφείς νομικής ερμηνείας των Ευρωπαϊκών Συνθηκών. 

Το 1992 κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του από τις εκδόσεις Γκοβόστη. 

Από την Εμπειρία Εκδοτική κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του: ‘Ο ήλιος μπήκε από τη χαραμάδα’, ‘Έγκλημα στο Μέγαρο Μουσικής’, ‘Έρωτας καθολικώς’, ‘Μελάνι ανεξίτηλο’, καθώς και το λεύκωμα ‘Ορμυθοσκαλίσματα’. Η συνέχεια του λευκώματος αυτού είναι το βιβλίο με τίτλο ‘Μυθοπερπατήματα’. (εκδόσεις Περίπλους) Από τις εκδόσεις Fagotto κυκλοφορεί το ‘Πάσχα στην Κέρκυρα’. 

Από τις εκδόσεις Νέδα εκδόθηκε το 2010 το βιβλίο του ‘7 Φανταστικοί Διάλογοι- Διατρέχοντας την ιστορία μέσα από συζητήσεις’, αλλά και το βιβλίο λεύκωμα: ‘Αναζητώντας ελληνικό στοιχείο. Ταξίδια απ’ άκρη σ’ άκρη της γης’ το 2012. 

Έχει συνεργαστεί με τα περιοδικά ‘Διαβάζω’, ‘Ως3’ και το διαδικτυακό www.mediasoup.gr. 

 

Βιβλία του Νάσου Χριστογιαννόπουλου παρόμοιας θεματολογίας:

Ορμυθοσκαλίσματα

Η Ελληνική Μυθολογία μεταφερμένη στη σύγχρονη πραγματικότητα. Σαράντα ιστορίες, με θέμα την Κοσμογονία, τους Ολύμπιους θεούς και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή, παρουσιάζονται με σατιρική διάθεση και πλούσια εικονογράφηση, για να μας θυμίσουν ό,τι έχουμε διδαχτεί παλιά και να καυτηριάσουν ό,τι ζούμε σήμερα. Στο βιβλίο δημοσιεύονται 40 κείμενα, (τα 20 πρώτα, σχεδόν αυτούσια, βρήκαν αρχικά στέγη στις φιλόξενες στήλες της εφημερίδας «Απογευματινή») που πραγματεύονται την Κοσμογονία, τους Ολύμπιους Θεούς, καθώς και τη ζωή και τους άθλους του ημίθεου Ηρακλή. Όλα αυτά μεταφερμένα στη σύγχρονη πραγματικότητα και κοιταγμένα με χαμόγελο μέσα από ελαφρά παραμορφωτικό πρίσμα.

Μυθοπερπατήματα

Τα ‘Μυθοπερπατήματα’ είναι η δεύτερη προσέγγιση του Νάσου Χριστογιαννόπουλου, μετά τα ‘Ορμυθοσκαλίσματα’, για να ξαναγραφτεί η ελληνική Μυθολογία με αναφορές στη σημερινή πραγματικότητα.

Τηρείται η καταγραφή όλων των μυθολογικών αναφορών, παρουσιασμένων με χιούμορ και προσιτών στο σύγχρονο αναγνώστη, με συνέπεια το βιβλίο να είναι ευανάγνωστο.

Διότι, αν ανατρέξει κανείς στην ελληνική μυθολογία, είναι σίγουρο πως θα βρει πρωταγωνιστικούς ρόλους, που όλο και κάποια σύγχρονα πρόσωπα θα θυμίζουν. Η εξουσία ανά τους αιώνες παρουσιάζει ομοιότητες στην άσκησή της, όπως κι οι εκπρόσωποί της μεταξύ τους.

Οι άντρες περιγράφονται στις σελίδες του βιβλίου με παρόμοιους χαρακτηρισμούς, όπως αν ζούσαν στις μέρες μας. Αλλά κι οι γυναικείες συμπεριφορές ανά τους αιώνες με κάποιες αποκλίσεις βέβαια, έρχονται, κατά περίπτωση, και συγκλίνουν.

 Τα 'Μυθοπερπατήματα' αναφέρονται στην 'Αργοναυτική εκστρατεία', στην εκστρατεία του Ιάσονος από την Ιωλκό στην Κολχίδα του Εύξεινου Πόντου, για να κλέψει το χρυσόμαλλο δέρας, η οποία και εκφράζει αλληγορικά την ιστορική μεγάλη αποίκηση των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο.

Στέκεται επίσης στην εκστρατεία των 'Επτά επί Θήβαις', βασισμένη στο μύθο των δίδυμων γιων του Οιδίποδα και της Ιοκάστης.

Τέλος, υπάρχει το κεφάλαιο 'Θησέας', ο οποίος ήταν βασιλιάς της Αθήνας και ο πιο δημοφιλής ήρωας στην αρχαία Ελλάδα μετά τον Ηρακλή.